O άξονας στον οποίο κινήθηκαν όλες οι δημόσιες παρεμβάσεις μου κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, ήταν στην πραγματικότητα μια πρόσκληση να ξανασκεφτούμε την Ελλάδα και την Ευρώπη. Πώς θα κάνουμε την Ελλάδα καλύτερη, μέσα σε μια καλύτερη Ευρώπη.
Ας τα πάρουμε με τη σειρά. Και βέβαια πρέπει να βελτιωθούν τα οικονομικά μεγέθη. Γιατί το πρόβλημα είναι οικονομικό, αλλά όχι μόνον. Θα έλεγα ότι το να γίνει η Ελλάδα μια κανονική χώρα είναι πρώτιστα πολιτικό, δηλαδή, οι αρχές του κράτους δικαίου να είναι σεβαστές, οι δημοκρατικοί θεσμοί να είναι θωρακισμένοι, η διοίκηση να είναι αποτελεσματική, να τελειώνουμε με τον αναχρονισμό του πελατειακού κράτους, η διαφθορά να περιοριστεί, η δικαιοσύνη να λειτουργεί εύρυθμα, τα ατομικά δικαιώματα να είναι σεβαστά και να προστατεύονται, η οικονομία να σταθεροποιηθεί και να μπει στο δρόμο της ανάπτυξης. Πολλά από αυτά τα λέγαμε από παλιά, αλλά όταν χρειάστηκε να τα αντιμετωπίσουμε προτιμήσαμε να τα κρύψουμε κάτω το χαλί.
Ωσπου χάθηκε ο έλεγχος τη διετία 2007-2009. Η φούσκα έσκασε στα χέρια μας. Φτάσαμε στο μνημόνιο γιατί δεν ήμαστε από μόνοι μας σε θέση να επιλέξουμε τις λύσεις με τις οποίες θα αποφεύγαμε τον καταποντισμό. Εχω επανειλημμένα γράψει και πει ότι, ακόμα και αν δεν υπήρχε το μνημόνιο, θα έπρεπε να το έχουμε "εφεύρει". Δεν το κάναμε έγκαιρα, μας επεβλήθη έξωθεν, με όρους, με ρυθμούς -και προθεσμίες- κοινωνικά στυγνούς.
Μετά την υπέρογκη προσπάθεια που κατέβαλε ο τόπος αρχίζουμε να βλέπουμε τα πρώτα αποτελέσματα. Οι εταίροι μας, αλλά κυρίως οι αγορές, δείχνουν εμπιστοσύνη στην Ελλάδα. Μόνο με δικιά μας στραβοτιμονιά μπορεί να ανατραπεί αυτό. Είδαμε όμως κατά τη διαχείριση της κρίσης ότι η Ευρώπη, και στην Επιτροπή και στο Γιούρογκρουπ και στις πρωτεύουσες, έδρασε συχνά με πανικό, με τρόπο αποσπασματικό και πολλές φορές καθυστερημένα και αυτοσχεδιάζοντας. Παρ' όλα αυτά, στο τέλος έλαβε πολιτικές αποφάσεις -τις περισσότερες φορές συναινετικά ή με μεγάλες πλειοψηφίες- με στόχο να κερδηθεί ο χαμένος χρόνος και να αποτραπεί η ευρύτερη εξάπλωση της κρίσης.
Σήμερα, βρισκόμαστε σε μια καμπή. Το σχέδιο για τη διαχείριση της επόμενης ημέρας πρέπει να διατυπωθεί τώρα. Και θα πρέπει να περιλαμβάνει δράσεις που να αναδεικνύουν το εκάστοτε συγκριτικό μας πλεονέκτημα και πρωτοβουλίες μετρήσιμες και δημοσιονομικά υποστηρίξιμες. Με σύνεση, με συναίνεση και με χρονοδιάγραμμα. Να συμφωνήσουμε δηλαδή στο τι θέλουμε εμείς, και μετά να το διαπραγματευτούμε και να το συμφωνήσουμε με τους συν-εταίρους μας. Γιατί η χώρα θα έχει μέλλον μόνο μέσα από τη συμμετοχή της στην ΕΕ και την ευρωζώνη. Αυτό επιτάσσει το εθνικό μας συμφέρον. Και ο λαός μας σύμφωνα με μετρήσεις τάσσεται με ποσοστά άνω του 75% υπέρ της παραμονής της χώρας στην ευρωπαϊκή οικογένεια και το ευρώ.
Για να έχουμε όμως όχι μόνο περισσότερη αλλά και καλύτερη Ευρώπη, μένουν ακόμα πολλά να γίνουν. Πρώτα από όλα αυτό σημαίνει περισσότερη δημοκρατία, δηλαδή πλήρη δημοκρατική νομιμοποίηση των αποφάσεων. Δεν είναι δυνατόν οι νέοι ενωσιακοί μηχανισμοί ή τα όργανα που ασκούν πολιτική, όπως η τρόικα, να μην υπόκεινται σε δημοκρατικό έλεγχο ούτε από το Ευρωκοινοβούλιο ούτε από τα εθνικά κοινοβούλια.
Σήμερα η Ευρώπη -η θεσμική Ευρώπη, οι ηγεσίες στις πρωτεύουσες, αλλά και η κοινή γνώμη- αναρωτιέται προς ποια κατεύθυνση να προχωρήσει. Ακόμη και τα θεμελιώδη μπαίνουν πια σε αμφισβήτηση. Οι νεοναζιστικές ιδέες, που προκαλούσαν τρόμο μέχρι πριν λίγα χρόνια, εγκαθίστανται στον δημόσιο χώρο. Η ίδια η δημοκρατία από μερικούς δεν θεωρείται πια ως δεδομένη. Εκδηλώσεις ρατσισμού και ξενοφοβίας, που δεν είναι απότοκα αποκλειστικά της κρίσης, κάνουν καθημερινά την εμφάνισή τους.
Η επιστροφή σε εθνοκεντρικά πρότυπα και η διακυβερνητική προσέγγιση, ως μέθοδος αντιμετώπισης των προβλημάτων, οδηγεί την Ευρώπη σε εσωστρέφεια. Την ώρα, λοιπόν, που οι ηγεσίες προτείνουν λύσεις, οι οποίες αποδεικνύονται ανεπαρκείς είναι απαραίτητη η επανεξέταση της λειτουργίας της ΕΕ: Η επιβολή άνωθεν ειλημμένων αποφάσεων δεν αφήνει χώρο για πρωτοβουλίες που θα έρχονται από την κοινωνία. Μόνο με τον πολίτη μέτοχο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα θα μπορέσει να σταθεί στέρεα στα πόδια του μέσα στις σαρωτικές διεθνείς αλλαγές. Οι πολίτες όμως έχουν την αίσθηση ότι η Ευρώπη είναι μακριά τους, ότι προχωρά χωρίς αυτούς και ότι οι λύσεις που προτείνονται ικανοποιούν τα οικονομικά συμφέροντα, αλλά όχι τις ανάγκες τους.
Αυτό που επείγει, λοιπόν, είναι να μπει ο πολίτης στο κέντρο του ευρωπαϊκού προτάγματος. Χρειαζόμαστε ένα Σύμφωνο Εμπιστοσύνης της Ευρώπης με τους πολίτες. Την πρωτοβουλία των κινήσεων πρέπει να την αναλάβει το νέο Ευρωκοινοβούλιο. Το καλύτερο όπλο για την αντιμετώπιση κάθε είδους μελλοντικής κρίσης είναι οι πολίτες να νιώσουν ότι η Ευρώπη τούς προστατεύει και ότι αξίζει με τη σειρά τους να την προστατεύσουν εξίσου.
Αυτά πρέπει να έχουμε υπόψη μας πηγαίνοντας στην κάλπη. Και κυρίως την επόμενη ημέρα. Την αλλαγή του συσχετισμού των δυνάμεων και στην Ελλάδα και στο Ευρωκοινοβούλιο θα την φέρουμε εμείς με την ψήφο μας. Μέσα από την ενίσχυση της Ελιάς θα προκύψει και η αλλαγή της πολιτικής ατζέντας, την οποία θα προέλθει το καινούργιο, δηλαδή μια καλύτερη Ελλάδα και μια καλύτερη Ευρώπη.
