Σοκαρισμένοι όλοι μας παρακολουθούμε την υπόθεση της μητέρας από την Πάτρα η οποία κατηγορείται για τη δολοφονία των τριών παιδιών της. Πρόκειται για ένα έγκλημα συγκλονιστικό, το οποίο δεν εξηγείται με κανόνες λογικής και ξεπερνάει κάθε προηγούμενο. Η διαχείριση ενός τέτοιου γεγονότος είναι δύσκολη, είναι αυτό που λέμε “δεν το χωρά ο ανθρώπινος νους”. Η αναζήτηση λογικών απαντήσεων αλλά και η απόδοση δικαιοσύνης είναι μια δύσκολη εξίσωση. Οι απλουστεύσεις, τα αναθέματα και οι συγκεντρώσεις αγανακτισμένων εξηγούνται, αλλά δεν προσφέρουν ουσιαστικά τίποτα. Η δικαιοσύνη του όχλου στηρίζεται στο συναίσθημα και οδηγεί σε λάθος κατευθύνσεις. Η διερεύνηση της υπόθεσης και η απόδοση δικαιοσύνης είναι δουλειά των αρμοδίων οργάνων του κράτους.

Η περίπτωση της μάνας που κατηγορείται ότι σκότωσε τα παιδιά της είναι η κορυφή του παγόβουνου σε μια σειρά συγκλονιστικά γεγονότα που απασχολούν το τελευταίο διάστημα την κοινή γνώμη. Την Πέμπτη απολογήθηκε στον εισαγγελέα Καλαμάτας και προφυλακίστηκε ένας 53χρονος ο οποίος κατηγορείται ότι βίασε την 6χρονη ανιψιά του. Πριν από μερικές εβδομάδες προφυλακίστηκε ένας 31χρονος για βιασμό 5χρονου. Παλιότερα είχαμε τοπικά και άλλες περιπτώσεις πατεράδων που βίασαν ή ασέλγησαν στα παιδιά τους. Όλα αυτά τα γεγονότα συνθέτουν μια εικόνα αποτρόπαιων εγκληματικών πράξεων στο στενό οικογενειακό περιβάλλον, που δημιουργούν φόβο για τον διπλανό και την κοινωνική συναναστροφή.

Η τεχνολογία και η επιστήμη δεν αφήνει πλέον ανεξιχνίαστους θανάτους, ενώ η απενοχοποίηση των θυμάτων έχει οδηγήσει στην ευκολότερη καταγγελία σεξουαλικών εγκλημάτων. Η έκρηξη της πληροφόρησης, σε συνδυασμό με το ότι πλέον ανοίγουν ευκολότερα τα στόματα των θυμάτων, φέρνει όλους μας μπροστά σε όλα αυτά τα γεγονότα που παλιότερα κρατιούνταν κρυμμένα σε στενό κύκλο και σε φήμες που ποτέ δεν επιβεβαιώνονταν. Οι ανοικτές κοινωνίες, η ενημέρωση και η διάχυση της πληροφορίας μέσα από το διαδίκτυο, έχουν κινδύνους, αλλά ταυτόχρονα βοηθούν στο να γίνονται ευκολότερα γνωστά εγκλήματα που κρατιούνταν κρυφά για να μην υπάρχει στιγματισμός του θύματος. Από τη «Μήδεια» και τη «Φόνισσα» του Παπαδιαμάντη μέχρι την τρέχουσα υπόθεση της Ρούλας από την Πάτρα, η κάθε εποχή έχει τα δικά της φρικτά εγκλήματα.

Δεν χωρά βεβαίως αμφιβολία ότι η ανάγκη για προβολή και η υπηρέτηση του πρότυπου μοντέλου καταναλωτικής ευτυχίας πολλαπλασιάζει τις ψυχικές ασθένειες. Η ανασφάλεια για το μέλλον, σε συνδυασμό με την ανάγκη εκπλήρωσης προτύπων και στόχων του οικογενειακού και του κοινωνικού περιβάλλοντος, εμπεριέχει τεράστια πίεση και οδηγεί εύκολα σε αποσταθεροποίηση το άτομο. Ο μεγεθυντικός φακός του διαδικτύου οδηγεί σε υπερβολές και φτάνουμε τελικά σε «μια γενιά καταθλιπτικών με χαρούμενες φωτογραφίες». Ο παλιός τρελός του χωριού γίνεται αντικείμενο χλευασμού στο μεγάλο διαδικτυακό καφενείο και οδηγείται στα άκρα.

Στη σύγχρονη εποχή έχουμε τα εργαλεία να αντιμετωπίσουμε τα ψυχικά προβλήματα και να προλάβουμε ακραίες συμπεριφορές. Χρειάζεται όμως να υπάρχει έγκαιρη παρέμβαση από το οικογενειακό, επαγγελματικό και κοινωνικό περιβάλλον. Η προστασία των παιδιών είναι το πλέον κρίσιμο σημείο. Τα πολλά τελευταία γεγονότα αναδεικνύουν την ανάγκη προστασίας των ανηλίκων από κακοποιητικό περιβάλλον, το οποίο είναι συνήθως το στενό οικογενειακό-φιλικό. Τα περισσότερα παιδιά κινδυνεύουν από το περιβάλλον τους. Αυτό δεν τα προστατεύει, αυτό τα εκθέτει σε κίνδυνους, είτε γιατί δεν μπορεί να τους αντιληφθεί είτε επειδή δεν έχει καμία αίσθηση.

Η παρέμβαση στην οικογένεια είναι μια εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση. Η σιωπή του περίγυρου αλλά και η κυρίαρχη λογική της οικογένειας-φρουρίου έναντι της κακής κοινωνίας δημιουργεί το περιβάλλον που με εξαιρετική ακρίβεια αποτυπώνεται στη βραβευμένη ταινία «Κυνόδοντας» του Γιώργου Λάνθιμου. Η πρόληψη ακραίων φαινομένων προϋποθέτει ανοικτά μάτια και στόματα. Τα σημάδια είναι πάντα μπροστά μας, δεν τα βλέπουμε γιατί δεν θέλουμε να εμπλακούμε ή να… μπλέξουμε.

Οι εκπαιδευτικοί, οι γιατροί, αλλά και όσοι έρχονται σε συστηματική επαφή με παιδιά χρειάζεται να επιμορφωθούν, προκειμένου να βλέπουν έγκαιρα τα σημάδια για να προλαβαίνουν τραγωδίες. Ειδικά στα σχολεία, που αποτελούν τον κοινωνικό καθρέφτη, χρειάζεται συστηματική προσπάθεια για εντοπισμό προβλημάτων. Η υποστήριξη από ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς, που δειλά και άτολμα ξεκίνησε φέτος, θα πρέπει να ενισχυθεί και να πάρει μόνιμα χαρακτηριστικά.

Η παρακολούθηση της ψυχικής υγείας και η στήριξη των παιδιών αλλά και των εκπαιδευτικών χρειάζεται να τεθεί σε νέα βάση και να αποτελέσει βασική προτεραιότητα. Χρειάζεται να ενισχυθεί και να απλοποιηθεί η παρέμβαση στην οικογένεια και η απομάκρυνση με μεγαλύτερη ευκολία παιδιών από προβληματικό περιβάλλον. Είναι αναγκαία η συνολική ενίσχυση των κοινωνικών δομών του κράτους. Οι εποχές αλλάζουν, και μαζί τους οι άνθρωποι, οι ανάγκες και τα προβλήματά τους. Τα τραγικά γεγονότα θα περιοριστούν όταν δημιουργήσουμε δομές που θα τα προλαβαίνουν.

panagopg@gmail.com