Μεγάλη κουβέντα γίνεται στην κεντρική πολιτική σκηνή για την “αξιολόγηση” η οποία φυσικά θα πρέπει να συνοδεύεται από τη λέξη “κριτήρια”. Αν θέλαμε να πιστέψουμε εκείνους που ευαγγελίζονται την “αξιολόγηση”, τότε θα έπρεπε το κριτήριο να είναι ποίος είναι καλύτερος για τη θέση του δημάρχου, ποίος δηλαδή μπορεί καλύτερα να υπηρετήσει το δημόσιο συμφέρον.

Αν πράγματι... ξεκίναγαν από αυτό το κριτήριο, θα ήταν και καλύτερα τα πράγματα στην αυτοδιοίκηση. Πλην όμως τα κριτήρια είναι διαφορετικά όταν φθάνει η ώρα της αλήθειας. Το πρώτο είναι οι... εσωκομματικές ισορροπίες στο πάρε-δώσε... βαρόνων και πριγκίπων. Ο δικός μου εδώ, ο δικός σου εκεί, άντε και καμιά καραμπόλα ή ελκυστικό αντάλλαγμα και στο τέλος κάπου κάθεται η μπίλια. Υπάρχει όμως και ένα άλλο κριτήριο επιλογής που κυριαρχεί γενικώς αν δεν υπάρχουν άλλα... εμπόδια: Ποιος... νικάει. Δεν χρειάζεται να γνωρίζει ούτε πού βρίσκεται το Δημαρχείο, αρκεί να κάνει μια δουλειά προβεβλημένη, να έχει συμπάθειες στον κόσμο και γενικώς να “φέρνει” ψήφους. Αν αυτά τα κριτήρια επενδυθούν και με πολιτικό αμοραλισμό, τότε το πράγμα έρχεται και δένει, μπορείς να δεις και τα πλέον απίθανα πράγματα.

Εκεί βεβαίως οδηγούν και άλλες λογικές την εποχή της γενικευμένης κρίσης και απαξίωσης της πολιτικής, στην οποία επιπλέουν οι πάσης φύσεως φελλοί. Οι προηγούμενες εκλογές έδειξαν τους κινδύνους που υπάρχουν με την “μεταπολιτική” στην αυτοδιοίκηση και την στάση των κομμάτων την κρίσιμη στιγμή. Και εδώ έρχεται η σειρά της “επιλογής” του πολίτη. Ο οποίος έχει όλο το δικαίωμα να επιλέξει αλλά εδώ πάρα πολλές φορές λείπει η δεύτερη λέξη, το “κριτήριο”. Καθόσον για... δήμαρχο και δημοτικό συμβούλιο ψηφίζει ο καθένας και όχι για τη... Γιουροβίζιον.

Δεν πρόκειται για σημερινά φαινόμενα αλλά σήμερα παίρνουν πολύ πιο διαφορετικά χαρακτηριστικά και έχουν άλλη σημασία. Και αυτό έχει να κάνει με το γεγονός ότι πλέον οι δήμοι έχουν τεράστια έκταση, η διαχείριση των κοινών υποθέσεων απαιτεί την παρουσία ανθρώπων με ειδικές γνώσεις, δεξιότητες, ευαισθησίες και αντίληψη για το δημόσιο χώρο. Που δεν θα εξαρτώνται από ψηφοφόρους και ομάδες πίεσης, που δεν θα έχουν προσωπικές (πάσης φύσεως) και δεν θα χρησιμοποιούν το δήμο και τους μηχανισμούς του για αυτό το σκοπό. Εδώ μπαίνει το ζήτημα της... προεπιλογής: Για το πρόσωπο του υποψηφίου δημάρχου και των υποψηφίων δημοτικών συμβούλων δεν αποφασίζουν οι πολίτες αλλά τα κόμματα, οι συνδυασμοί, οι μηχανισμοί, οι παρέες. Από όσα έχουμε δει μέχρι σήμερα, χωρίς καμία συμμετοχική διαδικασία επιλογής. Από εκεί και ύστερα ο καθένας έχει να επιλέξει ανάμεσα σε επικεφαλής και λίστες που... υποχρεωτικά θα πρέπει να ψηφίσει.

Και εδώ μπαίνει η λέξη “κριτήριο” για την επιλογή. Διαμορφωμένα τα πράγματα αλλά και με αυτό το δεδομένο ο “σταυρός” του πολίτη έχει τη δική του σημασία για το καλύτερο αποτέλεσμα. Δεν χρειάζεται να γράψω ότι βασικό κριτήριο επιλογής θα είναι “ο δικός μας άνθρωπος”. Σύνθημα που “παίζει” κάθε φορά και με διαφορετικό τρόπο και η διαδικασία είναι συνήθης: Ο συγγενής, ο φίλος, ο γνωστός, το αφεντικό, εκείνος που δίνει δουλειά, εκείνος που υπόσχεται δουλειά, εκείνος που υπόσχεται να... κάνει τη δουλειά του ψηφοφόρου. Θα αδικούσα κάποιους αν ανέφερα ονόματα αξιοπρεπέστατων ανθρώπων και με μεγάλο κύρος, οι οποίοι ουδέποτε κατάφεραν να εκλεγούν γιατί απλώς δεν γνώριζαν το σπορ της ψηφοθηρίας. Και όταν τους προειδοποιούσες... δεν πίστευαν ότι μπορεί να τους συμβεί.

Ασφαλώς και θα ήταν άδικο να υποστηρίξει κάποιος ή να αφήσει να εννοηθεί πως... αποκλείονται οι ικανοί ή ότι όλοι όσοι εκλέγονται είναι “άχρηστοι”. Κάθε άλλο, έχουμε λαμπρά παραδείγματα αιρετών με σημαντική προσφορά από αυτή τη θέση και μάλιστα από όλα τα κοινωνικά στρώματα. Οι οποίοι όμως αναδείχτηκαν όχι απλώς στη βάση της εκτίμησης για την ικανότητα διοίκησης αλλά στηριγμένοι σε μια ομάδα ή άλλους παράγοντες που βοηθούσαν κάθε φορά ώστε να φθάσουν ψηλά στην κατάταξη. Το “άξιος” και “ικανός” δεν πρέπει και δεν μπορεί να οδηγεί σε μια ελιτίστικη λογική αποκλεισμού απλών ανθρώπων που μπορούν να τα καταφέρουν καλύτερα από κάθε άλλον σε ορισμένες περιπτώσεις. Ακριβώς γιατί γνωρίζουν τις ανάγκες του λαϊκού κόσμου, μπορούν να τις εκφράσουν αλλά και να συμβάλουν στην αντιμετώπιση. Παλιότερα ήταν σύνηθες να συμβαίνει αυτό, ολόκληρες συνοικίες συντάσσονταν με την υποψηφιότητα του (πραγματικού και όχι επικοινωνιακού) δικού τους ανθρώπου. Κάτι που έσβησε ο “Καλλικράτης” καθώς αλλοιώθηκε ο χαρακτήρας της κοινωνικής εκπροσώπησης και περιορίστηκε η εγγύτητα του θεσμού της αυτοδιοίκησης με τον πολίτη.

Οσο μακρύτερα είναι κάποιος θεσμός από τον πολίτη, τόσο περισσότερο η εκλογή στηρίζεται σε μηχανισμούς, προβολή και “τεχνητή” παρουσία σε κάθε είδους κοινωνικές εκδηλώσεις από τα πανηγύρια μέχρι τις κηδείες. Δεν είναι κάτι καινούργιο, η διαφορά βρίσκεται στο “τεχνητόν” του πράγματος. Στη γειτονιά και το χωριό αυτά ήταν στοιχεία ζωής και συνοχής, υποχρεωτικά για πολιτευόμενους και μη. Η μεταφορά στο αχανές του “καλλικρατικού” δήμου κατά κανόνα κρύβει... σταυροφορία. Οι εποχές μπορεί να αλλάζουν, οι μέθοδοι όμως απλώς εξελίσσονται και παραλλάζουν.

Επιστροφή λοιπόν στο αρχικό περί αξιολόγησης και κριτηρίων. Ούτε γενικά, ούτε αφηρημένα, ούτε πονηρά κατά πώς κάνουν οι θεωρητικοί της “αριστείας” των... δικών τους. Αλλά ως μια χειροπιαστή ανάγκη διεύθυνσης των τοπικών υποθέσεως σε μια περίοδο γενικευμένης κρίσης που απαιτεί όραμα για το μέλλον, σχέδιο υλοποίησης και πολύ μεγαλύτερη προσπάθεια για να επιτευχθεί. Πράγμα που σημαίνει ότι ο κάθε υποψήφιος δήμαρχος οφείλει να κάνει επιλογή προσώπων που μπορούν να στηρίξουν ένα τέτοιο εγχείρημα. Εφόσον βεβαίως δεν αποτελεί η υποψηφιότητα μια κίνηση προβολής που αγνοεί και την πραγματικότητα και τους κινδύνους. Ούτε μέσο κοινωνικής προβολής και καταξίωσης ή εφαλτήριο για την υλοποίηση προσωπικών πολιτικών σχεδίων. Και εδώ είναι το ρίσκο σε κάθε προσπάθεια: Το ζήτημα δεν είναι μόνον τι θέλει ο υποψήφιος δήμαρχος ο οποίος θεωρητικά χρειάζεται κάποιους ανθρώπους για να μπορεί να “πατήσει” σταθερά και να στηριχτεί σε όποια θέση και αν βρεθεί μετά τις εκλογές. Αλλά τι θα... επιλέξουν οι ψηφοφόροι και με ποίο κριτήριο.

Βλέπετε, κανένα εκλογικό σύστημα δεν προβλέπει υποψηφίους (δημοτικής) επικρατείας ώστε με έναν τρόπο να διασφαλίζεται η εκλογή βασικών συνεργατών των υποψηφίων. Ούτε και το ζητούν βεβαίως γνωρίζοντας ότι η “αξιολόγηση” στερεί τη δυνατότητα να παίξουν με τις (απολύτως θεμιτές πολιτικά και κοινωνικά) επιδιώξεις των ανθρώπων που στελεχώνουν τους συνδυασμούς. Οπότε επιστρέφουμε στην προηγούμενη περί προεπιλογής παρατήρηση: Οσο περισσότερο ισχύει ως κριτήριο επιλογής υποψηφίων η δυνατότητα να ανταποκριθεί κάποιος υποψήφιος στις απαιτήσεις του δημοτικού ρόλου, τόσο περιορίζονται οι κίνδυνοι να βρεθεί ο υποψήφιος χωρίς ικανούς συνεργάτες αλλά... πανάξιους ψηφοθήρες. Από εκεί και ύστερα το λόγο έχει ο πολίτης που θα κάνει με την ψήφο του την τελική επιλογή. Σε υποψήφιους και υποψήφιους...