Εκτύπωση αυτής της σελίδας
Τετάρτη, 13 Φεβρουαρίου 2019 14:16

Επί Τάπητος: Παλιές διδακτικές ιστορίες σχεδίου πόλης...

Γράφτηκε από τον
Βαθμολογήστε αυτό το άρθρο
(1 Ψήφος)
Επί Τάπητος: Παλιές διδακτικές ιστορίες σχεδίου πόλης...

Το σχέδιο πόλης πάντα ήταν ένα σημαντικό εργαλείο που αποτύπωνε καταστάσεις, ιδέες και αντιλήψεις για την πόλη σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Πολλοί σήμερα στην Καλαμάτα μιλούν για σχέδιο του 1905, λίγοι γνωρίζουν όμως ότι αυτό ήταν απλώς μια αφετηρία και μάλιστα προβληματική.

Σημαντικές πληροφορίες για την ιστορία του σχεδίου και αξιόλογες παρεμβάσεις για το μέλλον της πόλης έκανε μια έκθεση του μηχανικού του Δήμου Καλαμάτας το 1928 Γ. Κώτση, με τίτλο “Επί του σχεδίου της πόλεως” που δημοσιεύτηκε τότε στο “Θάρρος”. Αν οι σχετικές προτάσεις είχαν υλοποιηθεί θα ήταν και διαφορετικά τα πράγματα στην οικιστική ανάπτυξη της πόλης. Αναφερόμενος στο ιστορικό γράφει: «Δυνάμει συμβάσεως μεταξύ του Δημάρχου Πέτρου Καπετανάκη και μηχανικού Πέτρου Μοσχίδου κυρωθείσης διά του από 18 Ιουνίου 1900 συμβολαίου του συμβολαιογράφου Καλαμών κ. Αγγελου Λίγκρη, ανετέθη εις τον δεύτερον των συμβαλλομένων ο καταρτισμός πλήρους τοπογραφικού, χωροσταθμικού και διακανονιστικού σχεδίου της πόλεως Καλαμών. Τα σχέδια συνταχθέντα παρελήφθησαν υπό επιτροπής αποτελεσθείσης εκ του Επιθεωρητού Δημοσίων Εργων κ. Αναστασίου Σούλη και του εργοδηγού κ. Βασιλείου Ευαγγελινού συνταχθέντος του σχετικού πρωτοκόλλου τη 18 Ιανουαρίου 1904. Η επί της παραλαβής επιτροπή εξετάσασα τα παραδοθέντα σχέδια εν αντιπαραβολή προς τας υποχρεώσεις του αναδόχου, εύρε τας κάτωθι ελλείψεις”.

Στις παρατηρήσεις της επιτροπής παραλαβής αναφέρονται 6 σημεία και σε ένα από αυτά τονίζεται ότι το σχέδιο ήταν... ψαλιδισμένο σημαντικά: “Αντί της επιφανείας εφ’ ης έδει να επεκταθή το σχέδιον των τεσσάρων χιλιάδων τριακοσίων τεσσαράκοντα (4.340) Βασιλικών στρεμμάτων, κατηρτίσθη το σχέδιον επί επιφανείας τριών χιλιάδων πεντακοσίων δύο και 50/100 (3502,50) Βασιλικών στρεμμάτων, ήτοι κατά 837,50 Βασιλικά στρέμματα επί το έλαττον”. Τα σημεία αυτά ενδιαφέρουν κατά βάση τους τεχνικούς που έχουν και τις κατάλληλες γνώσεις, πρέπει να σημειώσω όμως ότι στις επιμέρους παρατηρήσεις αναφέρεται ότι “δίκτυον υπονόμων δεν κατηρτίσθη” και πως “κατηρτίσθη μερικών μόνον ρυμοτομουμένων οικοδομών πίναξ και ουχί του συνόλου”. Οπως γράφει ο Κώτσης η επιτροπή αυτή είχε προτείνει συμμόρφωση με τις συμβατικές υποχρεώσεις, με συγκεκριμένα μέτρα και εκτέλεση σειράς εργασιών που δεν προβλέπονταν στις υποχρεώσεις του αναδόχου. Μεταξύ των οποίων “πρότεινε επίσης την τροποποίησιν διαφόρων οδών και οικοδομικών τετραγώνων, διαπλάτυνσιν και περιορισμόν ενίων εξ αυτών και αφέθη όπως το δημοτικόν συμβούλιον αναλόγως των οικονομικών δυνάμεων του δήμου ρυθμίση τα ζητήματα των πλατειών”.

Οπως παρατηρεί ο Κώτσης είχαν εξαφανιστεί τα έγγραφα από το δήμο και έτσι δεν μπορεί να αποφανθεί αν έγιναν δεκτές οι παρατηρήσεις, αποφαίνεται όμως ότι δεν έγιναν όλες: “Κατόπιν των άνω παρατηρήσεων της παραλαβούσης επιτροπής, ανασυνταχθέν το σχέδιον παρεδόθη εις τον δήμον την 9ην Σεπτεμβρίου 1904 και υποβληθέν εις το επί των Εσωτερικών υπουργείον διά του κ. Νομάρχου Μεσσηνίας, ενεκρίθη διά του από 17 Ιουνίου 1905 Βασιλικού Διατάγματος. Εν των αρχείω του δήμου παρ’ όλας τας γενομένας υφ’ ημών ερεύνας, δεν κατωρθώθη να ευρεθή τι σχετικόν, αν εγένοντο αι υπό της επιτροπής προταθείσαι τροποποιήσεις, διορθώσεις και συμπληρώσεις. Φαίνεται όμως ότι δεν εγένοντο πάσαι, καθ’ όσον σχέδιον κατά μήκος τομών δικτύου υπονόμων δεν υπάρχουσιν, επί των τμημάτων των σχεδίων δεν εχαράχθησαν αι καμπύλαι, τα σταθερά τριγωνομετρικά σημεία δεν εμονιμοποιήθησαν”.

Και από εδώ αρχίζουν τα... βάσανα του εγκεκριμένου σχεδίου καθώς σε 23 χρόνια έγιναν 16 τροποποιήσεις: “Το αρχικόν τούτο σχέδιον της πόλεως Καλαμών, είτε διά λόγους σκοπιμότητος επιβληθέντας υπό της ανάγκης των πραγμάτων εν τη εφαρμογή, είτε διά λόγους άλλους εφ’ ων δεν είμεθα αρμόδιοι να κρίνωμεν, υπέστη δέκα εξ (16) όλας τροποποιήσεις”. Οι τροποποιήσεις αναφέρονται με πλήρη στοιχεία που επιβεβαιώνονται από το ηλεκτρονικό αρχείο των ΦΕΚ, τα οποία όμως δεν συνοδεύονται από τα αντίστοιχα σχέδια για να έχει κάποιος ολοκληρωμένη εικόνα των παρεμβάσεων. Αλλά παρά τις παρεμβάσεις ο Κώτσης σημειώνει ότι απειλείται το σχέδιο με καταστροφή καθώς... πάει η κομπίνα σύννεφο στην ανοικοδόμηση, με ευθύνη των υπηρεσιών: “Παρ’ όλας τας γενομένας διά των άνω διαταγμάτων δέκα εξ του σχεδίου τροποποιήσεις, εξακολουθεί να υφίσταται και θα υφίσταται γενική τούτου ασυμφωνία. Απειλείται δε τελεία καταστροφή και αχρηστία εφ’ όσον πρώτον μεν η τεχνική υπηρεσία (Γραφείον Νομομηχανικού) επί της εφαρμογής του σχεδίου δεν κατέβαλε την δέουσαν προσοχήν και δεν εξήσκησε τον προσήκοντα έλεγχον επί των καθ’ εκάστην παρατηρουμένων παρεμβάσεων, δεύτερον δε η αστυνομική αρχή διά των οργάνων της ουδέποτε ήλεγξε αν οι οικοδομούντες έχουσιν εφοδιασθή διά κανονικής και νομίμου αδείας και συμμορφούνται επακριβώς προς τα εν τη αδεία αναγραφόμενα, και τρίτον ένιοι των πολιτών ενδιαφερόμενοι ή οικοδομούντες (εργολήπται ή εργοδόται) πολλαπλώς προσπαθούσι να εξαπατήσωσι τας αρμοδίας υπηρεσίας είτε λαμβάνοντες απλώς αδείας επισκευών και οικοδομούντες επί ρυμοτομουμένων, είτε λαμβάνοντες αδείας διά μικράς και μονορόφους οικοδομάς και ανεγείροντες μέγαρα, είτε και μηδόλως λαμβάνοντες άδειαν και οικοδομούντες κρυφά. Πάντα δε ταύτα προς καταστρατήγησιν του νόμου περί επιβολής τέλους επί των ανεγειρομένων οικοδομών και απαλλαγής αυτών της καταβολής των νομίμων χρηματικών ποσών”.

Στο τέλος καταθέτει μια σειρά από προτάσεις σημαντικές με διαχρονική αξία (πλατείες, πάρκα, χωροθέτηση δημοσίων κτηρίων), στο πλαίσιο γενικής αναθεώρησης του σχεδίου που την κρίνει αναγκαία για πολλούς λόγους, μεταξύ των οποίων: “Διά λόγους υγιεινής προς αερισμόν της πόλεως επιτευχθησόμενον διά της διαπλατύνσεως ενίων οδών, μόρφωσιν νέων πλατειών και όχι λωρίδων ευρείων οδών εις ορισμένα σημεία ως παρατηρείται σήμερον, σχηματισμός πάρκων. Διά λόγους κοινωνικής ανάγκης απαγορεύσεως της ιδρύσεως εργοστασίων εις διάφορα κεντρικά σημεία της πόλεως και καθορισμόν βιομηχανικού τομέως, εν ώ θα συγκεντρωθώσιν πάντα τα εν τω μέλλοντι ανεγερθησόμενα τοιαύτα ίνα μη παρατηρείται ως σήμερον κλινικαί και εργοστάσια να παράκεινται. Διά τον καθορισμόν των θέσεων ανεγέρσεως κτηρίων Δημοσίου (Δικαστικού Μεγάρου,. Νομαρχίας, διαφόρων αρχών, σχολών κ.λπ.), Δημοτικών (Δημαρχίας, Νοσοκομείου, Θεάτρου, Αγοράς) και Θρησκευτικών (Επισκοπής, εκκλησιών)”.

Ιδιαίτερη αναφορά κάνει στην υπόθεση των αυθαιρέτων, ειδικά σε Ράχη και Αβραμιού, προτείνοντας την επέκταση του σχεδίου παρά τα προβλήματα που δημιουργεί αυτή στην παροχή δημοτικών υπηρεσιών: “Ισως τις είπη ότι έκτασις 4.000 περίπου στρεμμάτων είναι υπεραρκετή και διά πληθυσμόν 80.000 κατοίκων λαμβανομένου υπ’ όψει ότι δι’ έκαστον άτομον αρκεί χώρος εκ 50 τετραγωνικών μέτρων, η επέκτασις όμως επιβάλλεται υπό των πραγμάτων εφ’ όσον οι συνοικισμοί Ράχης και Αβραμιού αποτελούντες πλέον αναπόσπαστον της πόλεως τμήμα έχουσι πεντακοσίας και πλέον νέας οικοδομάς αίτινες δύνανται να χαρακτηρισθώσιν ως αυθαίρεται και συνεπώς κατεδαφιστέαι ως οικοδομηθείσαι εντός της ζώνης της πόλεως. Τοιαύτη όμως ενέργεια θέλει προκαλέσει γενικήν αναστάτωσιν, λαμβανομένου υπ’ όψει, ότι κυρίως υπεύθυνοι δεν είναι οι οικοδομήσαντες, αλλ’ αι αρμόδιαι αρχαί. Διά της επεκτάσεως του σχεδίου μια επιπλέον δαπάνη διά τον δήμον και μεγάλη δυσχέρεια θα είναι η συντήρησις των οδών, ο φωτισμός και η καθαριότης, ως και η αστυνομική επίβλεψις. Δεν είναι όμως δυνατόν διά τους άνω εκτεθέντας λόγους να αποφύγη κανείς ταύτην”.

Προτείνει ακόμη εκπόνηση “γενικού χωροσταθμικού διαγράμματος” απαραίτητου για την κατασκευή πεζοδρομίων, δρόμων και υπονόμων για τους οποίους ζητεί εκπόνηση μελέτης που είναι “απαραίτητος διά την κατ’ αρχήν εκτέλεσιν τουλάχιστον του κεντρικού αγωγού και συλλεκτηρίου τούτου. Αρχής δε γενομένης είναι δυνατόν εν τω μέλλοντι και τμηματικώς να εκτελεσθή το γενικόν δίκτυον". Ενώ προτείνει “σύστασιν ειδικού γραφείου”, πολεοδομίας δηλαδή, που θα ελέγχει την ανοικοδόμηση και την τήρηση του σχεδίου καθώς ούτε το Γραφείο του Νομομηχανικού ούτε η Αστυνομία αποδείχθηκαν επαρκείς για την αντιμετώπιση των προβλημάτων.

Καταλήγοντας προτείνει καθορισμό χρήσεων γης και προειδοποιεί πως, όσο περνάει ο καιρός, τόσο μεγαλύτερο κόστος θα έχουν οι όποιες παρεμβάσεις: “Καθορισμός της ζώνης της πόλεως πέραν του επεκταθησομένου σχεδίου τουλάχιστον κατά 1.000 μέτρα. Καθορισμός του εμπορικού τμήματος, όπερ ουδείς σήμερον γνωρίζει ποίον ακριβώς είναι και επί ποίας εκτάσεως εξικνείται. Καθορισμός του βιομηχανικού τομέως. Καθορισμός των ελαχίστων εμβαδών και διαστάσεων των οικοδομήσιμων οικοπέδων. Καθορισμός του ύψους των οικοδομών. Επιβολή όρων αφορώντων την υγιεινήν της πόλεως, ασφάλειαν, οικονομίαν και αισθητικήν. Η εφαρμογή των άνω ουδείς αρνείται ότι απαιτεί θυσίας υλικάς και κόπους. Βραδύτερον όμως θ’ απαιτήση πολύ περισσοτέρας λόγω των εξακολουθητικώς ανεγειρομένων οικοδομών επί βάσεων εσφαλμένων”.

Περιττεύει να σημειώσουμε ότι αυτά έγιναν μετά από δεκαετίες, πολλές φορές με αποσπασματικό τρόπο και με πολύ μεγαλύτερο οικονομικό και κοινωνικό κόστος. Και πως η έκθεση που προαναφέρθηκε υποστηρίζει μέσα από την ιστορία την ανάγκη του ολοκληρωμένου σχεδιασμού των παρεμβάσεων για την πόλη που έχει χαθεί στην προσωποκεντρική ερασιτεχνική διαχείριση των παρεμβάσεων.

Τελευταία τροποποίηση στις Τετάρτη, 13 Φεβρουαρίου 2019 13:51