Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις "Μεταίχμιο" και το αμέσως επόμενο διάστημα αναμένεται να παρουσιαστεί και στην Καλαμάτα.
Όπως λέει η συγγραφέας Ζέφη Κόλια, η παράδοση της οικογένειάς της στον τομέα του ενδύματος, αλλά κυρίως η αγάπη της για τα ρούχα την έσπρωξε σε αυτή την «ράβε- ξήλωνε» ερευνητική διαδικασία που την κράτησε σε δημιουργική εγρήγορση για σχεδόν μια δεκαετία, κατά την οποία έγραφε, διάβαζε, ταξίδευε και επισκεπτόταν εκθέσεις σε μουσεία, γκαλερί και ιστορικούς οίκους υψηλής ραπτικής. Περισσότερα στην συνέντευξη που ακολουθεί.
Από αριστερά: Η Ζέφη Κόλια με τη Μαργαρίτα Πολυδούρη, εκπρόσωπο του Συλλόγου Γυναικών Μικρομάνης «Μαρία Πολυδούρη» και το Γιάννη Γκόνο (διευθυντή βιοτεχνίας μεταξωτών υφαντών) κατά την παρουσίαση του βιβλίου στην Καλαμάτα (18 11 2023).
Συνέντευξη στην Κωνσταντίνα Δρακουλάκου
- Τι ήταν αυτό που σας ενέπνευσε και σας ώθησε στην συγγραφή βιβλίου για τη μόδα;
Η αγάπη για την έρευνα που ξεκίνησε από το προηγούμενο βιβλίο μου- την βιογραφική μυθιστορία "Λώρα, η τελευταία των Μαρξ" – με οδήγησε σε μια νέα κατάβαση στο ιστορικό παρελθόν, που ξεκινούσε ακριβώς από το σημείο που τελείωνε εκείνο: Τις αρχές του 20ου αιώνα. Έτσι, διέσχισα τις δεκαετίες με όχημα τις βελονιές της εκάστοτε καλλιτεχνικής, κοινωνικής και πολιτικής πρωτοπορίας, οι οποίες, όπως παρατηρούσα συνεχώς και με έκπληξη, επικοινωνούσαν μεταξύ τους σαν συγκοινωνούντα δοχεία. Επιπροσθέτως, η παράδοση της οικογενείας μου στον τομέα του ενδύματος, αλλά κυρίως η αγάπη μου για τα ρούχα με έσπρωξε σε αυτή την "ράβε- ξήλωνε" ερευνητική διαδικασία που με κράτησε σε δημιουργική εγρήγορση για σχεδόν μια δεκαετία, κατά την οποία έγραφα, διάβαζα, ταξίδευα και επισκεπτόμουν εκθέσεις σε μουσεία, γκαλερί και ιστορικούς οίκους υψηλής ραπτικής. Σας βεβαιώ, άξιζε το ταξίδι.
- Οι εκθέσεις μόδας εμπνέονται από την φιλοσοφία, τα κινήματα και το ιστορικό πλαίσιο της εποχής τους. Πέρα από αυτό είναι μια πρόταση προς την κοινωνία, όπως για παράδειγμα η λογοτεχνία;
Η ένδυση είναι η εξωτερική εικόνα των ανθρώπων κάθε εποχής· η ‘’φόδρα των γεγονότων’’. Σε όλες τις δεκαετίες, η μόδα βάδισε χέρι- χέρι με την περιρρέουσα κοινωνική ατμόσφαιρα και όχι μόνο: δάνεισε και δανείστηκε στοιχεία από όλες σχεδόν τις καλλιτεχνικές πρωτοπορίες, οι οποίες αποτυπώθηκαν στις βελονιές των μεγάλων μόδιστρων: ο Οριενταλισμός στις ραφές του Πολ Πουαρέ, ο Μοντερνισμός στην ‘’φτωχή κομψότητα’’ της Κοκό Σανέλ, το κίνημα Dada στις δημιουργίες της ζωγράφου και σχεδιάστριας Σόνια Ντελονέ, ο Σουρεαλισμός στις σοκαριστικές πασαρέλες της Έλσα Σκιαπαρέλι, η Pop Art στα αμερικανικά ‘’Χάρτινα Φορέματα’’, το κίνημα De Stijl στα κοκτέιλ φορέματα της συλλογής ‘’Modrian’’ του Ιβ Σεν Λοράν, ως την Αποδόμηση στο ‘’θαμμένο φόρεμα’’ του Χουσεϊν Σαλαγιάν- και πάει λέγοντας. Επίσης φιλοσοφικά κινήματα όπως ο υπαρξισμός, η beat αντικουλτούρα, ο φεμινισμός, η οικολογία, όλα ανεξαιρέτως τα μουσικά κινήματα, αλλά και η ίδια η λογοτεχνία, έδωσαν στοιχεία στην μόδα του 20ου αιώνα. Θεωρώ ότι η μόδα μπορεί να λειτουργήσει ως κοινωνική πρόταση, όταν συνδέεται με τα αιτήματα κάθε σύγχρονης κοινωνίας. Αλλά για να είναι δημιουργική, πρέπει κυρίως να δανείζει ιδέες κα στοιχεία, ώστε ο καθένας να χτίζει το προσωπικό του στυλ, την ατομική εικόνα του στην κοινωνία . Αλλιώς η στείρα, εικονοποιημένη μόδα γεννά απλώς απρόσωπους ακολούθους, ή -όπως λέγαμε παλιά, ‘’θύματα’’ (fashion victims).
- Η Ελλάδα έχει κάτι να προτείνει από το ιστορικό παρελθόν της στον χώρο της μόδας;
Σε όλη την διάρκεια του 20ου αιώνα, σπουδαίοι σχεδιαστές εμπνεύστηκαν από την αρχαία Ελλάδα: Το πτυχωτό ’’Delphos dress’’ (1907) του Ισπανού Μαριάνο Φορτούνι που φορέθηκε από τις πρωτοπόρες ντίβες της εποχής του όπως η Ισιδώρα Ντάνκαν, ήταν εμπνευσμένο από τον χιτώνα του Ηνίοχου των Δελφών. Η Γαλλίδα Μαντλέν Βιονέ, γνωστή και ως ’’Ευκλείδης της ραφής’’, κόβοντας λαξευτά τα υφάσματα όπως σκάλιζαν το μάρμαρο οι γλύπτες, προσάρμοσε τον χιτώνα, τη χλαμύδα και το πέπλο των αρχαίων Ελληνίδων σε ντραπέ δημιουργίες για τις πρωτοπόρες γυναίκες που μόλις είχαν απελευθερωθεί από τον κορσέ. Αντίστοιχες επιρροές με ρούχα ελληνορωμαϊκής αισθητικής έφερε στον μεσοπόλεμο η σχεδιάστρια Madame Grès, ενώ την δεκαετία του ’50 διέπρεψε στο Παρίσι ο ελληνικής καταγωγής Γιάννης Ντεσσές (Jean Desses) με τις υψηλής ραπτικής πτυχωτές τουαλέτες του από μουσελίνα και σιφόν. Όσο για τον Ζαν Πολ Γκοτιέ, το 1985 έσπασε ένα από τα μεγαλύτερα ταμπού του 20ου αιώνα, με τη φούστα για άνδρες, εμπνευσμένη από τις φουστανέλες των Ελλήνων ευζώνων. Εν κατακλείδι, το ιστορικό παρελθόν της χώρας μας αποτέλεσε εργαλείο μεγάλων ανατροπών στην σύγχρονη μόδα!
- Θα μπορούσε η ελληνική παράδοση να επηρεάσει την παγκόσμια μόδα;
Στην δεκαετία του ’70 έβαλε για πρώτη φορά την Ελλάδα στο διεθνές κάδρο της μόδας ο Έλληνας σχεδιαστής Γιάννης Τσεκλένης, με τα αέρινα μοντέλα του φωτογραφημένα κάτω από το αιγαιοπελαγίτικο φως· οι δημιουργίες του αντλούσαν μοτίβα από αρχαιοελληνικά αγγεία, βυζαντινά χειρόγραφα, παραδοσιακά ξυλόγλυπτα και λαϊκά μοτίβα αρχαίων πολιτισμών. Την ίδια εποχή η χίπικη μόδα ενσωμάτωσε ιστορικά και παραδοσιακά στοιχεία, όπως οι πουκαμίσες του αργαλειού, οι τσεβρέδες και τα βλάχικα υφαντά σεγκούνια. Αλλά και σύγχρονοι σχεδιαστές αντλούν επιρροές από την ελληνική κουλτούρα, όπως για παράδειγμα η διεθνής Ελληνίδα σχεδιάστρια Μαίρη Κατράνζου με τα χαρακτηριστικά της μοτίβα τα οποία παντρεύουν την ελληνική παράδοση με την ψηφιακή εποχή.
- Πολλά στοιχεία της μόδας είναι διαχρονικά. Τι κάνει κάτι διαχρονικό στον κόσμο της μόδας;
Διαχρονικό είναι οτιδήποτε έχει αντέξει στο πέρασμα του χρόνου και αποτελεί κλασική αξία στην ντουλάπα μας. Μερικά τέτοια κομμάτια είναι το γυναικείο ταγιέρ, το ανδρόγυνο κοστούμι, το λευκό πουκάμισο, το μαύρο ζιβάγκο, η μαρινιέρα, η καπαρντίνα, το μικρό μαύρο φόρεμα (LBD), το κρουαζέ φόρεμα (wrap dress), το biker jacket και φυσικά το μπλουτζίν. Αυτό που τα κάνει διαχρονικά, είναι νομίζω η απλότητα της γραμμής τους, ο έξυπνος σχεδιασμός και η ευκολία να φορεθούν από μεγάλη μερίδα ανθρώπων. Υποθέτω όμως ότι στην πραγματικότητα δεν γνωρίζει κανείς εν τη γενέσει του, αν ένα ρούχο θα έχει την μαγική ικανότητα να παραμείνει στην μόδα για πάντα.
- Ωστόσο κάποια άλλα στοιχεία επανέρχονται με την πάροδο του χρόνου. Το γεγονός ότι η μόδα κάνει κύκλους σημαίνει ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται;
H ιστορία, ως συνήθως, επαναλαμβάνεται ως φάρσα: Μετά το 2000 η μόδα δεν έχει αναδείξει καμία σχεδιαστική πρωτοπορία· ανακυκλώνονται διαρκώς οι τάσεις του περασμένου αιώνα, μέσα από την cyber αισθητική του διαδικτύου. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, ισχύει στην μόδα το ’’anything goes’’ όπου χωράνε όλες οι μόδες που εμφανίστηκαν (για κάποιον λόγο) από την αρχή ως το τέλος του 20ού αιώνα: Μπορείς να δεις την ίδια στιγμή σε ένα πεζοδρόμιο ιαπωνική street fashion, little black dress, ρομαντικά vintage φουστανάκια, hippie chic, grunge, boho, gothic, Y2K. Tο βρίσκω αρκετά χαριτωμένο, καθώς οι πιτσιρικάδες-συνήθως εν αγνοία τους- είναι οι νέοι απόστολοι των παλαιότερων ιστορικών τάσεων. Θα ήθελα όμως να γνωρίζουν την ιστορία των ρούχων που φορούν -και με καμάρι ανεβάζουν στο Instagram: Ειδικά σήμερα που η πληροφορία είναι τόσο εύκολα διαθέσιμη. Tότε θα τους έβρισκα όχι απλώς χαριτωμένους, αλλά super cool.
- Υπήρξατε ενεργό μέλος του οικολογικού κινήματος. Πώς συμβαδίζει η οικολογική σας ευαισθησία με την ‘’δεύτερη πιο ρυπογόνα βιομηχανία του πλανήτη’’ όπως αναφέρετε στο βιβλίο σας ότι είναι η μόδα;
Τα ρούχα είναι η εικόνα μας προς τα έξω, γι’ αυτό πολλές φορές η μόδα χρησιμοποιείται και ως δήλωση (fashion statement). Μάλιστα η Σιμόν ντε Μποβουάρ θεωρούσε ότι οι γυναίκες θα έπρεπε να χρησιμοποιούν τα ρούχα τους για να επικοινωνήσουν την στάση τους στην κοινωνία, ενώ η ίδια είχε υιοθετήσει ένα στιλ το οποίο αναδείκνυε την εξυπνάδα της. Θέλω να πω ότι τα κοινωνικά κινήματα θα πηγαίνουν πάντα χέρι- χέρι με την μόδα, η οποία σήμερα καλείται ξανά να σταθεί πλάι στα επείγοντα ζητήματα της νέας εποχής: Την οικολογική βιωσιμότητα, την ηθική μόδα- σε σχέση με την παιδική εργασία, αλλά και την μαζική θανάτωση ζώων -, το body positivity με ρούχα για όλους τους σωματότυπους και τον non binary ρευστόφυλο σχεδιασμό ως απάντηση στα κοινωνικά αιτήματα περί συμπεριληπτικότητας και κοινωνικής ορατότητας. Επίσης, όπως αντιλαμβανόμαστε όλοι, ο πλανήτης έχει φτάσει πλέον στα όριά του: το κλίμα μας το υπενθυμίζει αυτό καθημερινά. Η υπερθεά Vivienne Westwood ως το τέλος της ζωής της δεν βαριόταν να επαναλαμβάνει ότι η μόδα πλέον πρέπει να ακολουθεί τον κανόνα των τριών R: Reduce- Reuse- Recycle. Δηλαδή φρένο στην μεγάλη παραγωγή (fast fashion), επαναχρησιμοποίηση και μεταποίηση και τέλος, ανακύκλωση. Είναι απαραίτητο να ληφθούν μέτρα μιας πιο κυκλικής οικονομίας που να περιλαμβάνει αυτά τα χαρακτηριστικά. Η ίδια υποστήριζε: Βάλτε το καλό σας φουστάνι και στην δουλειά, μην κρατάτε στην ντουλάπα ρούχα μέχρι να τα πετάξετε αφόρετα, δημιουργείστε με αυτά στυλ! Όσο για την Stella McCartney, μας προτείνει ακόμα πιο ριζοσπαστικές πράξεις, όπως να μην πλένουμε συχνά τα ρούχα μας, αφού και το ύφασμα φθείρεται και πολύτιμο νερό χαλάμε!
Ώς άνθρωπος λοιπόν με οικολογική συνείδηση αλλά και ως άτομο που λατρεύει τα ρούχα, θα σας έλεγα ότι οι βελονιές της πρωτοπορίας θα συνεχίσουν να κεντούν το ρούχο της ανθρωπότητας, όσο υπάρχουν ανοιχτά κοινωνικά ζητήματα.
- Ποιο από τα βιβλία σας πιστεύετε ότι είχε την μεγαλύτερη επίδραση στους αναγνώστες σας;
Αυτό το ερώτημα το αφήνω να απαντηθεί από τους αναγνώστες μου. Τους οποίους και ευχαριστώ για τον ενθουσιασμό και την ανταπόκριση προς αυτό το, ιδιαίτερο, είναι η αλήθεια, βιβλίο.
Η Ζέφη Κόλια γεννήθηκε στον Πειραιά και μεγάλωσε στη Νίκαια. Το πρώτο της μυθιστόρημα κυκλοφόρησε το 2000 και έκτοτε έχει εκδώσει τέσσερα μυθιστορήματα και ένα βιβλίο για παιδιά. Διηγήματά της έχουν φιλοξενηθεί σε λογοτεχνικές συλλογές, εφημερίδες, περιοδικά και ιστότοπους. Αρθρογραφία της έχει δημοσιευθεί στα περιοδικά Νέα Οικολογία, Αντί, Εποχή, Λιμάνι, Lobby, Διαβάζω, Index, Literature, Greek Report, Athens Voice. Το πιο πρόσφατο βιβλίο της είναι η βιογραφική μυθιστορία «Λώρα, η τελευταία των Μαρξ», γύρω από τη ζωή και τη διπλή αυτοκτονία του ζεύγους Λώρα Μαρξ και Πωλ Λαφάργκ (εκδ. Μεταίχμιο). Υπήρξε ενεργό μέλος του οικολογικού κινήματος στην Ελλάδα και εκ των ιδρυτικών μελών της PEN Greece. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα.
