Τις περασμένες εβδομάδες, η είδηση της παρουσίασης του λεγόμενου «Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας» ή «Σχεδίου Ελλάδα 2.0» μάλλον πέρασε στα «ψιλά» της επικαιρότητας. Κι όμως, παρά τις αδυναμίες και τις ελλείψεις του, το σχέδιο αυτό προσφέρει σίγουρα σημαντικές ευκαιρίες προς την κατεύθυνση της παραγωγικής ανασυγκρότησης της ελληνικής οικονομίας τα επόμενα χρόνια, αξιοποιώντας τα 32 δις που θα λάβει η Ελλάδα από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης. Αρκεί αυτά να κατανεμηθούν με διαφάνεια μεταξύ όλων των Περιφερειών της χώρας. Όμως, με μια πρώτη ανάγνωση των αξόνων του Σχεδίου, τούτο δεν φαίνεται να ισχύει στην περίπτωση της Πελοποννήσου, μιας Περιφέρειας που εξακολουθεί να δοκιμάζεται από την ύφεση, τη δημογραφική συρρίκνωση και την απουσία συγκροτημένου αναπτυξιακού σχεδιασμού. Μπορεί λοιπόν το Σχέδιο να αναστήσει την παλαιότερη περιοχή του ελληνικού κράτους και πώς;
Οι άξονες του Ταμείου Ανάκαμψης
Το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας περιλαμβάνει δράσεις κατανεμημένες σε τέσσερις πυλώνες: (1) Πράσινη Ανάπτυξη, (2) Ψηφιακό Μετασχηματισμό, (3) Απασχόληση, δεξιότητες και κοινωνική συνοχή, (4) Ιδιωτικές επενδύσεις και οικονομικός και θεσμικός μετασχηματισμός. Με τη χρήση σύγχρονων εργαλείων όπως οι Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα, για την πραγματοποίηση δημοσίων επενδύσεων, οι Εταιρείες Παροχής Ενεργειακών Υπηρεσιών, για την πραγματοποίηση έργων ενεργειακής απόδοσης στον δημόσιο τομέα, και οι συγχρηματοδοτήσεις έργων, το νέο Ταμείο επιδιώκει να τροφοδοτήσει κεφάλαια ύψους 32 δις Ευρώ από δάνεια και επιδοτήσεις στους παραπάνω τομείς. Προτεραιότητα δίδεται στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, στην ηλεκτροκίνηση, στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, σε φιλοπεριβαλλοντικά Πολεοδομικά Σχέδια και Αστικές Αναπλάσεις, στην Έρευνα και την Καινοτομία, στην Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση και στον εκσυγχρονισμό των ψηφιακών δομών της δημόσιας διοίκησης.
Η «απούσα» Πελοπόννησος
Παρ’ ότι οι περισσότερες δράσεις του Σχεδίου έχουν οριζόντιο χαρακτήρα, υπάρχουν σημαντικές παρεμβάσεις που αφορούν συγκεκριμένες μόνο Περιφέρειες. Δυστυχώς, η Πελοπόννησος είναι μάλλον απούσα από πολλά κονδύλια. Έτσι, δεν χρηματοδοτείται σ’ αυτήν κανένα στρατηγικό έργο υποδομής (οδικός άξονας, σιδηρόδρομος, λιμάνι ή αεροδρόμιο), παρά τις προηγούμενες διακηρύξεις (ανακοινώθηκε πρόσφατα μόνο η μελλοντική ένταξη του τοπικού άξονα Αρφαρά-Λάμπαινα). Για τους συντάκτες του Σχεδίου φαίνεται πως μόνον η Κρήτη, η Αττική και η Θεσσαλία αξίζουν σχετικά έργα! Επιπλέον, η Περιφέρεια δεν λαμβάνει πόρους από το νέο Ταμείο για την αποκατάσταση των λιγνιτωρυχείων της Μεγαλόπολης μετά το επικείμενο, βεβιασμένο κλείσιμο των εργοστασίων της ΔΕΗ, σε αντίθεση με τη Δυτική Μακεδονία που παίρνει 220 εκ. Ευρώ. Είναι προφανές λοιπόν ότι η μεγάλη αυτή ευκαιρία κινδυνεύει να χαθεί για τον τόπο μας και απαιτείται άμεση αναστροφή πολιτικής για να αποτραπεί αυτή η εξέλιξη.
Η αναγκαιότητα ενός Περιφερειακού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας
Για να αντισταθμιστούν οι ανωτέρω προβλεπόμενες απώλειες από το Ταμείο, η Πελοπόννησος επιβάλλεται να κινηθεί γρήγορα, έξυπνα και αποτελεσματικά, διαμορφώνοντας ένα ολοκληρωμένο «Περιφερειακό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας», στο πλαίσιο του Εθνικού, και να διεκδικήσει τη μερίδα του λέοντος για τη χρηματοδότηση δράσεων με ιδιαίτερη σημασία στην περιφερειακή οικονομία και ειδικότερα για:
1) την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας των νοικοκυριών, μέσω του νέου προγράμματος «Εξοικονομώ κατ’ οίκον» (1 δις Ευρώ)
2) το μετασχηματισμό της περιφερειακής αγροτικής παραγωγής, με στήριξη των γεωργικών επιχειρήσεων και των νέων καλλιεργειών (520 εκ. Ευρώ) και τη χρηματοδότηση νέων αρδευτικών δικτύων (200 εκ. Ευρώ-ανακοινώθηκε πρόσφατα η μελλοντική ένταξη του Μιναγιώτικου Φράγματος).
3) την ενίσχυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μέσω της πλήρους ηλεκτροκίνησης των οχημάτων και των συγκοινωνιών (220 εκ. Ευρώ) και της δημιουργίας νέων αιολικών και φωτοβολταϊκών πάρκων σε όλες τις περιφερειακές ενότητες, σε συνεργασία με τους Δήμους.
4) τη βελτίωση της οδικής ασφάλειας στο προβληματικό της οδικό δίκτυο (450 εκ. Ευρώ)
5) τη διαμόρφωση μιας Περιφέρειας καινοτομίας, με διεκδίκηση στέγασης στην Καλαμάτα του Εθνικού Κέντρου Ψηφιακής Καινοτομίας (375 εκ. Ευρώ)
6) την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής στις πόλεις, με ποιοτικές επεκτάσεις των υφιστάμενων πολεοδομικών σχεδίων (250 εκ. Ευρώ) και την πραγματοποίηση αστικών αναπλάσεων με βιοκλιματικά χαρακτηριστικά (475 εκ. Ευρώ)
7) την προώθηση της αντιπλημμυρικής προστασίας (107 εκ. Ευρώ) και την αναγέννηση των δασών της περιφέρειας, ιδίως του Ταϋγέτου, με αναδασώσεις (224 εκ. Ευρώ)
8) την ανάδειξή της σε Περιφέρεια διαφοροποιημένων και εναλλακτικών μορφών τουρισμού, όπως ο ιατρικός και ο ιαματικός (260 εκ. Ευρώ.)
Για να αντιμετωπίσει με επιτυχία η Πελοπόννησος το «Γολγοθά» των επιπτώσεων της νέας κρίσης του κορωνοϊού στην οικονομία και την κοινωνία της, ένας δρόμος υπάρχει, αυτός του σχεδίου και της υπευθυνότητας. Με την άμεση συγκρότηση μιας ειδικής περιφερειακής ομάδας δράσης και τη συμμετοχή πεπειραμένων τεχνοκρατών σε ζητήματα σχετικών έργων και δράσεων αλλά και εκπροσώπων της αυτοδιοίκησης και των επιστημονικών φορέων της Περιφέρειας με σχετική γνώση και αντίληψη, μπορούν να καθοριστούν οι απαιτούμενες παρεμβάσεις και να ωριμάσουν ταχύτατα οι μελέτες τους με ισόρροπη αντίληψη και πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα για την ανάπτυξη της Πελοποννήσου. Με ενότητα και ανεξάρτητη προσέγγιση, η Περιφέρειά μας μπορεί να ελπίζει ακόμη στην «ανάστασή» της μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης. Γι’ αυτό όσοι έχουν την ευθύνη, ας κινηθούν επιτέλους γενναία και ταχύτατα, αντί να τρέχουν πίσω από τις εξελίξεις. Η σωστή στιγμή είναι τώρα.
*Ο Νίκος Θεοδώρου είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω και Διδάκτωρ Δημοσίου και Ευρωπαϊκού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ludwig-Maximilians του Μονάχου. Ιστοσελίδα: www.ntheodorou.gr
