Βαθιά ριζωμένα έμφυλα στερεότυπα, προκαταλήψεις και πατριαρχικές νοοτροπίες επηρεάζουν τον κοινωνικό ρόλο και τη θέση της γυναίκας στο δημόσιο βίο.

Το Κέντρο Συμβουλευτικής Γυναικών Θυμάτων Βίας του Δήμου Καλαμάτας εργάζεται για να σπάσει τα στερεότυπα, να πολεμήσει την έμφυλη βία και να προστατεύσει τις γυναίκες από όλες τις μορφές της έμφυλης βίας. Τα στελέχη του Κέντρου, Μαρία Στρατάκου και Σοφία Κατσίποδα, επισημαίνουν την ανάγκη να απομακρυνθεί η κοινωνία από βαθιά ριζωμένα στερεότυπα, για να “σπάσει” ο κύκλος της βίας που υφίστανται οι γυναίκες. Βέβαια, πρόοδοι, από τον δημόσιο σεξιστικό λόγο μέχρι τις εργασιακές συνθήκες, έχουν αναμφίβολα συντελεστεί, αλλά αν και αναγνωρίσιμοι δεν αρκούν για την εξάλειψη των έμφυλων διακρίσεων. 

ΦΥΣΙΚΗ, ΑΥΤΟΝΟΗΤΗ ΚΑΙ… ΔΕΔΟΜΕΝΗ
Τα έμφυλα στερεότυπα επιδρούν και στον κοινωνικό ρόλο των ανδρών, λέει η Σοφία Κατσίποδα, καθώς οριοθετούν και τη δική τους ταυτότητα και εικόνα. Η κοινωνιολόγος της επιστημονικής ομάδας του Κέντρου διαπιστώνει ότι η βαθιά πατριαρχική δομή της ελληνικής κοινωνίας δεν αναπαράγει μόνο την… υποταγή των γυναικών ως έμφυλο στερεότυπο, αλλά περιορίζει και τους άνδρες σε συγκεκριμένα μοτίβα συμπεριφορών, για το πώς αντιλαμβάνονται το ρόλο τους .“Το μείζον είναι ότι αυτή η έμφυλη κυριαρχία είναι τόσο έντονη κι έκδηλη διαρκώς και παντού, ώστε παρουσιάζεται ως φυσική, αυτονόητη και… δεδομένη”, επιβεβαιώνει η κοινωνιολόγος και προσθέτει: “Οι έμφυλες ταυτότητες δημιουργούνται και μαθαίνονται από το μαιευτήριο, το πώς διαχωρίζουμε ακόμα και τα χρώματα και στη συνέχεια τα παιχνίδια”. 

ΕΥΝΟΟΥΝ ΤΟΥΣ ΑΝΔΡΕΣ
Η κοινωνική λειτουργός Μαρία Στρατάκου επισημαίνει ότι “οι προκαταλήψεις, τα στερεότυπα, τα έθιμα και οι παραδόσεις, δυστυχώς μέχρι και στην εποχή μας φαίνεται ότι ευνοούν σε πολλές χώρες περισσότερο τους άνδρες, στη δημόσια και ιδιωτική ζωή, στην πολιτική ζωή, στην εργασία, στα συστήματα εκπαίδευσης, ακόμη και σε ό,τι αφορά την καταγγελία εγκλημάτων στην Αστυνομία από γυναίκες”. Οπου εκεί, “οι γυναίκες φαίνεται ότι βρίσκονται, ακόμη, σε δυσχερέστερη θέση τόσο στο να δημοσιοποιήσουν όσο και να καταγγείλουν κάποια περιστατικά βίας και να μπορέσουν έτσι να εξασφαλίσουν το σεβασμό των δικαιωμάτων τους”.

Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ
Θεσμικές πρόοδοι σαφώς υπήρξαν τα τελευταία χρόνια υπό την πίεση και των ευρωπαϊκών θεσμών. Οι νόμοι, ωστόσο, όσο… άψογοι ή αυστηροί κι αν είναι, από μόνοι τους δεν αρκούν για την καταπολέμηση κάθε λογής έμφυλων διακρίσεων. Η Μαρία Στρατάκου μιλά για τη θεσμική πρόοδο που συντελέστηκε με την ψήφιση τον Μάρτιο του 2018 στο Ελληνικό Κοινοβούλιο του νόμου 4604. Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, όπως είναι ευρέως γνωστός ο εν λόγω νόμος, “ουσιαστικά προωθεί την ισότητα των φύλων και την ίση μεταχείρισή τους. Με αυτό το νόμο έχουν επιτευχθεί σημαντικές αλλαγές στη νομοθεσία κι έχουν δημιουργηθεί καλύτερες υπηρεσίες για τα θύματα, όπως είναι η δημιουργία των συμβουλευτικών κέντρων, των ξενώνων και η λειτουργία της γραμμής SOS 15900”, περιγράφει σε ό,τι αφορά τη νομική πρόοδο. 

ΔΕΝ ΑΡΚΟΥΝ ΟΙ ΝΟΜΟΙ…
Ωστόσο, οι νόμοι όσο καλοί και αν είναι, “σίγουρα δεν αρκούν για την καταπολέμηση των έμφυλων διακρίσεων και της βίας γενικότερα, γιατί ουσιαστικά το όλο πλαίσιο πρέπει να υποστηρίζεται και από την ίδια την κοινωνία”, τονίζει η Μαρία Στρατάκου και συμφωνεί με τη Σοφία Κατσίποδα ότι οι βάσεις μπαίνουν από τη στιγμή που γεννιόμαστε και “στη συνέχεια παίζει πάρα πολύ σημαντικό ρόλο το εκπαιδευτικό σύστημα· η εκπαίδευσή μας, όπου ουσιαστικά πρέπει να φανεί ότι δεν υπάρχουν ανισότητες ανάμεσα σε αγόρια και κορίτσια, αλλά ότι έχουν ίσες ευκαιρίες τόσο στη γνώση, όσο και στις επιλογές που θα κάνουν στη μετέπειτα ζωή τους, ακόμη και στο τι θα θελήσουν να σπουδάσουν”. Και φέρνει ως παράδειγμα ότι “μέχρι και σήμερα, ακόμα και στην επιλογή σχολής υπάρχει διάκριση. Δεν είναι τυχαίο ότι κυριαρχεί πως κάποιες εκπαιδευτικές σχολές, όπως είναι οι Παιδαγωγικές, είναι κυρίως για γυναίκες, ενώ οι Πολυτεχνικές είναι περισσότερο για άντρες…”.  

Η ΧΡΗΣΗ ΣΕΞΙΣΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΒΙΟ 
Οι έμφυλες διακρίσεις και η αντιμετώπιση των γυναικών στο δημόσιο βίο ξεκινά εξάλλου από το λόγο που χρησιμοποιούμε, διαπιστώνει η Σοφία Κατσίποδα. “Ο λόγος που χρησιμοποιούμε κατασκευάζει την πραγματικότητα και προσδίδει τα νοήματα που θέλουμε να αποδώσουμε, γιατί ο λόγος είναι πολιτική”, σημειώνει. Και εξηγεί ότι ακόμα και το πώς επιλέγουμε τα πούμε κάποια πράγματα χρησιμοποιώντας κάποιες σεξιστικές προεκτάσεις στο λόγο “είναι αυτό το νόημα που θέλουμε να περάσουμε και να δώσουμε”. Προσθέτει δε, πως “έχει να κάνει και με τις πολιτισμικές προεκτάσεις και το κοινωνικό υπόβαθρο, γιατί όλα αυτά διαπλέκονται”.

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Παγιωμένες συμπεριφορές και… παραδόσεις φαίνεται να αποτρέπουν τις γυναίκες από την ενασχόλησή τους με το δημόσιο βίο, ενώ προβληματίζει κατά πόσο η ποσόστωση μπορεί να εμπεριέχει στοιχεία και χαρακτηριστικά έμφυλης διάκρισης… Η Μαρία Στρατάκου πάντως διαφωνεί, θεωρώντας ότι τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει μεγάλες προσπάθειες για τη συμμετοχή των γυναικών στον πολιτικό βίο και η ποσόστωση βοήθησε ώστε “ευτυχώς να έχουν γίνει κάποια μικρά βήματα”. Η Σοφία Κατσίποδα παρεμβαίνει και λέει ότι “με αυτό το πνεύμα εδραιώθηκε η ποσόστωση, γιατί υπήρχε υποεκπροσώπηση των γυναικών και ήθελαν να καταπολεμήσουν ακριβώς αυτό”. Επίσης, “με τα χρόνια βέβαια, σε ορισμένα όργανα που δεν υποεκπροσωπούνται, καταργείται, αλλά σίγουρα με αυτή την έννοια χρησιμοποιήθηκε στην αρχή και έχει βοηθήσει, γιατί έδωσε σε αρχικό στάδιο ένα κίνητρο”. 

(Στη φωτογραφία Σοφία Κατσίποδα, Μαρία Στρατάκου)