Η επιμελήτρια Ανηλίκων Καλαμάτας, κοινωνική λειτουργός και υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων του Συνδέσμου Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδας (ΣΚΛΕ) Αγγελική Ρουμελιώτου, “συστήνει” στους υποψηφίους των πανελλαδικών εξετάσεων το επάγγελμά της και τους παροτρύνει η απόφασή τους “να είναι μια απόφαση πολύ συνειδητοποιημένη, με σκέψη και τόλμη”.
Συνέντευξη στη Νικολέττα Κολυβάρη
- Θα αρχίσω με μια απλή(;) ερώτηση. Τι κάνει ο/η κοινωνικός λειτουργός και ποια η αναγκαιότητά τους;
Η κοινωνική εργασία είναι μια διαδικασία, μια στάση ζωής μια ολόκληρη οπτική του κόσμου που σε περιβάλλει. Η αποστολή του είναι να βοηθήσει τους ανθρώπους μέσα από μια συμμετοχική και υποστηρικτική διαδικασία ώστε να κατανοήσουν τη δομή των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν, και παράλληλα να αναγνωρίσουν τις δυνάμεις που έχουν ή ίδιοι ή το περιβάλλον ώστε να βελτιώσουν την κοινωνική λειτουργικότητα τους. Μπορεί να είναι μια ατομική διαδικασία που αφορά έναν άνθρωπο αλλά μπορεί να αφορά και μια οικογένεια ολόκληρη ή μια ομάδα ανθρώπων ή ακόμη και μια ολόκληρη κοινότητα.
- Πού μπορούν να απασχοληθούν οι κοινωνικοί λειτουργοί;
Σύμφωνα με το Π.Δ. 50/1989, οι κοινωνικοί λειτουργοί μπορούν να απασχοληθούν στους εξής τομείς:
α) Τομέας Κοινωνικής Πρόνοιας: Προγράμματα παιδικής προστασίας, υπερηλίκων, αναπήρων και γενικά ατόμων και οικογενειών με κοινωνικές ανάγκες.
β) Τομέας Υγείας. Παροχή ειδικών κοινωνικών υπηρεσιών προς τον ασθενή και τους οικείους του, σε νοσηλευτικά ιδρύματα, αναρρωτήρια, θεραπευτικούς ξενώνες, ιατροκοινωνικά κέντρα, μονάδες οικογενειακού προγραμματισμού κλπ.
γ) Τομέας Ψυχικής Υγείας: Παροχή υπηρεσιών διαγνωστικού συμβουλευτικού και θεραπευτικού χαρακτήρα σε άτομα, ομάδες και οικογένειες τα οποία θεραπεύονται σε κοινοτικά Κέντρα Ψυχικής Υγείας, Θεραπευτήρια Ψυχικών Παθήσεων, Συμβουλευτικούς Σταθμούς κλπ.
δ) Τομέας Κοινωνικής Ασφάλισης: Παροχή κοινωνικών υπηρεσιών ενημερωτικού, συμβουλευτικού και επιβοηθητικού χαρακτήρα σε ασφαλισμένα άτομα ή και στις οικογένειές τους, μέσα από τους αρμόδιους ασφαλιστικούς φορείς π.χ. ΕΟΠΥΥ, ΟΓΑ, κλπ.
ε) Τομέας επαγγελματικού προσανατολισμού εργασίας: Παροχή κοινωνικών υπηρεσιών στο πλαίσιο των φορέων επαγγελματικού προσανατολισμού, επαγγελματικής εκπαίδευσης και απασχόλησης, όπως Κέντρα Επαγγελματικού Προσανατολισμού, Σχολές Μαθητείας, Κέντρα Εργαζομένης Νεότητας, βιομηχανικές μονάδες, επιχειρήσεις κλπ.
στ) Τομέας εκπαίδευσης: Παροχή ειδικών κοινωνικών υπηρεσιών σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.
ζ) Τομέας πρόληψης και καταστολής της ροπής προς παραβάσεις ανηλίκων και εγκληματικότητας: Παροχή ειδικών υπηρεσιών ενημερωτικού, συμβουλευτικού και επιβοηθητικού χαρακτήρα, μέσα από κρατικούς ή άλλους φορείς όπως Δικαστήρια Ανηλίκων, Υπηρεσίες Επιμελητών Ανηλίκων, Εταιρείες Προστασίας Ανηλίκων, Ιδρύματα Αγωγής Ανηλίκων, Σωφρονιστικά Καταστήματα, Φυλακές, Εταιρείες Προστασίας Ανηλίκων κλπ.
η) Τομέας Κοινωνικής Οργάνωσης και Ανάπτυξης: Παροχή κοινωνικών υπηρεσιών με στόχο την υποβοήθηση αναπτυξιακών δραστηριοτήτων σε όλες τις βαθμίδες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Λαϊκής Επιμόρφωσης, Κέντρων Νεότητας, Πολιτιστικών Κέντρων κλπ.
θ) Τομέας Κοινωνικών Υπηρεσιών για τις Ένοπλες Δυνάμεις και τις υπηρεσίες του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη.
Επίσης οι κοινωνικοί λειτουργοί μπορούν να ασχοληθούν σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης και κατάρτισης σε θέματα κοινωνικής εργασίας αλλά και στον τομέα της έρευνας θεμάτων της ειδικότητάς τους.
- Είναι η κοινωνική εργασία μια μορφή κρατικής φιλανθρωπίας, που στηρίζεται στην φιλευσπλαχνία;
Η ραχοκοκαλιά του επαγγέλματος όπως σκιαγραφήθηκε με το Π.Δ. 23/1992: Άσκηση του επαγγέλματος κοινωνικού λειτουργού είναι οι αξίες και οι αρχές που το διέπουν. Τέτοιες είναι η προσήλωση στα ιδεώδη της ελευθερίας και της δικαιοσύνης, η πίστη στην αξία της ανθρώπινης ύπαρξης και των δυνατοτήτων της, η παροχή ίσως ευκαιριών χωρίς διάκριση καταγωγής, φύλου, ηλικίας, κοινωνικής θέσης, θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων, η κοινωνική ευθύνη και η αλληλεγγύη, ο σεβασμός της αξιοπρέπειας και της μοναδικότητας του ανθρώπου, η σημασία της εχεμύθειας και της εμπιστευτικότητας.
Στην Ελλάδα η επιστήμη της Κοινωνικής Εργασίας, εν τη γενέσει της σχετίστηκε με την ανάγκη για παροχή βοήθειας, μέσω του φιλανθρωπικού κινήματος στήριξης ευάλωτων πληθυσμιακών ομάδων. Σύμφωνα με πληροφορίες που αντλούμε από το βιβλίο «Κοινωνική εργασία εισαγωγή στη θεωρία και την πρακτική της κοινωνικής εργασίας» (Καλλινικάκη, 1998) εμφανίστηκε ως τεχνική της κοινωνικής πρόνοιας το 1950. Το υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας, στηριζόμενο από την τότε βασιλική πρόνοια, προχώρησε στην πρόσληψη κοινωνικών λειτουργών με σκοπό να στελεχώσουν το πρόγραμμα «Παιδική προστασία παρ' οικογενείας». Οι πλημμύρες της δεκαετίας του ΄50 στα Ιόνια Νησιά και στη Θεσσαλία δημιούργησαν την ανάγκη για ενίσχυση των κοινωνικών υπηρεσιών με κοινωνικούς λειτουργούς, προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι πληγέντες.
Εκπαιδευτικά, το πρώτο Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας λειτούργησε το 1945 στο Αμερικάνικο Κολλέγιο Θηλέων Pierce ενώ η Χριστιανική Ένωση Νεανίδων (ΧΕΝ) λειτούργησε, αρχικά με μονοετή φοίτηση, τη Σχολή Κοινωνικής Εργασίας στην Αθήνα, η οποία μέχρι το 1954 έγινε τετραετής.
- Πόσες και ποιες είναι οι Σχολές Κοινωνικής Εργασίας σήμερα στη χώρα;
Η νομοθετική κατοχύρωση του επαγγέλματος έγινε με το ΦΕΚ 247/ 12-11-1959 «Περί του θεσμού των Κοινωνικών Λειτουργών».
Το 1973 η εκπαίδευση των κοινωνικών λειτουργών πέρασε επίσημα στην ευθύνη του υπουργείου Παιδείας και συγκεκριμένα στην τεχνολογική εκπαίδευση (ΚΑΤΕΕ), με δύο αντίστοιχες σχολές που λειτούργησαν στην Πάτρα και στο Ηράκλειο της Κρήτης ενώ το 1985 η εκπαίδευση στην κοινωνική εργασία πέρασε στην τριτοβάθμια εκπαίδευση με την λειτουργία των ΤΕΙ Κοινωνικής Εργασίας. Το 1994, ιδρύθηκε το Τμήμα Κοινωνικής Διοίκησης στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης με κατεύθυνση «Κοινωνική Εργασία και Κοινωνική Διοίκηση».
Από το 2019, οι σχολές Κοινωνικής Εργασίας στη χώρα μας είναι:
α) Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (https://web.archive.org/web/20190829103101/https://socwork.duth.gr/)
β) Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής (https://sw.uniwa.gr/)
γ) Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου (https://www.hmu.gr/sw/)
δ) Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Κοινωνικής Εργασίας του Πανεπιστημίου Πατρών με κατεύθυνση Κοινωνική Εργασία. (http://www.edu-sw.upatras.gr/)
- Και ο ρόλος του ΣΚΛΕ ποιος είναι;
Το 1954 ιδρύθηκε και ο Σύνδεσμος Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδος (ΣΚΛΕ), ο οποίος μετεξελίχθηκε σε ΝΠΔΔ με το άρθρο 111 του Ν. 4387/2016 έχοντας ως σκοπό α) τη διαφύλαξη και προαγωγή των εργασιακών, οικονομικών, ασφαλιστικών, συνδικαλιστικών και κοινωνικών συμφερόντων των μελών, β) τη συμβολή στην εφαρμογή των αρχών και μεθόδων της κοινωνικής εργασίας, γ) τη συμβολή στη βελτίωση της εκπαίδευσης στην κοινωνική εργασία, στην κατοχύρωση του ρόλου του κοινωνικού λειτουργού στα διάφορα πλαίσια δουλειάς, στη συνεργασία με τους φορείς κοινωνικής εργασίας για τη βελτίωση της προσφοράς των υπηρεσιών τους , δ) τη μελέτη των κοινωνικών προβλημάτων, τη γνωμοδότηση, την παρέμβαση για την αντιμετώπισή τους και τη συνεργασία με τις αρχές και τους αρμόδιους φορείς, ε) τη συνένωση όλων των Κοινωνικών Λειτουργών, την προστασία του επαγγέλματος και του τίτλου σπουδών, στ) την πληροφόρηση της κοινής γνώμης και την εκπροσώπηση του επαγγέλματος σε θεσμικά όργανα και διεθνείς οργανισμούς του κλάδου των κοινωνικών λειτουργών, ζ) την ευαισθητοποίηση των κοινωνικών ομάδων σε θέματα κοινωνικού ενδιαφέροντος και στην ανάπτυξη συλλογικής δράσης, με τελικό στόχο την επίτευξη της κοινωνικής αλλαγής, και η) τη συμμετοχή του στη διαμόρφωση και σχεδιασμό της Κοινωνικής Πολιτικής. Η οργάνωση και λειτουργία του Συνδέσμου, ο οποίος αποτελεί το επίσημο επιστημονικό και επαγγελματικό όργανο των κοινωνικών λειτουργών στην Ελλάδα και στον οποίο εγγράφονται πλέον υποχρεωτικά οι κοινωνικοί λειτουργοί της χώρας, περιγράφονται στον Ν. 4488/2017. Σήμερα ο ΣΚΛΕ απαριθμεί άνω των 9.000 μελών στη χώρα ενώ στην Περιφέρεια Πελοποννήσου οι ενεργοί κοινωνικοί λειτουργοί ξεπερνούν τους 320.
- Θα συστήναμε σε ένα νέο παιδί να ασχοληθεί με την Κοινωνική Εργασία;
Εννοείται, αρκεί να είναι μια απόφαση πολύ συνειδητοποιημένη, με σκέψη και τόλμη. Άλλωστε η κοινωνική εργασία γράφεται στο δρόμο, γράφεται μαζί, γράφεται πάντα, γράφεται όταν δεν το ήξερες καν ότι γράφεται. Γράφεται με βαθιά πεποίθηση ότι «δεν υπάρχουν άνθρωποι απόβλητοι» όπως έχει σημειώσει ανάμεσα σε πολλά άλλα, αθόρυβα αλλά γεμάτα κραυγές, στο βιβλίο της «33 χρόνια κοινωνική λειτουργός» η Κ. Πανουσοπούλου, μια από τις πρωτοπόρες κοινωνικές λειτουργούς της χώρας μας.
