Το συνέδριο είχε ως στόχο την ενημέρωση των συνέδρων αναφορικά με την ιστορία της ευρύτερης περιοχής του δήμου και τις ενέργειες που έχουν γίνει από διακεκριμένους επιστήμονες, για την ανακάλυψη σημαντικών ιστορικών στοιχείων που προσδιορίζουν την καταγωγή των Πυλίων. Συμμετείχαν προσωπικότητες από τον ακαδημαϊκό και τον εκκλησιαστικό χώρο, μεταξύ αυτών ο καθηγούμενος της Μονής Σίμωνος Πέτρας, αρχιμανδρίτης Ελισσαίος, ο καθηγητής Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Σινσινάτι, αρχαιολόγος δρ. Τζακ Ντέιβις και η ερευνήτρια αρχαιολόγος του Πανεπιστημίου του Σινσινάτι δρ. Σάρον Στόκερ. Μεταξύ των εισηγητών ήταν η διευθύντρια Γραμμάτων του υπουργείου Πολιτισμού, ιστορικός δρ. Σίσσυ Παπαθανασίου, η δικηγόρος του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών Νέλλη Μπρέστα, η μεταδιδακτορική ερευνήτρια του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου δρ. Κατερίνα Διαμαντοπούλου-Κουτσουμπού, ο ομότιμος καθηγητής Βυζαντινής Φιλολογίας και Παλαιογραφίας του ΕΚΠΑ Φώτης Δημητρακόπουλος, ο καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας και διευθυντής έργου Αρχαίας Μεσσήνης, καθηγητής Αρχαιολογίας Πέτρος Θέμελης, ο πρόεδρος της Ελληνικής Εκπαιδευτικής Ενωσης STEM, καθηγητής Σαράντος Ψυχάρης, η καθηγήτρια του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης της Σχολής Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Σταυρούλα Καλδή, ο μοναχός π. Πολύευκτος Σιμωνοπετρίτης, ο νομισματολόγος δρ. Αρχαιολογίας Θεόδωρος Κουρεμπανάς, ο φιλόλογος του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου δρ. Νίκος Κουτσολίας, ο δρ. Μανώλης Στεργιούλης και ο φιλόλογος-θεολόγος, καθηγητής Βυζαντινής Μουσικής Κώστας Ηλιόπουλος.
Η πρώτη συνεδρία έκλεισε με την απαγγελία ποιημάτων του Αντώνη Σαμαράκη από μαθητές του 1ου και του 2ου Δημοτικού Σχολείου Πύλου, ενώ η πρόεδρος του Εκπολιτιστικού Συλλόγου «Πυλίων εν Αθήναις» Πόλα Πολλάλη απήγγειλε ποίημα του ποιητή ιατρού Παρασκευά Σερρενέ με τίτλο «Στον Αντώνη Σαμαράκη». Το συνέδριο έκλεισε ο μουσικοσυνθέτης Θοδωρής Ξυδιάς με ένα μουσικό αφιέρωμα σε μελοποιημένη ποίηση του Αντώνη Σαμαράκη.
Το «παρών» στην εκδήλωση έδωσαν μεταξύ άλλων ο δήμαρχος Πύλου-Νέστορος Παναγιώτης Καρβέλας, οι θεματικοί αντιπεριφερειάρχες Βασίλης Καπέλιος και Αννα Καλογεροπούλου, ο αντιπεριφερειάρχης Μεσσηνίας Στάθης Αναστασόπουλος, περιφερειακοί και δημοτικοί σύμβουλοι και πρόεδροι επιστημονικών φορέων. Επίσης, παρευρέθηκε ο πρόεδρος της ΤΕΜΕΣ Αχιλλέας Κωνσταντακόπουλος, καθώς και η Ελένη Σαμαράκη.