Η βραδιά είχε θέμα «1821 - Μία επέτειος με λογισμό και μ’ όνειρο» και ιδιαίτερα σημαντικές ήταν οι προτάσεις που ακούστηκαν για ενίσχυση του Τμήματος Ιστορίας - Αρχαιολογίας Καλαμάτας, αλλά και για συνέχιση των επετειακών εκδηλώσεων για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση και το 2022.
Αρχικά τους παρευρισκόμενους καλωσόρισε η πρόεδρος του παραρτήματος Καλαμάτας του Λυκείου Ελληνίδων Τζίνα Καρέλια, η οποία υπογράμμισε πως η Ελληνική Επανάσταση υπήρξε ένα πολυσύνθετο φαινόμενο, «σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι πιστεύαμε μέχρι τώρα. Οι συνθήκες δείχνουν ότι τώρα είμαστε έτοιμοι να το πλησιάσουμε “με λογισμό και μ’ όνειρο”», όπως συμπλήρωσε.
Πρώτη μίλησε στο κοινό η καθηγήτρια Μαρία Ευθυμίου, η «εθνική μας ιστορικός» όπως τη χαρακτήρισε η παρουσιάστρια της βραδιάς, δημοσιογράφος - φιλόλογος Βίκυ Φλέσσα. Η κ. Ευθυμίου αναφέρθηκε στα σημεία που μας οδηγούν στο ότι ήταν κομβικής σημασίας η Επανάσταση, αλλά και στις σημαντικές τομές που αυτή έφερε, ως «παιδί» δύο μεγάλων κινημάτων της εποχής: του φιλελευθερισμού και του εθνισμού. Αργότερα αναφέρθηκε στους λόγους για τους οποίους πέτυχε αυτή η προσπάθεια, στην οποία αρχικά δεν πίστευε κανείς, και είχε σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία του πρώτου εθνικού ανεξάρτητου κράτους στα Βαλκάνια και γενικότερα σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο.
«Ο αγώνας ήταν τέτοιος, που κινητοποίησε χιλιάδες ανθρώπους από την Ευρώπη και την Αμερική, στο πλαίσιο του φιλελληνικού κινήματος. Αναπτύχθηκαν τέτοιες εστίες σε πάρα πολλές χώρες: 1.200 άτομα ήρθαν για να πολεμήσουν στο πλευρό των Ελλήνων, από 16 διαφορετικές χώρες. 400 ήταν μόνο οι Γερμανοί, αυτοί ήταν η πολυπληθέστερη ομάδα φιλελλήνων την εποχή εκείνη. Ηρθαν ακόμα άνθρωποι από τη Γαλλία, την Ιταλία, την Πολωνία, την Ουγγαρία, την Πορτογαλία και την Αμερική. Ακολούθησαν 9 φρικτά χρόνια πολέμου, εξαιρετικά δύσκολα, ενώ πολύ σημαντική για την έκβαση του αγώνα ήταν και η δύναμη των 1.000 εμπορικών πλοίων που προστέθηκαν στις δυνάμεις μας.
Οι Ελληνες ακολούθησαν τα βήματα των μεγάλων κινημάτων. Ιδρυσαν εθνοσυνελεύσεις, πράγμα εντυπωσιακό για την εποχή, και έπαιρναν πολιτικές αποφάσεις. Μία από αυτές ήταν ο διαχωρισμός της διοίκησης, κατά τα πρότυπα του δυτικού κόσμου, σε 3 εξουσίες. Ακόμη μία τομή για τα δεδομένα της εποχής ήταν το Σύνταγμα της Τροιζήνας, ιδιαίτερα ριζοσπαστικό, στο σημείο που ανέφερε ότι καταργείται η δουλεία και ότι όποιος πολίτης φτάνει στη χώρα μας από τέτοιο καθεστώς είναι πλέον ελεύθερος. Μία ακόμα τομή αφορούσε το ότι ο κλήρος δεν ανήκε πλέον στο Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης» ανέφερε μεταξύ άλλων η κ. Ευθυμίου.
Το λόγο πήρε στη συνέχεια ο υφυπουργός Παιδείας καθηγητής Αγγελος Συρίγος, ο οποίος εξέφρασε τη χαρά του που βρίσκεται σε εκδήλωση στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την Καλαμάτα. Ξεκίνησε λέγοντας ότι η Επανάσταση ήταν ένα δημιούργημα των Ελλήνων, θέλοντας να… αποτινάξει την επικρατούσα άποψη ότι «απελευθερωθήκαμε γιατί κάποιοι άλλοι μάς βοήθησαν». Την άποψη αυτή, που επικράτησε για χρόνια, την τοποθέτησε σε ένα γενικότερο πλαίσιο της ιδέας ότι «έχουμε ανάγκη από προστασία» και ότι «θα έρθουν οι άλλοι να μας απελευθερώσουν».
«Η Επανάσταση του ’21 είναι αποκλειστικά δημιούργημα των Ελλήνων. Την κίνηση αυτή την έκαναν άνθρωποι αγράμματοι ή ολιγογράμματοι, βοσκοί, κτηνοτρόφοι, ψαράδες, λίγοι έμποροι, λίγοι ιερείς. Ολοι αυτοί κατάφεραν να νικήσουν μία πανίσχυρη αυτοκρατορία. Μπορεί η Επανάσταση να ξεκίνησε στη Μολδοβλαχία, αλλά πέτυχε εδώ, γιατί εδώ ζούσε ο ελληνισμός» εξήγησε. Υπογράμμισε τον σημαντικό ρόλο της θρησκείας και της Εκκλησίας, η οποία κράτησε ζωντανό τον ελληνισμό, μέσα από τον πολιτισμό και τη γλώσσα.
Αναφέρθηκε επίσης στο ότι πολλοί άνθρωποι εκείνης εποχής μιλούσαν Αρβανίτικα ή Βλάχικα. «Εχει υποστηριχτεί ότι δεν ήταν ξεκάθαρα Ελληνες, όμως δεν υπάρχει καθαρότητα στην ελληνική φυλή, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Οι Ελληνες που επαναστάτησαν ήταν σαν ένα μεγάλο ποτάμι στο οποίο κατέληγαν πολλά μικρότερα διαφορετικά ρυάκια. Το ποτάμι όμως είναι ένα» έκανε σαφές.
Ως πολύ σημαντικό γεγονός χαρακτήρισε και τη Ναυμαχία του Ναβαρίνου, η οποία μετά από κάποια χρόνια και μέσα από μία αλληλουχία γεγονότων οδήγησε στην απελευθέρωση. Οσον αφορά τις αγριότητες του πολέμου, παραδέχτηκε πως έγιναν πάρα πολλές σφαγές, αλλά δεν πρέπει να βλέπουμε το γεγονός σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα, αλλά με τα δεδομένα της εποχής: οι άνθρωποι πραγματικά δεν είχαν άλλη επιλογή από το να κάνουν κτηνωδίες προκειμένου να απελευθερωθούν.
«Η Επανάσταση είχε ως αποτέλεσμα να απελευθερωθεί ένα μικρό μόνο εδαφικό τμήμα και αργότερα ο αγώνας συνεχίστηκε για 100 περίπου χρόνια, μέχρι και τη μικρασιατική καταστροφή. Δεν πέτυχε στην ολότητά του, γιατί κανένα μεγάλο όνειρο δεν πετυχαίνει πλήρως. Είναι όμως ένα δημιούργημα δικό μας και έγινε με πάρα πολύ κόπο» είπε κλείνοντας ο κ. Συρίγος.
Το λόγο πήρε ο αρχιμανδρίτης Απόστολος Καβαλιώτης, συγγραφέας και διδάκτορας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, ο οποίος αναφέρθηκε σε σημαντικές πρωτοβουλίες του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Τόνισε πως έγιναν με σκοπό να στηρίξουν τον αγώνα των Ελλήνων και πως οι πρωτοβουλίες αυτές αφορούσαν κυρίως την εκπαίδευση του λαού. Κομβικής σημασίας χαρακτήρισε τη λειτουργία του πατριαρχικού τυπογραφείου - δράση του πατριάρχη Γρηγορίου του Ε’. «Η Εκκλησία είχε αναλάβει τη διατήρηση της ελληνικής παιδείας και βοήθησε στο να διατηρηθεί το φρόνημα.
Ηταν η μοναδική “πηγή” παιδείας στην εποχή εκείνη» εξήγησε και αναφέρθηκε ακόμη στους πατριάρχες και τους επισκόπους που βρήκαν τραγικό θάνατο από τους Τούρκους. Οσον αφορά τις αντίθετες φωνές, που υποστηρίζουν ότι η Εκκλησία δεν βοήθησε αρκετά, ο ίδιος απάντησε πως υπήρξαν σοβαρές θρησκευτικές έριδες που κλόνισαν το αίσθημα του λαού, οι οποίες οφείλονταν όμως σε έναν μεμονωμένο αριθμό ιερέων και σε απόψεις που ήταν προϊόντα ζηλωτισμού.
Ο βουλευτής Μεσσηνίας του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Χαρίτσης αναφέρθηκε στην ιδιότητα του πολίτη και στο πόσο αυτή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το ζήτημα της Ιστορίας. Μέσα από τη σχέση Ιστορίας και πολιτικής είπε ότι μπορεί να ξεκινήσει ένας πραγματικός διάλογος αναστοχασμού, κι αυτό να αποτελέσει αφορμή για να δούμε εκ νέου και να εμβαθύνουμε τη γνώση, να δούμε τα όσα μεσολάβησαν μέχρι σήμερα. Στη συνέχεια αναφέρθηκε στα πολύ δύσκολα γεγονότα που ταλάνισαν τη χώρα μας και τα οποία αφορούσαν σκληρούς πολέμους, εμφύλιους, τη μικρασιατική καταστροφή, τη χούντα. «Δεν έχουμε ένα εύκολο παρελθόν, αλλά αυτό το παρελθόν ήταν δικό μας. Πολλές φορές επιλέγουμε να κοιτάμε μόνο την επιφάνεια, φοβόμαστε να σκαλίζουμε το παρελθόν γιατί φοβόμαστε να ξεφύγουμε σε άλλα μονοπάτια.
Ομως δεν κινδυνεύουμε από την ιστορική γνώση. Οι άνθρωποι όλοι δεν είναι ούτε δαίμονες ούτε ήρωες. Η εξέγερση συνέτεινε στη σπίθα για έναρξη πολιτικών και κοινωνικών διεκδικήσεων. Η ανεξαρτησία είναι συνισταμένη αποφάσεων χιλιάδων ανώνυμων ανθρώπων. Τι σήμαινε η ρήξη αυτή για εκείνους και για την ένταξη στον ένοπλο αγώνα; Για χρόνια το ζήτημα της Ιστορίας του ’21 είχε απλουστευτική προσέγγιση, ήταν γεμάτο στερεότυπα και φολκλορικά στοιχεία σε κάποιες περιπτώσεις. Σήμερα όμως είμαστε σε καλύτερη θέση, έχουμε περισσότερα μέσα, πηγές στη διάθεσή μας ώστε να κάνουμε έρευνα, να αποτινάξουμε τη βαριά σκουριά του παρελθόντος και να εξαγάγουμε συμπεράσματα» τόνισε ο ίδιος – και στο σημείο αυτό πρότεινε να ενισχυθεί όσο περισσότερο γίνεται το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας Καλαμάτας, ώστε να μπορέσει να γίνει πόλος έρευνας πολύ σημαντικός για τη σύγχρονη ιστοριογραφία σε τοπικό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. «Να σκεφτούμε την Επανάσταση σαν ένα ανοιχτό γεγονός για το σήμερα, όχι με μοιρολατρία, όχι με παθητικότητα» σχολίασε.
Στη συνέχεια η δρ. της Φιλοσοφικής Σχολής Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη αναφέρθηκε εκτενώς στο ζήτημα της παράδοσης. Εκανε γνωστές αρχικά διάφορες επιστημονικές προσεγγίσεις στο θέμα «τι είναι παράδοση». Θέλοντας να δείξει πόσο διαφορετικά ήταν τα δεδομένα της εποχής του ’21 σε σχέση με το σήμερα, αναφέρθηκε εκτενώς στις δεισιδαιμονίες και τις προλήψεις που ταλαιπωρούσαν τους ανθρώπους της εποχής, και στο πόσο διαφορετικά ζούσαν εξαιτίας αυτών (κάνοντας κι έναν μικρό παραλληλισμό με ανάλογες φωνές που ακούγονται και σήμερα).
Μάλιστα έγινε σαφές πόσο μεγάλη προσπάθεια έκανε ο Ρήγας για να ρίξει φως στις οπισθοδρομικές αντιλήψεις, μέσα από την επιστήμη και το έργο του. Μέσα από τα παραδείγματά της φάνηκε πόσο δύσκολο ήταν για τους απλούς ανθρώπους του Αγώνα να ξεπεράσουν τον ίδιο τους τον εαυτό και να ριχτούν στη μάχη, σωματική και ιδεολογική, απέναντι στο «σκοτάδι».
Τελευταίος μίλησε ο λυκειάρχης της Ιονίου Σχολής Μελέτης Μελετόπουλος, που ανέλυσε κάποιους μύθους οι οποίοι επικράτησαν για χρόνια. Ο πρώτος αφορούσε το ότι η Επανάσταση ήταν αποκύημα εξωτερικών ιδεολογικών επιρροών. Αλλος μύθος αφορούσε το ότι δεν ξεκίνησε η Επανάσταση την 25η Μαρτίου, αλλά το Φεβρουάριο, και το ότι το λάβαρο στην Αγία Λαύρα σηκώθηκε την 21η.
Στη συνέχεια όμως εξήγησε τους λόγους για τους οποίους καθιερώθηκε και εορτάζεται η 25η Μαρτίου επίσημα ως η ημέρα έναρξης του Αγώνα. Αλλος ένας μύθος αφορούσε το ότι αν είχε ξεσπάσει αργότερα η επανάσταση ίσως να ήταν καλύτερα. Ο ίδιος είπε πως αν δεν είχε ξεσπάσει τότε, ίσως να μην είχε γίνει ποτέ. Στη συνέχεια αναφέρθηκε στις νίκες και τις ταπεινωτικές ήττες του Ιμπραήμ, παραθέτοντας χαρακτηριστικούς αριθμούς και παραδείγματα μαχών.
Οσο για τη Ναυμαχία του Ναβαρίνου, σημείωσε πως δεν είχε σχέση με την Ελληνική Επανάσταση και πως έγινε γιατί οι σύμμαχοι ήθελαν να ανοίξουν το δρόμο για την Αίγυπτο και γιατί οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν ήθελαν καθόλου τον Μωχάμετ Αλή. Τέλος, ο κ. Μελετόπουλος πρότεινε να συνεχιστούν οι εκδηλώσεις εορτασμού για τα 200 χρόνια και τη χρονιά που μας έρχεται, γιατί λόγω της πανδημίας δεν τιμήθηκαν αρκετά ούτε φωτίστηκαν όσο θα άξιζαν τα γεγονότα και οι ήρωες.
Το “παρών” στην εκδήλωση έδωσαν ο βουλευτής Μεσσηνίας Γιάννης Λαμπρόπουλος, ο μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος, ο περιφερειάρχης Πελοποννήσου Παναγιώτης Νίκας, ο αντιπεριφερειάρχης Μεσσηνίας Στάθης Αναστασόπουλος, η επίτιμη πρόεδρος του Λυκείου Ελληνίδων Καλαμάτας Βικτωρία Καρέλια, ο επιχειρηματίας Στάθης Καρέλιας και η σύζυγός του Σύλβια.
Γ.Σαρ.
