Δευτέρα, 15 Ιουλίου 2019 13:21

Kάστρα και οχυρά της Μεσσηνίας: Το Κάστρο του Μελιγγού στο Γαϊδουροβούνι του Νομιτσί (β’ μέρος)

Kάστρα και οχυρά της Μεσσηνίας: Το Κάστρο του Μελιγγού στο Γαϊδουροβούνι του Νομιτσί (β’ μέρος)

Μετά τη σοβαρή αντίσταση που συνάντησε στο Γαϊδουροβούνι, ο Σταυράκιος αποχώρησε και περιορίστηκε στη σύλληψη αιχμαλώτων και τη συλλογή λαφύρων.

Αυτό είχε σαν συνέπεια μια νέα σλαβική επανάσταση στην Πελοπόννησο το 805 μ.Χ. που ήταν μια μαζική σλαβική εξέγερση και οδήγησε σε πολιορκία της Πάτρας το 807 μ.Χ.:

… «οι Σκλάβοι εν τω θέματι όντες Πελοποννήσου απόστασιν εννοήσαντες, πρώτον μεν τας των γειτόνων οικίας των Γραικών εξεπόρθουν και εις αρπαγήν ετίθεντο, έπειτα δε κατά των οικητόρων της των Πατρών ορμήσαντες πόλεως τα προ του τείχους πεδία κατεστρέφοντο και ταύτην επολιόρκουν, μεθ’ εαυτών έχοντες και Αφρικανούς και Σαρακηνούς»… Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου: «Προς τον ίδιον υιόν Ρωμανόν», κεφ 49’.

Μετά την επιτυχή άμυνα των κατοίκων της Πάτρας στη σλαβική πολιορκία το 807 μ.Χ., το 811 μ.Χ., επί αυτοκράτορα Μιχαήλ Α’ Ραγκαβέ, στάλθηκε στην Πελοπόννησο ο βυζαντινός στρατηγός Λέων ο Σκληρός που κατάφερε να τους υποτάξει:

“συμβαλών τω Σθλαβιανών έθνει πολεμικώς είλε τε και ηφάνισε εις τέλος και τοις αρχήθεν οικήτορσιν αποκαταστήναι τα οικεία παρέσχεν”, Χρονικό: «Περί της κτίσεως της Μονεμβασίας».

Ετσι ο Λέων ο Σκληρός αφού υπέταξε τους Εζερίτες Σλάβους της Αχαΐας, τους περιόρισε στην περιοχή του Ωλένου (Νεζερά) και στη συνέχεια συμπλήρωσε την υποταγή των Σλάβων του Ταϋγέτου και της Αρκαδίας. Αυτή η κάθοδος του Λέοντα Σκληρού προκάλεσε νέες πληθυσμιακές ανακατατάξεις, αφού πλέον οι σλαβικές κοινότητες περιορίστηκαν σε ακόμα μικρότερες και ορεινές κυρίως εκτάσεις.

Παρά όμως τον περιορισμό τους στον Ταΰγετο από τον Σταυράκιο και τον Λέοντα Σκληρό, οι Σλάβοι συνέχισαν εκεί και επί του αυτοκράτορα Θεόφιλου (829-842 μ.Χ.) τις λεηλασίες, τους εμπρησμούς, τις κλοπές και τους εξανδραποδισμούς. Ετσι το 849 μ.Χ., ο γιος και διάδοχος του Θεόφιλου, Μιχαήλ Γ’ απέστειλε στην Πελοπόννησο τον στρατηγό Θεόκτιστο των Βρυενίων που τους καθυπόταξε και για πρώτη φορά επέβαλλε φόρο, τα “πάκτα”, στους μεν Εζερίτες τριακόσια νομίσματα το χρόνο και στους Μελιγγούς εξήντα. Ομως ούτε η φορολόγηση κατάφερε να τους υποτάξει. Νέα στάση των Σλάβων του Ταϋγέτου έγινε επί συναυτοκρατόρων Ρωμανού Α’ Λεκαπηνού και Κωνσταντίνου Ζ’ Πορφυρογέννητου (920-944 μ.Χ.) και περιγράφεται στην αναφορά του στρατηγού της Πελοποννήσου Ιωάννου Πρωτεύοντος:

… « αποστατήσαντες ου πείθονται ούτε στρατηγώ, ούτε βασιλική κελεύσει υπείκουσιν, άλλ’ εισίν ώσπερ αυτόνομοι και αυτοδέσποτοι και ούτε παρά του στρατηγού δέχονται άρχοντα, ούτε συνταξειδεύειν αυτώ υπείκουσιν, ούτε άλλην του δημοσίου δουλείαν εκτελείν πείθονται»…

Μετά από αυτά στάλθηκε στην Πελοπόννησο ο στρατηγός Κρινίτης Αροτράς που από τον Μάρτιο μέχρι τον Νοέμβριο τελικά τους υπέταξε:

… « κατακαύσας τα θέρη αυτών και ληϊσάμενος πάσαν την γην αυτών έσχεν αυτούς ανθισταμένους και αντέχοντας μέχρι του μηνός Νοεμβρίου »…

Ο Αροτράς μάλιστα αύξησε σημαντικά τους φόρους που κατέβαλαν οι Σλάβοι. Ετσι οι Εζερίτες υποχρεώθηκαν να καταβάλουν εξακόσια νομίσματα και οι Μελιγγοί πεντακόσια σαράντα κάθε χρόνο. Μετά όμως από στασιασμό του απεσταλμένου στην Πελοπόννησο στρατηγού πρωτοσπαθάριου Βάρδα Πλατυπόδη καθώς και άλλων τοπικών αρχόντων και πρωτοσπαθάριων κατά του αυτοκράτορα Ρωμανού και την εκδίωξη από την Πελοπόννησο του πρωτοσπαθάριου Λέοντα Αγέλαστου, οι Εζερίτες και οι Μελιγγοί ζήτησαν τη διακοπή της καταβολής του νέου φόρου. Ο Ρωμανός Α’ Λεκαπηνός φοβούμενος γενικότερη στάση στην Πελοπόννησο κατάργησε τον νέο και επανέφερε τους παλιούς φόρους.

Ομως και στη συνέχεια, επί Νικηφόρου Β’ Φωκά (963-969 μ.Χ.), οι Σλάβοι της Λακωνικής μνημονεύονται στο “βίο του Νίκωνος του μετανοείτε” σαν Αθρικοί:

…«ους δη και Μεληγγούς καλείν ειώθασιν. Ανδρας αιμοφορείς και φόνιον πνέοντες, πόδας τε κεκτημένοι εις κακίαν τρέχοντες και μηδέν άλλο ειδότας ή μόνον το ληστεύειν αεί και τα αλλότρια επισπάσθαι αρπαλέως»…

Κατά τον Karl Hopf μάλιστα, μετά τον βίαιο εκχριστιανισμό τους από το Νίκωνα, οι ξένοι έποικοι: “βαπτισθέντες ηναγκάσθησαν να μάθωσιν την γραφήν και την γλώσσαν των αυτών αποστόλων και δεσποτών”. Ετσι οι Σλάβοι άρχισαν να εξελληνίζονται και οι κατοικούντες το Ζυγό, Μελιγγοί του Ταϋγέτου ήταν παρόντες στην αντίσταση των Πελοποννησίων κατά την επέλαση των σιδερόφρακτων Φράγκων, στη μάχη στον ελαιώνα του Κούνδουρου το 1207. Με τον εξελληνισμό τους οι Μελιγγοί του Ζυγού ή του Δρογγού άρχισαν να αφομοιώνονται και τελικά το 1248 υποτάχθηκαν, όπως και οι υπόλοιποι, στον Φράγκο ηγεμόνα Guillaume II de Villehardouin. Αυτός μάλιστα για να σφραγίσει την υποταγή του Δρογγού του Μελιγγού και για να ελέγχει το πέρασμα, έχτισε τότε το κάστρο του Λεύκτρου (Beaufort). Αργότερα, το 18ο αιώνα, συναντάμε και καπετανία του Ζυγού με έδρα το Λεύκτρο. Βέβαια πολλές περιγραφές που αφορούσαν τη σλαβική εποίκηση είχαν πολιτικές και άλλες σκοπιμότητες. Ομως η παράθεσή τους απαντά σίγουρα στις δοξασίες του δήθεν πλήρους εκσλαβισμού της Πελοποννήσου που διατύπωσε ο Jacob Philipp Fallmerayer το 1830 αμφισβητώντας την ιστορική συνέχεια του ελληνισμού.

Σήμερα δύσκολα μπορεί κανείς να ανακαλύψει τα ίχνη μιας οχύρωσης, του κάστρου “της Μελιγγούς” ή “του Μελιγγού” στο Νομιτσί, πάνω στο Γαϊδουροβούνι. Τα ερείπια αυτά καταλαμβάνουν την κορυφή του βουνού και είναι υπόλειμμα οχυρωματικού έργου της σκλαβωνίας του Ζυγού που σταμάτησε την κάθοδο του Σταυράκιου στη Μάνη. Ετσι μετά το Νομιτσί, στα αριστερά του κύριου δρόμου, κατευθυνόμαστε στα Σωματιανά. Από εκεί ακολουθώντας το “άγριο” και το “ήμερο” του βουνού, στα βορειοανατολικά, φθάνουμε σε ένα παλιό πέτρινο καλντερίμι. Πάνω στις πέτρες του υπάρχουν ακόμη “βραχογραφίες” από τα χέρια των αγωνιστών των αντιστασιακών ομάδων, που όργωναν και φύλαγαν τον Ταΰγετο στη σχετικά πρόσφατη ιταλογερμανική κατοχή. Εδώ δεν μπορείς παρά να θαυμάσεις την υπομονή αλλά και την πίστη αυτών των άγνωστων αγωνιστών που έβγαζαν την ψυχή τους πάνω στις άψυχες “σημαδεμένες” πέτρες. Το καλντερίμι ανηφορίζει για να συναντήσει παλιά δίπατα χτίσματα από ξερολιθιά που σήμερα εξυπηρετούν κτηνοτροφικές ανάγκες.

Από εκεί βλέπουμε την πιο “ήμερη” ανατολική πλαγιά του βουνού που απλώνεται σαν αμφιθέατρο και οδηγεί στην κορυφή του, όπου βρίσκονται και τα ίχνη της παλιάς σλαβικής οχύρωσης. Η θέα και η εποπτεία του χώρου από το Γαϊδουροβούνι είναι εκπληκτική. Από τα 1.019 μέτρα της κορυφής του καταλαβαίνει κανείς την αδυναμία της προέλασης των βυζαντινών του Σταυράκιου αλλά και τόσων άλλων που σκέφτηκαν αλλά δεν κατάφεραν να περάσουν από το Ζυγό του Μελιγγού, το Δρογγό των Σλάβων.