Πριν από την απελευθέρωση και τον ξεσηκωμό του 1821, η Κύπρος είχε μπει στα σχέδια της Φιλικής Εταιρείας κυρίως για την οικονομική στήριξη που θα μπορούσε να προσφέρει στο ταμείο του κοινού αγώνα. Ο αρχιεπίσκοπος Κύπρου Κυπριανός, είχε μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία, άγνωστο από ποιον και πότε ακριβώς. Το 1820 φιλοξένησε μυστικά στην Κύπρο τον Φιλικό Δημήτριο Ίπατρο και του υποσχέθηκε οικονομική βοήθεια στο ταμείο της Φιλικής για τη σχεδιαζόμενη Ελληνική Επανάσταση.
Στις 8 Οκτωβρίου 1820, στη σύσκεψη των Φιλικών στο Ισμαήλι, αποκλείστηκε η Κύπρος από τα πολεμικά επαναστατικά σχέδια. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, για να ενισχύσει το ταμείο της Εταιρείας και να εξασφαλίσει πολεμοφόδια για την Πελοπόννησο, έστειλε τον Φιλικό Αντώνιο Πελοπίδα στην Αίγυπτο και την Κύπρο. Εκεί ο Πελοπίδας θα συγκέντρωνε την οικονομική βοήθεια των εύπορων ομογενών των παροικιών της Αιγύπτου και της Κύπρου. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης με επιστολή που απέστειλε στον αρχιεπίσκοπο Κύπρου Κυπριανό με τον Αντώνιο Πελοπίδα, του υπενθύμιζε την υπόσχεση που είχε δώσει στον Δημήτριο Ίπατρο, για οικονομική βοήθεια στον Αγώνα.
Το νησί είχε τουρκική διοίκηση με το σύστημα των μιλλέτ. Δηλαδή την κάθε κοινότητα, χριστιανική ή μουσουλμανική διοικούσε ο αντίστοιχος θρησκευτικός ηγέτης που ουσιαστικά ήταν και ο πολιτικός εκπρόσωπος της κοινότητας.
Μετά την απελευθέρωση και την ίδρυση του ελληνικού κράτους, ένα κίνημα ανεξαρτησίας αναπτύχθηκε και στην Κύπρο. Τον Αύγουστο του 1828, ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Πανάρετος με επιστολή που συνυπόγραφαν και άλλοι ένδεκα επιφανείς Κύπριοι, έκανε έκκληση στον Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια, στις διαπραγματεύσεις του με τους ευρωπαίους ηγέτες των Μεγάλων Δυνάμεων να ζητήσει την ένταξη της Κύπρου στην Ελλάδα.
Ο Καποδίστριας ήδη, από τον Οκτώβριο του 1827 είχε περιγράψει τα όρια του υπό σύσταση νέου κράτους ως εξής:
«Τα όρια ταύτα από του 1821 καθορίζονται υπό του αίματος του εκχυθέντος εις τα σφαγεία των Κυδωνιών, της Κύπρου, της Χίου, της Κρήτης, των Ψαρών και του Μεσολογγίου και εις τους πολλούς κατά γην και κατά θάλασσαν αγώνας, διά των οποίων εδοξάσθη το ανδρείον τούτο έθνος.»
Κι ενώ ο Καποδίστριας έβλεπε τον Ελληνισμό ενιαίο και τοποθέτησε την Κύπρο εντός των ορίων της νέας Ελλάδας, οι εξελίξεις και οι διεθνείς συμφωνίες άλλα όρισαν. Ο κυπριακός ελληνισμός αφέθηκε στην τύχη του.
Ακολούθησε το 1878 η αγγλοκρατία, αφού η Κύπρος δόθηκε από τους Τούρκους ως προτεκτοράτο στη Βρετανική αυτοκρατορία. Οι Βρετανοί το 1880 προσπάθησαν να επιβάλουν την υποχρεωτική χρήση της αγγλικής ως γλώσσα της κοινής εκπαίδευσης των δύο κοινοτήτων! Αυτή η εκπαιδευτική πολιτική που τελικά εγκαταλείφθηκε, ουσιαστικά ενδυνάμωσε το ζήτημα της Ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα.
Και φτάσαμε στις 05 Οκτωβρίου του 1915. Αφού είχε προηγηθεί σοβαρή ρήξη στις σχέσεις του Ελευθέριου Βενιζέλου με τον βασιλιά Κωνσταντίνο και παραίτηση του Βενιζέλου λόγω της αδιαλλαξίας του βασιλιά, η Βρετανία έκανε πρόταση στην υπηρεσιακή κυβέρνηση του Αλέξανδρου Ζαΐμη να μπει η Ελλάδα στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο στο πλευρό των συμμάχων και ως αντάλλαγμα να της παραχωρηθεί η Κύπρος. Ο φιλογερμανός βασιλιάς Κωνσταντίνος απέρριψε όμως την πρόταση. Η ευκαιρία για την Ένωση χάθηκε και πάλι.
Μετά τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο και παρά τις υποσχέσεις, το κυπριακό ζήτημα μπήκε σε δεύτερη μοίρα. Ακολούθησαν αναταραχές με τα Οκτωβριανά του 1931 που τελικά, μετά και τον Β´ Παγκόσμιο πόλεμο, οδήγησαν στην οργάνωση της ΕΟΚΑ και τις πολιτικές αντιπαραθέσεις που αφορούσαν την Ένωση. Οι Άγγλοι έδειξαν τότε το σκληρό τους πρόσωπο.
Τα συμφέροντα των «μεγάλων» σκηνοθέτησαν την εισβολή του 1974 και οδήγησαν τα πράγματα στην 50χρονη μέχρι σήμερα κατοχή του 40% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας.
