Κυριακή, 08 Δεκεμβρίου 2024 18:15

Η συμβολή των Η.Π.Α. στην Ελληνική Επανάσταση

Η συμβολή των Η.Π.Α. στην Ελληνική Επανάσταση

Του Γιάννη Α. Μπίρη,

Ένας πρωτοφανής ξεσηκωμός της διεθνούς κοινής γνώμης εμφανίστηκε σχεδόν ταυτόχρονα σε όλον τον κόσμο, κατά την έναρξη αλλά και στη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης. Μια τέτοια ευαισθητοποίηση δεν είχε εμφανιστεί ξανά για κανένα άλλο κίνημα μέχρι τότε. Φιλελληνισμός στο έπακρο, ακόμα και μέχρι την αυτοθυσία. Όλος ο κόσμος κατήγγειλε τη βαρβαρότητα των Οθωμανών και συστρατεύτηκε στην ιδέα μιας ελεύθερης Ελλάδας. Ήταν ακόμα μια ευκαιρία για αντιπαράθεση του Χριστιανικού κόσμου με το Ισλάμ. Συνολικά περίπου 1.200 Φιλέλληνες κατέφθασαν στην Ελλάδα από τον ευρωπαϊκό Βορρά και τη Δύση προκειμένου να υποστηρίξουν την Ελληνική Επανάσταση. Οι περισσότεροι προέρχονταν από τη Δυτική Ευρώπη. Άλλωστε η πλειονότητα των αλλοδαπών πεσόντων κατά τον ελληνικό απελευθερωτικό αγώνα προερχόταν από τη Γερμανία. Μετά από τη Γαλλική Επανάσταση αλλά και πολύ νωρίτερα από την έναρξη του Ελληνικού ξεσηκωμού, η αρχαιολατρία των προηγούμενων αιώνων, οι κλασικές σπουδές αλλά και η …αρχαιοκαπηλία έσπρωχναν πολλούς ξένους, στο ταξίδι στην Ανατολή.

Με την κήρυξη της Επανάστασης άρχισαν να καταφθάνουν στην ελληνική χερσόνησο και τα νησιά, πολλοί ξένοι φιλέλληνες ενθουσιώδεις μαχητές, πολιτικοί και στρατιωτικοί αλλά και κατάσκοποι «ντυμένοι φίλοι» με τον μανδύα του «περιηγητή». Έβλεπαν στους ραγιάδες τους απόγονους των αρχαίων Ελλήνων, τους ήρωες των Περσικών πολέμων αλλά και κάποιοι έβλεπαν τη ρημαγμένη γη ως πηγή πλουτισμού από τους χαμένους στο χρόνο θησαυρούς της κλασικής αρχαιότητας.

Το φιλελληνικό κίνημα είχε ξεκινήσει και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού και ήταν τόσο έντονο που χαρακτηρίστηκε ως «ελληνικός πυρετός ή ελληνική φωτιά». Άλλωστε δεν είχαν περάσει παρά μόνο 45 περίπου χρόνια από τον πόλεμο της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας. Ο ενθουσιασμός των απλών πολιτών αλλά και πολιτειακών παραγόντων ήταν μεγάλος. Σχηματίστηκαν φιλελληνικές επιτροπές, γράφτηκαν ένθερμα κείμενα, κατατέθηκαν ακόμα και προτάσεις για δυναμική στρατιωτική επέμβαση των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο με σκοπό την προστασία των χριστιανικών πληθυσμών αλλά και τη βοήθεια προς στους Έλληνες. Η Ελληνική Επανάσταση φάνταζε εκτός των άλλων και ως πεδίο αντιπαράθεσης του Χριστιανικού κόσμου με τον Μουσουλμανικό. Βέβαια δεν έγινε ποτέ στρατιωτική επέμβαση, αλλά από τα αρχεία του ελληνικού Εκτελεστικού φαίνεται ότι τον Μάρτιο του 1824, συζητήθηκε επίσημα. Άλλωστε, ο αμερικανικός στόλος υπήρχε στη Μεσόγειο και στις αρχές του καλοκαιριού του 1821, διερευνητικά είχε επισκεφτεί την επαναστατημένη Πελοπόννησο, αναγνωρίζοντας εμμέσως τους Έλληνες ως εμπόλεμους.

Το «δόγμα Μονρόε» ήταν υπό διαμόρφωση. Για να αποφύγουν τις επεμβάσεις των Ευρωπαίων στην αμερικανική ήπειρο οι ΗΠΑ θα απέφευγαν την εμπλοκή στις ευρωπαϊκές υποθέσεις. Ετσι, παρά την επιμονή και τον ενθουσιασμό των Αμερικανών Φιλελλήνων βουλευτών, όπως ο Ντάνιελ Γουέμπστερ και ο Σαμ Χιούστον αλλά και πολλών άλλων προσωπικοτήτων της Βοστώνης, της Νέας Υόρκης και της Ουάσιγκτον, η αμερικανική κυβέρνηση και το Κογκρέσο εξέφραζαν απλώς τα φιλικά αισθήματά τους για τον αγώνα των Ελλήνων. Η πολιτεία της Νότιας Καρολίνας όμως, μετά από απόφαση του τοπικού Κοινοβουλίου, ζήτησε την αναγνώριση της Ελλάδας.

Το σημαντικότερο επίτευγμα των Φιλελλήνων ήταν όμως η φιλελληνική θέση του προέδρου Μονρόε στα ετήσια μηνύματά του προς το Κογκρέσο, από το 1822 έως και το 1824. Οι θέσεις του ήταν κυρίως αποτέλεσμα της παρασκηνιακής δράσης του υπουργού Εξωτερικών, Τζον Κουίνσι Ανταμς, ο οποίος διαδέχθηκε τον Μονρόε στην προεδρία των ΗΠΑ. Η αναγνώριση του Αγώνα των Ελλήνων δεν ήταν μόνο έμμεση αλλά άμεση και απερίφραστη. Αν και ανεπίσημη, αυτή η αναγνώριση είχε μεγάλο διπλωματικό βάρος, καθώς οι ΗΠΑ ήταν η πρώτη ισχυρή χώρα που το έκανε.

Στην αγωνιζόμενη χώρα, η δημοφιλία των Αμερικανών ήταν καθολική. Ο Τζώρτζ Ουάσιγκτον ήταν αντικείμενο θαυμασμού από τους αγωνιστές και ο Διονύσιος Σολωμός τους αναφέρει και στον «Ύμνο εις την Ελευθερία». Στο Μεσολόγγι ένας προμαχώνας είχε το όνομα του Βενιαμίν Φραγκλίνου και ο Μονρόε ήταν ο πιο δημοφιλής αρχηγός κράτους στον ελληνικό χώρο αφού είχε ξεπεράσει σε δημοφιλία ακόμα και τον «ομόδοξο» Τσάρο. Οι ΗΠΑ είχαν γίνει ένα πολιτικό και θεσμικό πρότυπο.

Όμως υπήρξε και άμεση ανταπόκριση στον ελληνικό Αγώνα. Ήταν οι Αμερικανοί φιλέλληνες που ταξίδεψαν μέχρι την Ελλάδα για να αγωνιστούν στην Επανάσταση. Όπως ο γιατρός Σάμιουελ Γκρίντλεϊ Χάου και ο Τζόναθαν Μίλερ που ακολούθησαν τον Τζώρτζου Τζάρβις που είχε κατέβει από την περιοχή του Αμβούργου.