Σάββατο, 10 Αυγούστου 2013 08:25

Γιώργος Κιμούλης: "Η Μήδεια δεν εκδικείται, τιμωρεί"


Γράφτηκε από την
Γιώργος Κιμούλης: "Η Μήδεια δεν εκδικείται, τιμωρεί"


"Η Μήδεια δεν εκδικείται, τιμωρεί" μας λέει ο Γιώργος Κιμούλης που ως Μήδεια του Ευριπίδη, σε σκηνοθεσία Σπύρου Ευαγγελάτου, θα ανέβει στη σκηνή του αμφιθεάτρου του Κάστρου Καλαμάτας τη Δευτέρα 12 και την Τρίτη 13 Αυγούστου.

 Ο γνωστός ηθοποιός μάς μίλησε για την παράσταση και το συμβολισμό της Μήδειας, που είναι πέρα από μια απατημένη σύζυγο η οποία εκδικείται. Αλλωστε, "η αρχαία ελληνική τραγωδία φιλοσοφεί, κοσμολογεί, μιλάει για τη σχέση του ανθρώπου με το σύμπαν - και η Μήδεια ουσιαστικά εκπροσωπεί την ίδια την έννοια της φύσης" τονίζει χαρακτηριστικά.

- Ηταν εύκολη απόφαση για εσάς να αποδεχτείτε έναν τέτοιο ρόλο;

"Οι επιλογές μου δεν κινούνται σε σχέση με την ευκολία ή την δυσκολία τους, κι αυτό δεν το λέω καθόλου τυπικά, αλλά ουσιαστικά. Συναντάς έναν ρόλο, προσπαθείς να τον ερμηνεύσεις, και αυτό φέρει εκ των πραγμάτων και όλες τις ερμηνείες που έχεις κάνει μέχρι τώρα στη ζωή σου. Αρα δεν είναι εύκολο ή δύσκολο. Πολλές φορές κάποιοι το διαβάζουν ως εύκολο, αλλά δεν υπάρχει καμία ευκολία από τη στιγμή κατά την οποία στην κάθε μας ερμηνεία υπάρχει ολόκληρη η ζωή μας. Ισως είναι επώδυνο, όχι "δύσκολο ή εύκολο"".

- Επώδυνη, έστω, είναι;

"Ναι. Κάθε ερμηνεία είναι επώδυνη γιατί στην ουσία, την ώρα που ερμηνεύεις κάτι, τον εαυτό σου ερμηνεύεις - ή μάλλον μέρος του εαυτού σου ερμηνεύεις. Η ενασχόλησή σου με το έργο σού δίνει τη δυνατότητα να ανακαλύψεις κι ένα ακόμη μέρος του εαυτού σου, που μπορεί να μην το ήξερες και ξαφνικά σου δίνεται η δυνατότητα να το συναντήσεις. Αυτό λοιπόν τις περισσότερες φορές είναι επώδυνο".

- Στην παράστασή σας βλέπουμε μια "Μήδεια" που στη συνείδηση του θεατή είναι γυναίκα, αλλά ξέρει ότι την ερμηνεύει ένας άντρας. Αυτό πώς το διαχειρίζεστε επί σκηνής;

"Πιστεύω ότι αν κάτι έχει πετύχει αυτή η παράσταση -γιατί αυτός ήταν και ο σκοπός μας, αλήθεια- δεν είναι ότι ένας άντρας ερμηνεύει μια γυναίκα, αλλά ότι στη διάρκεια της παράστασης ο θεατής θα ξεχάσει το φύλο. Αυτό μάλλον το έχουμε πετύχει. Ετσι ο θεατής παρακολουθεί την ιστορία, το πώς αναπτύσσεται η ιστορία και το τι συμβαίνει στα φανερά αλλά και στα κρυφά μέρη της. Αρα δεν κινήθηκε η προσέγγισή μας στο πώς θα ερμηνεύσει αρσενικά ένας ηθοποιός ένα θηλυκό πρόσωπο. Γιατί η Μήδεια δεν είναι απλώς μια γυναίκα - όσο απλό μπορεί να είναι αυτό. Η αρχαία ελληνική τραγωδία δεν είναι δράμα, πολύ δε περισσότερο δεν είναι ηθογραφία. Η αρχαία ελληνική τραγωδία φιλοσοφεί, κοσμολογεί, μιλάει για τη σχέση του ανθρώπου με το σύμπαν, του ανθρώπου με τον κόσμο, του ανθρώπου με τους ανθρώπους.

Εδώ λοιπόν, στη "Μήδεια" του Ευριπίδη, δεν έχουμε μια γυναίκα που προδόθηκε από τον άντρα της και για να τον εκδικηθεί σκότωσε τα παιδιά της. Αυτό είναι μια δραματική ανάγνωση του μύθου. Η Μήδεια ουσιαστικά εκπροσωπεί την ίδια την έννοια της φύσης, η οποία τιμωρεί την αρσενική έπαρση, την αρσενική κυριαρχία. Μην ξεχνάμε ότι η Μήδεια που βγαίνει από το ρήμα μέδω, που σημαίνει προνοώ, προστατεύω, έχει άμεση σχέση μέσω του θέματός του με τη λέξη medecine, ιατρική. Αν αυτό το παντρέψουμε με το όνομα του Ιάσονα, που βγαίνει από το ιάομαι-ιώμαι και σημαίνει ο έχων ανάγκη θεραπείας, έχουμε μπροστά μας έναν ασθενή, που πρέπει να γίνει καλά έστω και με ακρωτηριασμό.

Ο άνθρωπος ουσιαστικά εξόρισε τον εαυτό του από το χώρο της φύσης, ξεχνώντας εντελώς ότι είναι μέρος της. Με αυτή τη βίαιη αποφυσικοποίησή του έθεσε τον εαυτό του απέναντι στη φύση, κι έρχεται η ίδια η φύση για να τον γιατρέψει, έστω ακρωτηριάζοντάς τον, σαν μια τελευταία ευκαιρία. Αυτή η έννοια της αποφυσικοποίησης του ανθρώπου ήταν ένα μεγάλο ζητούμενο για τους αρχαίους Ελληνες. Ηξεραν αυτή την απομάκρυνση του ανθρώπου από τη φύση, λόγω της μεγάλης έπαρσης που γεννήθηκε μέσα του όταν κατασκεύασε την πόλη και πίστεψε ότι αυτό το κατασκεύασμά του είναι δημιούργημα, ενθρονίζοντας τον εαυτό του στη θέση του δημιουργού. Αυτή λοιπόν η αυτοθεοποίηση του ανθρώπου τον εξόρισε σε έναν χώρο έπαρσης καταστροφικό γι’ αυτόν. Είναι πολύ σημαντική η έννοια της αποφυσικοποίησης και στον φιλοσοφικό χώρο αλλά και στην αρχαία ελληνική τραγωδία".

- Μπορούμε να πούμε λοιπόν ότι η Μήδεια είναι ένα πολιτικό έργο;

"Πολιτικά είναι όλα τα έργα των αρχαίων ελληνικών τραγωδιών, γιατί αυτή η αποφυσικοποίηση κι αυτός ο ακραίος ενθρονισμός της πόλεως απέναντι σε οτιδήποτε το φυσικό, τοποθέτησε τον άνθρωπο σε έναν χώρο απάνθρωπο, ξεχνώντας ότι ο απέναντί του είναι κι αυτός ένα ον της φύσης. Αντιμετώπισε τον άλλον άνθρωπο απλώς και μόνο με μια ανταγωνιστική διάθεση και δημιούργησε μια ανταγωνιστική σχέση μαζί του. Τα πλάσματα της φύσης δεν ανταγωνίζονται το ένα το άλλο, το πεύκο δεν ανταγωνίζεται με τη μηλιά. Κι όμως η ανθρώπινη έπαρση έδωσε αυτή τη δυνατότητα και ευθύνεται ιδιαίτερα ο αρσενικός τρόπος σκέψης, λόγω μιας κρυφής ζήλειας, η οποία γεννήθηκε από τη στιγμή που ο άντρας συνειδητοποίησε ότι δεν μπορεί να γεννήσει, δεν μπορεί να δημιουργήσει, με λίγα λόγια. Θαύμαζε αυτή τη δυνατότητα της γυναίκας και προσπάθησε να βρει τι μπορεί να γεννήσει ο ίδιος. Το μόνο στρογγυλό λοιπόν -εκτός από τα οπίσθιά του- που ανακάλυψε, ήταν το κεφάλι του. Και νόμισε ότι το ίδιο πράγμα που γεννάει η γυναίκα, που είναι ένας άλλος, ένας νέος άνθρωπος, μπορεί να είναι αυτό που γεννά εκείνος με το κεφάλι του. Δηλαδή οι ιδέες του. Την ίδια στιγμή όμως όλα αυτά τα όντα και τα πλάσματα που τα δημιουργούσε η φύση και κατ’ επέκταση η εκπρόσωπος της φύσης που είναι η γυναίκα, ο ίδιος δεν μπορούσε να τα γεννήσει, οπότε άρχισε να τα διαχειρίζεται. Να τα επεξεργάζεται δηλαδή, ακόμα και καταστρέφοντάς τα αφού αυτά έχουν γεννηθεί. Αυτή είναι μία από τις βασικές αιτίες της ανάρμοστης στάσης του ανθρώπου στο σύνολο της ανθρωπότητας. Η αδυναμία του άνδρα να γεννήσει".

- Η έννοια της εκδίκησης, όμως, δεν υπάρχει έντονα στο έργο;

"Οχι. Ο,τι βλέπει κάποιος από τη φύση να τον τιμωρεί και ονομάζει αυτή την τιμωρία εκδίκηση, είναι πάλι στοιχείο έπαρσης της ανθρώπινης σκέψης. Πολύ απλό παράδειγμα: Αν χτίσουμε ένα σπίτι πάνω σε ένα ρέμα μπαζωμένο και μετά από μια καταρρακτώδη βροχή το ρέμα μπει σε ενέργεια και μας γκρεμίσει το σπίτι, αυτό δεν σημαίνει ότι η φύση μάς εκδικείται, αλλά τιμωρεί την ανοησία μας. Τιμωρεί την έπαρσή μας που προσπαθεί να επιβάλλει την παρουσία μας στο χώρο της φύσης καταστρέφοντάς την. Δεν πρόκειται περί εκδίκησης λοιπόν. Είναι ανθρώπινη, εγωιστικά ανθρώπινη η ερμηνεία ότι η Μήδεια εκδικείται. Ξέρετε, η λέξη εκδίκηση δεν υπάρχει στο στόμα της Μήδειας ούτε μια στιγμή στο κείμενο".

- Πέραν της παράστασης, αν δεχτούμε την εκδίκηση ως στάση απέναντι σε κάτι που θεωρούμε ότι μας πρόδωσε, είναι λύτρωση ή παράταση τοξικών συναισθημάτων;

"Η εκδίκηση είναι απλώς μια ανοησία. Γι’ αυτό και δεν είμαι καθόλου λάτρης της, ακόμα και όταν μπαίνω κι εγώ σε μια διάθεση εκδικητικής συμπεριφοράς. Τουλάχιστον δεν πέφτω στο λάθος να πιστεύω ότι η εκδίκηση είναι ένα πιάτο που τρώγεται κρύο. Γιατί τότε όντως, δηλητηριάζεις τον εαυτό σου για πολύ καιρό. Καλό λοιπόν είναι να μην εκδικείται κανείς κανέναν. Να τον τιμωρεί, όταν χρειάζεται, ναι".

- Η παράσταση έχει κάνει ήδη έναν μεγάλο κύκλο περιοδείας και έπεται συνέχεια. Οσο περνάει ο καιρός, μπαίνετε στη διαδικασία να "δουλεύετε" το ρόλο; Να προσθέτετε ή να αφαιρείτε κάποια στοιχεία;

"Δεν μπορούμε να κάνουμε διαφορετικά, γιατί αυτό που κάνουμε πάνω στη σκηνή το κάνουμε... εμείς - κι εμείς μέρα με τη μέρα, ώρα με την ώρα, μεταμορφωνόμαστε. Μπορεί αυτές τις μικρές μεταμορφώσεις να μην τις καταλαβαίνουμε, αλλά συμβαίνουν. Είναι φυσικό λοιπόν, αυτό το οποίο κάνεις, η πράξη σου να είναι μεταμορφωμένη σε σχέση με την πράξη της προηγούμενης μέρας. Στο θέατρο ο ηθοποιός δεν παράγει κάτι έξω από τον εαυτό του, παρά τον ίδιο του τον εαυτό".

- Διάβασα σε μια κριτική του Β. Μπουζιώτη, ότι η Μήδεια είναι μια από τις πληρέστερες ερμηνείες σας σε ό,τι αφορά το αρχαίο δράμα. Εσείς νιώθετε έτσι;

"Οχι και να σας εξηγήσω τι εννοώ. Είναι πολύ τρυφερή η φράση του Βασίλη (Μπουζιώτη) και όταν εισπράττει βεβαίως κανείς καλές κριτικές χαίρεται, κι όταν εισπράττει αρνητικές στεναχωριέται· μέχρι εκεί όμως, δεν πρέπει να τις λαμβάνει υπόψη του σοβαρά. Η κριτική είναι μια έκφραση ενός ανθρώπου, και δεν περιγράφει σώνει και καλά αυτό το οποίο κάνει ένας καλλιτέχνης. Ουσιαστικά με την κριτική συστήνεται ο κριτικός: Δεν συστήνει το έργο του καλλιτέχνη, αλλά την ερμηνεία που αυτός ως θεατής-κριτικός έχει κάνει. Το έργο του καλλιτέχνη αιωρείται, έτοιμο να εισπραχθεί από τον κάθε θεατή ξεχωριστά, για να μπορεί να φτιάξει ο κάθε θεατής το δικό του ποίημα το οποίο θα είναι εμπνευσμένο απ’ αυτό που έχει δει.

Από κει και πέρα το θέμα της πληρότητας είναι κάτι το οποίο ουσιαστικά δε συνάδει με την τέχνη μας. Γιατί η υποκριτική στηρίζεται στο ατελέσφορο. Ανεβαίνεις την επόμενη μέρα πάνω στη σκηνή γιατί κάτι δεν έχεις ολοκληρώσει την προηγούμενη. Αυτό είναι που σε σπρώχνει, παρά το ότι γνωρίζεις ότι ποτέ δεν θα το ολοκληρώσεις".


Η ταυτότητα της παράστασης

Μετάφραση: Κ.Χ. Μύρης

Σκηνοθεσία: Σπύρος Α. Ευαγγελάτος

Παραγωγός: Kώστας Μπάλλας

Σύμπραξη: Θεοφάνης Γ. Κιρκινέζος

Σκηνικά: Γιώργος Πάτσας

Κοστούμια: Γιάννης Μετζικώφ

Μουσική: Θάνος Μικρούτσικος

Μουσική διδασκαλία: Γιάννης Αναστασόπουλος

Βοηθός σκηνοθέτη: Χριστιάννα Μαντζουράνη 

Πρωταγωνιστούν: Γιώργος Κιμούλης, Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος, Τάσος Νούσιας, Μάνος Βακούσης, Νικόλας Παπαγιάννης, Νίκος Αναστασόπουλος, Δημήτρης Παπανικολάου.

Κορυφαίοι - Χορός: Τάσος Αλατζάς, Νίκος Αναστασόπουλος, Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος, Χάρης Γρηγορόπουλος, Δημήτρης Καραβιώτης, Σταύρος Καραγιάννης, Δημήτρης Καραμπέτσης, Δημήτρης Μόσχος, Δημήτρης Μυλωνάς, Δημήτρης Παπανικολάου, Παντελής Φλατσούσης, Γεράσιμος Σκαφίδας.

 

 

 


NEWSLETTER