Τι ακριβώς σημαίνει αυτό; Κατά πόσο εντάσσεται στη λογική του διαφημιστικού θορύβου και αλλοιώνεται από την αγοραία τηλεοπτική λογική; Κατά πόσο διασώζει ένα τεκμήριο γνησιότητας; Με ιδιαίτερη χαρά μιλάμε για όλα αυτά με τον ποιητή, δοκιμιογράφο και μεταφραστή, διευθυντή του περιοδικού Νέα Ευθύνη Δημήτρη Κοσμόπουλο. Η συνομιλία μας γίνεται και εξ αφορμής της παρουσίας του Δημήτρη Κοσμόπουλου -πολυβραβευμένου στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και πολυμεταφρασμένου- στην πόλη μας, στην θέση του υπεύθυνου του Τομέα Λόγου και Γραμμάτων στην Κ.Ε. «Φάρις» του Δήμου Καλαμάτας. Ο επανιδρυθείς Τομέας Λόγου και Γραμμάτων στους δέκα μήνες λειτουργίας του, έχει δημιουργήσει πλέον ένα θεσμό.
Μας έχει χαρίσει εξαιρετικές ποιητικές βραδιές, για το δημοτικό τραγούδι, τον Σεφέρη, τον Ρίτσο, τον Λορεντζάτο, τον Παπαδιαμάντη,τον Παλαμά και άλλες εκδηλώσεις, εξίσου σημαντικές και ενδιαφέρουσες. Μεθαύριο Δευτέρα 20η Μαρτίου, με ελεύθερη είσοδο για το κοινό της Καλαμάτας, ο Τομέας Λόγου και Γραμμάτων Καλαμάτας σε συνεργασία με το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Καλαμάτας στις 8 το βράδυ μας καλεί σε μια ιδιαίτερη βραδιά, σε ένα ιδιότυπο και ενδιαφέρον μουσικοθεατρικό γεγονός: οι ENCARDIA, μουσικό σύνολο που δημιουργήθηκε από το μεράκι έμπειρων μουσικών και καλλιτεχνών, και πήρε το όνομά του από την γκρεκάνικη ελληνική ιδιόλεκτο των περιοχών της Μεγάλης Ελλάδας στη Σικελία και την Νότια Ιταλία, ανεβάζουν σε μουσικοθεατρική μορφή ένα από τα σημαντικότερα ποιητικά έργα του Γιάννη Ρίτσου, την Σονάτα του Σεληνόφωτος.
Ενόψει αυτής της παράστασης μιλήσαμε με τον ποιητή Δημήτρη Κοσμόπουλο κι ενώ ταυτόχρονα λάβαμε τρεις τόμους με πρόσφατες μεταφράσεις του έργου του στα γαλλικά, στα ιταλικά και στα αλβανικά.
-Μπορούμε να μιλάμε για γιορτή της ποίησης με αφορμή την 21η Μαρτίου;
-Και ναι και όχι. Ναι, αν πρόκειται η μέρα αυτή να σηματοδοτεί μιαν ευκαιρία γνωριμίας του Έλληνα με το πολύτιμο θησαυροφυλάκιο της γλώσσας μας, που είναι η ποίησή μας. Στον νεοελληνικό βίο πρωτίστως η ποίησή μας όταν είναι αληθινή διέσωσε και διασώζει την βαθύτερη αλήθεια του συλλογικού μας προσώπου. Σε καιρούς μαζικούς και εικονικούς όπως οι σημερινοί, όπου το ανθρώπινο πρόσωπο καταθρυμματίζεται σε ρημαγμένη ατομικότητα, μέσα στη λαίλαπα της τηλεοπτικής παράκρουσης. Γιατί η ελληνική ποίηση υπήρξε και είναι και σήμερα, ένα κοινωνικό γεγονός. Υπό αυτή την έννοια, η ποίηση παραπέμπει στην πληρότητα του νοήματος, και μπορεί να μετατρέπει όλο το χρόνο σε γιορτή σε αντίθεση με τις άθλιες και θλιβερές τρέχουσες κοινωνικές συνθήκες.
Αν όμως η μέρα αυτή του ακατανόητου για μένα νέου τύπου εορτολογίου εκτραπεί σε καρναβάλι όπου παρελαύνει ο κάθε πικραμένος ποιηματογράφος σε κανάλια, πλατείες και αίθουσες, για να υπάρξει στο τρίλεπτο της δημοσιότητας -που ανά έτος του αναλογεί- τότε είναι φαρσοκωμωδία που δεν με αφορά. Είναι θέμα γούστου και διακρίσεως.
-Τι ακριβώς είναι η παράσταση με την Σονάτα του Σεληνόφωτος;
Η Σονάτα του Σεληνόφωτος γράφεται από τον Ρίτσο στην Αθήνα το 1956. Εκδίδεται την ίδια χρονιά ως αυτόνομη συλλογή και περιλαμβάνεται από το 1972 στον Τόμο των Απάντων του ποιητή με τον τίτλο Τέταρτη διάσταση. Είναι ένα καταστατικό έργο της μεταπολεμικής ποίησης, θα έλεγα δε, ότι είναι ένα εμβληματικό έργο του 20ου αιώνα, για την παρακμή ενός ολόκληρου κόσμου, που χρεωκόπησε και χρεωκοπεί στις πολλαπλές ιδεολογικές του εκδοχές. Είναι ένα έργο πένθους, λεπτού λυρισμού και διάνοιξης προς το ευρύ πεδίο, ενός κόσμου άλλου, με διαφορετικές προτεραιότητες και νόημα.
Οι ENCARDIA ανεβάζουν σε πρεμιέρα το έργο στην Αθήνα την Κυριακή 19 Μαρτίου και στην πόλη μας, στο ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. την Δευτέρα 20 Μαρτίου. Ο χειρισμός του έργου από μέρους τους είναι βαθύς και τρυφερός, με απόλυτο σεβασμό στην κορυφαία ποιητική ιδιοφυία του 20ου αιώνα που είναι ο Ρίτσος.
-Διαβάζουν ποίηση οι Έλληνες σήμερα; Πώς μπορούν οι νέοι να συναντηθούν μαζί της;
-Ο κορυφαίος ελληνικής καταγωγής Ευρωπαίος στοχαστής Παναγιώτης Κονδύλης ήδη εδώ και δύο δεκαετίες μιλούσε για την χρεωκοπία του δυτικού «παραδείγματος» σε Ανατολή, Δύση και σε ολόκληρο τον κόσμο, όπου έχει κυριαρχήσει. Προσδιόριζε την εποχή μας ως εποχή της «μαζικής δημοκρατίας». Η επικινδυνότητα των χαρακτηριστικών της σημερινής συγκυρίας έγκειται στην αλματώδη αύξηση των ανισοτήτων, με την διαμεσολάβηση και χρήση στο βωμό του αχαλίνωτου κέρδους, της αλματώδους τεχνολογικής ανάπτυξης και της φαινομενικής παγκυριαρχίας της εικόνας. Το «φαίνεσθαι» και το «έχειν» μοιάζει να κυριαρχεί πάνω στην ύπαρξη, προσωπική και κοινωνική, πάνω στο «είναι». Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, και στην Ελλάδα, όπως παντού στη δικτατορία του εικονικού καταναλωτισμού, οι άνθρωποι έχουν σχεδόν σταματήσει να διαβάζουν-μιλώ για τον κανόνα-βομβαρδιζόμενοι από μυριάδες εικόνες διαφημιστικού τύπου ανά δευτερόλεπτο, μέσω της οθόνης, είτε από την τηλεόραση και δια του διαδικτύου, με το κινητό τηλέφωνο που υποκαθιστά το πρόσωπό μας.
Η ποίηση όμως δεν διαβάζεται από το διαδίκτυο, αφού αυτό μπορεί να λειτουργήσει μόνο ως πηγή πληροφοριών. Η ποίηση δεν είναι πληροφορία. Κι όπως μας είπε ο Τ.S.Elliot περιγράφοντας κι αυτός το αδιέξοδο του δυτικού κόσμου στα Τέσσερα Κουαρτέττα του , πολλές φορές «η πληροφορία σκοτώνει την γνώση». Οι νέοι άνθρωποι, και σήμερα όπως πάντα, -και είναι πολλοί κι όλο πληθαίνουν- συναντιούνται με την αλήθεια της ποίησης, που είναι η «αληθινή αλήθεια», η οποία δεν ξεφτίζει, γιατί είναι η ίδια η ζωή, μέσα από την δημιουργική ανάγνωση. Η δημιουργική ανάγνωση, είναι κι αυτή ποιητική πράξη. Οι έγκυρες ανθολογίες-δόξα τω Θεώ υπάρχουν αρκετές- μπορούν να τους φέρουν ως ποταμοί στην απεραντοσύνη της θάλασσας που είναι το έργο των μειζόνων ποιητών.
-Κυκλοφόρησαν τον τελευταίο χρόνο κι άλλες μεταφράσεις έργων σας σε ευρωπαϊκές γλώσσες.
Και εσείς έχετε μεταφράσει Άγγλους Γάλλους και Ρώσους ποιητές. Η ποίηση μεταφράζεται;
-Εξαιρετική ερώτηση. Κατά τον Αμερικανό μεταπολεμικό ποιητή Robert Frost «ποίηση είναι αυτό που χάνεται στην μετάφραση». Η ποίηση λοιπόν δεν μεταφράζεται. Τι κερδίζεται με τις μεταφράσεις των ποιητικών έργων; Υπάρχει κέρδος. Είναι η δημιουργία ενός νέου ποιήματος, στην γλώσσα του μεταφραστή. Η τέχνη της μετάφρασης, που προσωπικά την θεωρώ πρωτογενή δημιουργία, είναι να δημιουργήσει ένα νέο ποίημα, εντός του οποίου συγκεράννυνται και σμίγουν οι ποιητικές αρετές, η εσωτερική ρυθμική αγωγή, και οι μορφικές επιτεύξεις του «πρωτοτύπου» ποιήματος με τις ποιητικές κατακτήσεις και το νόημα, τις εκφραστικές ποικιλομορφίες, και τις αρετές της ποιητικής γλώσσας του μεταφραστή.
Γι αυτό, οι σπουδαιότερες μεταφράσεις που έχουμε στη γλώσσα μας, είναι μεταφράσεις ποιητών. Θυμίζω τον Σολωμό, τον κορυφαίο Παλαμά, τον Καρυωτάκη τον Ρίτσο, τον Σεφέρη, τον Ελύτη και άλλους. Το στοίχημα είναι καθαρά στοίχημα πρωτογενούς δημιουργίας.
-Τι άλλο να περιμένουμε από τον Τομέα Λόγου και Γραμμάτων της Κ.Ε. Φάρις;
-Ο Τομέας Λόγου και Γραμμάτων επανιδρύθηκε με πρωτοβουλία του Δημάρχου Καλαμάτας. Σε λίγο καιρό παίρνει και την οριστική νομική του υπόσταση. Μέχρι τώρα, θεωρώ πως τα πήγαμε καλά. Βεβαίως εχθρός γόνιμος του καλού, είναι πάντα το καλύτερο. Θα κινηθούμε με μέθοδο και συστηματικότητα, στην ίδια κατεύθυνση, με νέες άκρως ενδιαφέρουσες πρωτοβουλίες για την ποίηση, την λογοτεχνία και το δοκίμιο.
