Η βιβλιοδεσία είναι η συρραφή των φύλλων ενός χειρογράφου ή εντύπου και η ένωσή τους με προστατευτικό κάλυμμα (εξώφυλλο), ώστε να πάρουν μορφή που να διευκολύνει την ανάγνωση και να προστατεύονται από τη φθορά. Είναι πιο παλιά από την τυπογραφία και η συγκεκριμένη τεχνική αναμφίβολα αποτελεί ξεχωριστό κεφάλαιο στην ιστορία του βιβλίου, τόσο λόγω της αλυσιδωτής ραφής όσο και για τα ιδιόμορφα εξωτερικά της γνωρίσματα. Στη Μεσσηνία, τη “φλόγα” της τεχνικής αυτής κρατά ο Στάθης Καρυδομάτης, ο οποίος μεταλαμπαδεύει πλέον τις γνώσεις του στην Καλαμάτα, διατηρώντας το εργαστήρι του στο Καλαμάκι όπου διαμένει πλέον μόνιμα.

Οντας 35 χρόνια επαγγελματίας βιβλιοδέτης με επί σειρά ετών παρουσία στην Καλαμάτα, στην οδό Αριστοδήμου, ο κ. Καρυδομάτης δεν σταματά την ενασχόληση του με την τέχνη που αγαπά, εμπλουτίζοντας παράλληλα την καθημερινότητα του και με την χαρακτική, την οποία χαρακτήρισε μιλώντας στην “Ε” απωθημένο. «Λόγω του γεγονότος πως η δουλειά του βιβλιοδέτη έχει περιοριστεί εξαιτίας της εισχώρησης της τεχνολογίας στο σκέλος του βιβλίου, αποφάσισα πλέον να ασχοληθώ περισσότερο με το καλλιτεχνικό κομμάτι της τεχνικής αυτής, κάνοντας παράλληλα και άλλες δραστηριότητες. Οι δικηγόροι για παράδειγμα δεν δένουν πια τα βιβλία τους αλλά έχουν τους νόμους στους υπολογιστές τους» ανέφερε, υπενθυμίζοντας πως στο παρελθόν έκανε σχετικά μαθήματα στο Καλλιτεχνικό Στέκι Καλαμάτας. «Πλέον, τέσσερα άτομα από εκεί κρατήσαμε επαφή, πραγματοποιώντας σε οικία ενός εξ αυτών μαθήματα κάθε Τρίτη στην Καλαμάτα» συμπλήρωσε. Μαζί με τη Βασιλική Δημητροπούλου, την Αννα Βρακά, την Μαρία Πουλάκου οι συναντήσεις κινούνται στις βασικές αρχές της βιβλιοδεσίας, προκύπτοντας όμορφα αποτελέσματα. Σχετικά με το επάγγελμα ερχόμενοι στο σήμερα, ο Στάθης Καρυδομάτης παρατήρησε πως ιδίως στο κέντρο της Αθήνας υπάρχουν ακόμα βιβλιοδετεία που συνεχίζουν την παράδοση. «Ο άνθρωπος έχει την ανάγκη να συντηρεί τα βιβλία του, από μια κυρία που θέλει να διατηρήσει ένα βιβλίο μαγειρικής και να το δώσει στις επόμενες γενιές, μέχρι συλλέκτες που αρέσκονται στη συγκέντρωση καλοδιατηρημένων τόμων» πρόσθεσε, λέγοντας πως παρότι παλιότερα υπήρχαν ορισμένοι βιβλιοδέτες στην Καλαμάτα, πλέον το επάγγελμα δεν υφίσταται καθώς όσοι συνδέονταν με αυτό συνταξιοδοτήθηκαν. 

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ ΟΙ ΣΠΟΥΔΕΣ

Σε ερώτηση για το ποια “οδό” πρέπει να ακολουθήσει κάποιος που ενδιαφέρεται να ασχοληθεί με το αντικείμενο, ο κ. Καρυδομάτης μας πληροφόρησε πως βασική προϋπόθεση αποτελούν οι σπουδές, καθώς δεν υφίσταται πια η διαδικασία να κάτσει κανείς δίπλα σε έναν επαγγελματία και να μάθει την τέχνη, χωρίς βέβαια να λείπουν όπως είπε οι περιπτώσεις που η βιβλιοδεσία πέρασε από γενιά σε γενιά. «Στη δική μου περίπτωση σπούδασα για τρία χρόνια στο Πρότυπο Εργαστήρι Βιβλιοδεσίας Τέχνης του ΕΟΜΜΕΧ στην Αθήνα, με δασκάλους τον Ανδρέα Γανιάρη, την κόρη του Φρόσω Γανιάρη – Βασειάδη, καθώς και το ζωγράφο - χαράκτη Γιώργη Βαρλάμο, από τον οποίο αποκόμισα και την αγάπη μου για τη χαρακτική» σημείωσε, πληροφορώντας πως όσοι ενδιαφέρονται πλέον απευθύνονται σε σχετικές σχολές που έχουν εντάξει το αντικείμενο αυτό στο πρόγραμμα τους, καθώς πέρα από το πρακτικό κομμάτι χρειάζεται όποιος ασχοληθεί με τη βιβλιοδεσία, να έχει όσο το δυνατόν πληρέστερες γνώσεις. 

Η ΠΑΛΑΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ ΚΑΙ Η ΠΕΛΑΤΕΙΑ

Αναφορικά με τα βιβλία ανά τους αιώνες που περνούν μέσα από τη βιβλιοδεσία για να διατηρηθούν στο διηνεκές, ο ίδιος αποσαφήνισε πως τα βιβλία του 17ου, του 16ου αιώνα ή ακόμα παλιότερα βρίσκονται κυρίως σε μοναστήρια και βιβλιοθήκες, χώροι που πάντα είχαν ένα προσωπικό που αναλάμβανε τη συντήρηση τους. «Στην περίπτωση μου, είχα διαχειριστεί παλιά βιβλία, μεταξύ άλλων μια βίβλο του 19ου αιώνα η οποία ζύγιζε 9 κιλά. Μιλώντας για βιβλία του παρελθόντος, έχω ακόμα στην κατοχή μου ένα δοκίμιο της Βυζαντινής περιόδου με μεγάλο κεφαλάρι, το οποίο σκοπό είχε τότε να το τραβήξει κάποιος παράλληλα από τη βιβλιοθήκη με προορισμό το αναλόγιο» συμπλήρωσε, υπογραμμίζοντας πως η συντήρηση πρέπει να ισορροπεί αρμονικά ανάμεσα στο παλιό στοιχείο και αυτό που θα προστεθεί. Σε ότι έχει να κάνει με την πελατεία που είχε στην Καλαμάτα, υπογράμμισε πως συνδεόταν κατά κύριο λόγο με δικηγόρους, δημόσιες υπηρεσίες, το Δήμο και το Επιμελητήριο. «Γενικότερα πρέπει να ακούς τους πελάτες, για να καταλάβεις τι θέλουν, ανταλλάσσοντας απόψεις για το βιβλίο. Στη συνέχεια ο βιβλιοδέτης προσθέτει τη φαντασία και το μεράκι του για να βγει ένα σωστό αποτέλεσμα» πρόσθεσε, διευκρινίζοντας πως και οι συνθήκες παίζουν σημαντικό ρόλο, καθώς δεν μπορεί να έχει κάποιος μια βιβλιοθήκη δίπλα σε ένα καλοριφέρ. «Χρειάζονται σταθερές θερμοκρασίες για να μην αναπτύσσονται συνθήκες που ξηραίνουν τα φύλλα» συμπλήρωσε. 

H ΦΘΟΡΑ «ΑΠΟΔΕΙΞΗ» ΤΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ

Στο πεδίο των προτιμήσεων του αναγνωστικού κοινού σε συνάρτηση με τη βιβλιοδεσία, ο Στάθης Καρυδομάτης δήλωσε πως τα πιο πολυδιαβασμένα βιβλία είναι κατά γενικό κανόνα και τα πιο φθαρμένα καθώς έχουν περάσει από περισσότερα χέρια. «Πολλές φορές ένας βιβλιοδέτης μπορεί να βρει διάφορα πράγματα ανάμεσα στις σελίδες, μιας και όταν διαβάζει ο αναγνώστης ένα βιβλίο μπορεί να τοποθετήσει ενδιάμεσα από χαρτάκια μέχρι άλλα λεπτά αντικείμενα» υποστήριξε, αναλύοντας στη συνέχεια τα βήματα που ακολουθεί ένας βιβλιοδέτης. «Καταρχάς είναι το ξήλωμα του βιβλίου και ακολουθεί η συντήρηση φύλλων που έχουν υποστεί φθορές. Στη συνέχεια το ξαναράβουμε, προσθέτουμε τα καπάκια και φυσικά μπαίνει το ύφασμα ή το δέρμα που έχουμε συμφωνήσει με τον πελάτη. Στο τέλος γίνεται η χρυσοτυπία, γράφοντας τον τίτλο του βιβλίου» ενημέρωσε, τονίζοντας πως εφόσον ένας βιβλιοδέτης είναι οργανωμένος σπανίως μπορεί να προκύψει κάποιο εμπόδιο ενδιάμεσα της διαδικασίας. Οσο αφορά το μέσο χρόνο που απαιτείται για ένα βιβλίο, ο ίδιος εξήγησε πως για ένα απλό βιβλίο μπορεί να χρειαστούν από τρεις ώρες έως μια μέρα, ανάλογα το σχήμα ή τα φύλλα, ενώ για πιο σύνθετες περιπτώσεις το διάστημα είναι σαφώς μεγαλύτερο. «Η προαναφερόμενη βίβλος για παράδειγμα μου πήρε ένα εξάμηνο, όντας ένα τεράστιο βιβλίο με 4.000 σελίδες» σημείωσε, δηλώνοντας σχετικά με τον εξοπλισμό που χρειάζεται και τον οποίο διαθέτει στο χώρο του, πως πλέον τα απαιτούμενα εργαλεία είναι δυσεύρετα, καθώς πρόκειται για παλιά χειροκίνητα μηχανήματα. «Μέσω παραγγελίας από το εξωτερικό μπορεί να βρει κανείς ίσως αυτό που θέλει, μιας και σε άλλες χώρες διατηρείται η παράδοση της βιβλιοδεσίας, με κύριο παράδειγμα αυτό της Γαλλίας» είπε, υπενθυμίζοντας πως το Διεθνές Σωματείο “A.R.A” στο οποίο μετέχουν πολλές γαλλόφωνες χώρες αλλά και η Ελλάδα μέσω των Φίλων Βιβλιοδετικής Τέχνης, κάνει πολλές διεθνείς εκθέσεις για το σκοπό αυτό, έχοντας συμμετάσχει πολλές φορές σε αυτές και ο ίδιος. Η A.R.A. Ελλάδας είναι μια ομάδα ανοιχτή σε όσους αγαπούν ή ενδιαφέρονται να ανακαλύψουν την τέχνη της βιβλιοδεσίας. Δραστηριοποιείται στην Ελλάδα από το 1996 με διοργάνωση εκθέσεων, επισκέψεων, εκδρομών και άλλων δράσεων. Σκοπός της είναι η διάδοση της τέχνης της βιβλιοδεσίας στο ευρύ κοινό. 

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΟ

Από πλευράς τεχνολογίας και πως αυτή έχει επηρεάσει την ανάγνωση ενός βιβλίου, ο ίδιος εξέφρασε την άποψη του, πως εκ των πραγμάτων δεν υφίσταται ανάγνωση μέσα από μια οθόνη. «Σε ένα μέσο μεταφοράς μπορεί να συμβεί να διαβάσει κάποιος μέσα από το tablet του, όμως στο σπίτι χρειάζεσαι την επαφή με το βιβλίο για πολλούς λόγους» ανέφερε, εκτιμώντας πως η τεχνική της βιβλιοδεσίας δεν πρόκειται να τελειώσει, έστω και αν απευθύνεται σε λιγότερο κόσμο.