Ενα συναρπαστικό βιβλίο, που διαφέρει από τα προηγούμενα, έγραψε ο ομότιμος καθηγητής του Τμήματος Οικονομικής Επιστήμης και πρώην πρύτανης του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Θεόδωρος Λιανός. Τα προηγούμενα βιβλία του είναι επιστημονικά, με εξαίρεση το τελευταίο με τίτλο «Θανατική Ποινή, Τα Υπέρ και τα Κατά» που εξετάζει την αξία της ανθρώπινης ζωής και την τιμωρία με θάνατο για ειδεχθείς εγκληματίες.
H ιδέα για τη συγγραφή του μυθιστορήματος με τίτλο «Το Ρολόι» σύμφωνα με τον ίδιο φαινόταν να περιφέρεται στο μυαλό του εδώ και αρκετά χρόνια, ωστόσο, λόγω επιστημονικής έρευνας και διδασκαλίας, δεν είχε τη δυνατότητα να την υλοποιήσει. Όταν τελικά βρήκε τον απαραίτητο χρόνο, το ξεκίνησε. Συνολικά, η συγγραφή του βιβλίου κράτησε τέσσερα χρόνια και περιλαμβάνει αυτοβιογραφικά στοιχεία.
Mιλώντας στην «Ε» με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου του, αναφέρει: «Έχω αντλήσει στοιχεία από διάφορες εποχές και γεγονότα, προσαρμόζοντάς τα στο κύριο θέμα». O τίτλος του βιβλίου «Το Ρολόι» υπονοεί τον χρόνο γενικά, αλλά και τις συγκεκριμένες στιγμές που προσδιορίζουν την ζωή μας και την δράση μας.
Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις "Παπαζήση" και θα παρουσιαστεί σε δύο εκδηλώσεις στη Μεσσηνία. Η πρώτη θα λάβει χώρα στο Μουσείο Χαρακτικής «Τάκης Κατσουλίδης», στη γενέτειρά του, στη Μεσσήνη την ερχόμενη Παρασκευή, ενώ η δεύτερη θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 20 Ιανουαρίου στην αίθουσα εκδηλώσεων της εφημερίδας "Ελευθερία" στην Καλαμάτα.
Συνέντευξη στην Κωνσταντίνα Δρακουλάκου
Πώς ξεκίνησε η ιδέα της συγγραφής του βιβλίου και για ποιο λόγο επιλέξατε τον τίτλο "Το Ρολόι" που κοσμεί το εξώφυλλό του;
Η ιδέα της συγγραφής του βιβλίου τριγύριζε στο μυαλό μου αρκετά χρόνια πριν, αλλά πότε η επιστημονική έρευνα, πότε η διδασκαλία, δεν έβρισκα τον απαραίτητο χρόνο. Όταν βρήκα χρόνο το άρχισα. Η συγγραφή του κράτησε τέσσερα χρόνια. Ο τίτλος του βιβλίου «Το Ρολόι» υπονοεί τον χρόνο γενικά, αλλά και τις συγκεκριμένες στιγμές που προσδιορίζουν την ζωή μας και την δράση μας.
Το βιβλίο αυτό διαφοροποιείται από τα προηγούμενα. Υπάρχουν εικόνες ή αναμνήσεις από την παιδική σας ηλικία που έχουν ενσωματωθεί στο μυθιστόρημα;
Είναι πράγματι διαφορετικό. Τα προηγούμενα είναι επιστημονικά, με εξαίρεση το τελευταίο με τίτλο «Θανατική Ποινή, Τα Υπέρ και τα Κατά» που εξετάζει την αξία της ανθρώπινης ζωής και την τιμωρία με θάνατο για ειδεχθείς εγκληματίες. «Το Ρολόι» δίνει την δική του απάντηση σε αυτό το ερώτημα.
Πολλοί υποστηρίζουν ότι όλα τα μυθιστορήματα περιέχουν αυτοβιογραφικά στοιχεία. Αυτό ισχύει και για το δικό μου. Έχω αντλήσει στοιχεία από διάφορες εποχές και γεγονότα, προσαρμόζοντάς τα στο κύριο θέμα.
Πώς η έννοια της μοίρας, όπως απεικονίζεται στο μυθιστόρημα, επηρεάζει το ταξίδι του ήρωα και το κυνήγι της ευτυχίας;
Στο «Ρολόι» οι Μοίρες παίζουν ένα άσχημο παιχνίδι στον ήρωα, του δημιουργούν το χειρότερο δυνατό δίλημμα: για να ευτυχίσει πρέπει να θυσιάζει ότι αγαπάει περισσότερο στη ζωή του. Στο βιβλίο θα είδατε πώς το αντιμετώπισε.
Μπορείτε να αναλύσετε τη σημασία των πόλων - στέρηση, απώλεια, αγάπη, εκδίκηση και θάνατος - στον καθορισμό της πορείας του ήρωα στη ζωή;
Τα κακά εκείνης της εποχής, η φτώχεια, οι στερήσεις, οι αγωνίες, οι απώλειες αγαπημένων ατόμων, είναι στοιχεία που μετουσιώνονται σε δύναμη, που χαλυβδώνουν την θέληση των ανθρώπων της γενιάς μου, και του ήρωα στο μυθιστόρημα, για επιτυχία και για καλύτερη ζωή. Ταυτόχρονα, όμως, παραμένουν και συνυπάρχουν αβεβαιότητες και φόβοι στην αντιμετώπιση σοβαρών επιλογών.
Ποιες είναι οι δύο επιλογές που παρουσιάζονται στον ήρωα για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που επιβάλλει η μοίρα και πώς διαμορφώνουν την πορεία της ζωής του;
Πολλά ζεύγη επιλογών εμφανίζονται στα διάφορα στάδια της ζωής του. Αυτό που προσδιορίζει το ήθος του είναι αν θα ζήσει όπως όλοι αποδεχόμενος τις επιταγές της μοίρας ή αν θα τιμήσει την μνήμη αγαπημένου προσώπου.
Πώς η καριέρα σας ως ομότιμου καθηγητή και πρύτανη στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών έχει επηρεάσει την οπτική σας για τα θέματα του βιβλίου;
Το έργο του πανεπιστημιακού δασκάλου, αλλά και κάθε δασκάλου, που μπαίνει σε αίθουσα για να διδάξει νέους ανθρώπους, είναι εξαιρετικά δύσκολο. Ο δάσκαλος διδάσκει ύλη και αυτό δεν είναι το δύσκολο μέρος. Το δύσκολο μέρος βρίσκεται στην δημιουργία του προτύπου που ο δάσκαλος, θέλει δεν θέλει, δημιουργεί με την παρουσία του και με την συμπεριφορά του. Στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο (τότε δεν είχαμε Λύκειο) είχα δασκάλους που ήταν άχρηστοι, που έκαναν κακό, και δασκάλους που ήταν εκπληκτικοί, που μας άνοιξαν τα μάτια και μας έδωσαν δύναμη.
Μνημονεύω με τα πραγματικά τους ονόματα έναν άθλιο δάσκαλο στο Δημοτικό που προσπαθούσε να βγάλει λεφτά από εμάς, τα φτωχόπαιδα, και τρείς καθηγητές στο Γυμνάσιο που μαζί με τα μαθήματα μας δίδαξαν σκληρή δουλειά, αυστηρότητα και δικαιοσύνη. Στο πρότυπο των τελευταίων δημιούργησα τον καθηγητή του μυθιστορήματος.
Τι σας παρακίνησε να εμβαθύνετε σε φιλοσοφικούς στοχασμούς για την ανθρώπινη κατάσταση, όπως φαίνεται στο βιβλίο;
Νομίζω πως όλοι οι άνθρωποι φιλοσοφούμε στην ζωή μας, ο καθένας με τον δικό του τρόπο και με τα εφόδια που έχει. Οι παροιμίες μας είναι γεμάτες φιλοσοφικά συμπεράσματα για την ζωή, για το πώς ζούμε και για το πώς πρέπει να ζούμε. Το ίδιο και τα παραμύθια μας. Η αρχαία ελληνική μυθολογία είναι φιλοσοφία εκφρασμένη με μύθους.
Όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με προβλήματα ζωής και θανάτου η φιλοσοφική μας διάθεση διεγείρεται και νοιώθουμε την ανάγκη να κατανοήσουμε τι μας συμβαίνει και να πάρουμε αποφάσεις. Ίσως το φιλοσοφείν να είναι και ένας τρόπος αποδοχής των ανεπιθύμητων καταστάσεων και πραγμάτων, αλλά όχι, βέβαια, έκφραση μοιρολατρείας.
Μπορείτε να αναλύσετε τις σχέσεις του πρωταγωνιστή με τις δύο σημαντικές γυναίκες στη ζωή του και τον αντίκτυπό τους στην ιστορία;
Όπως σωστά επισημάνατε, δύο είναι οι σημαντικές γυναίκες στην ιστορία του, και τις δύο τις αγάπησε πραγματικά. Η σχέση του με την πρώτη απέτυχε λόγω ενός ακατανόητου φόβου να δεσμευτεί δια βίου, ενός φόβου, του οποίου την πηγή ούτε ο ίδιος δεν κατανοεί. Η σχέση του με την δεύτερη είναι και το μέρος του δράματος που ζει με την αποκάλυψη του διλήμματος που το πεπρωμένο θέτει.
Το μυθιστόρημα περιστρέφεται γύρω από την εκδίκηση και την τιμωρία. Πώς εκδηλώνονται αυτά τα θέματα στο ταξίδι του πρωταγωνιστή και τι ρόλο παίζουν στη διαμόρφωση της συνολικής αφήγησης της ιστορίας;
Το έγκλημα στην αρχή και η τιμωρία–εκδίκηση στο τέλος είναι ο κορμός και η φιλοσοφία της ιστορίας. Και τα δύο, μαζί με άλλα σημαντικά, αλλά όχι προσδιοριστικά γεγονότα (πόλεμος, διωγμοί κτλ.), συνθέτουν το πλαίσιο και την δράση του πρωταγωνιστή.
Η συμπεριφορά του ήρωα προς τις γυναίκες φαίνεται να είναι πιο περίπλοκη μετά από προσεκτικότερη εξέταση. Πώς το μυθιστόρημα περιηγείται και απεικονίζει τη δυναμική μεταξύ του ήρωα και των γυναικείων χαρακτήρων και ποια συμπεράσματα μπορούν να εξαχθούν σχετικά με τη στάση του απέναντί τους;
Η σχέση του ήρωα με τις γυναίκες είναι πράγματι περίπλοκη και δυσνόητη. Δεν ξέρει πώς να αντιμετωπίσει τις γυναίκες. Τις βλέπει και τις κρίνει ανάλογα με την στάση τους προς αυτόν. Άλλες τις περιφρονεί, χωρίς αυτό να τον εμποδίζει να συνάπτει σχέσεις μαζί τους, άλλες τις θαυμάζει χωρίς να επιδιώκει σχέση, άλλες είναι απλώς για να περνά η ώρα. Γενικά, το θέμα «γυναίκα» τον ενδιαφέρει αλλά δεν τον προβληματίζει, ίσως διότι δεν καταλαβαίνει την γυναίκα. Γι αυτό αναρωτιέται τι παριστάνει η «Μεγάλη Οδαλίσκη», αλλά την παίρνει μαζί του σαν τελευταία γυναικεία συντροφιά. Ίσως να υπάρχουν και ίχνη ναρκισσισμού, που δεν του επιτρέπουν να δει καθαρά την ψυχή της γυναίκας.
Με το ρολόι να δεσπόζει στην πλατεία της Μεσσήνης ολοκληρώνεται η ιστορία, ενώ ένα μικρότερο, θα παίξει τον δικό του ρόλο στην εξέλιξη. Και ο χρόνος; Πώς θα χαρακτηρίζατε σήμερα τη σχέση σας με τον χρόνο;
Έχουν γραφτεί χιλιάδες σελίδες για τον «χρόνο». Από τις λίγες που έχω διαβάσει κατά καιρούς, ποτέ δεν κατάλαβα τι ακριβώς εννοούν και όταν καταλάβαινα ποτέ δεν συμφωνούσα, δηλαδή δεν βρήκα κάποιον ορισμό που να μου φαίνεται λογικός.
Η ταπεινή μου γνώμη είναι ο χρόνος είναι μια κατασκευασμένη έννοια για να εκφράσει τις αλλαγές των υλικών πραγμάτων. Αν τα πράγματα δεν άλλαξαν δεν θα χρειαζόταν η έννοια ή η μέτρηση αυτού που λέμε «χρόνος». Φανταστείτε ένα σύμπαν ακίνητο με πράγματα που δεν φθείρονται και δεν αλλοιώνονται· σε έναν τέτοιο σύμπαν η έννοια του χρόνου θα ήταν ακατανόητη. Χωρίς κίνηση δεν θα υπήρχε χρόνος. Γι αυτό και ο ήρωας επιστρέφει το ρολόι δώρο στην αγαπημένη του, για να σταματήσει, συμβολικά, την φθορά της σχέσης τους. Επίσης, για τον ίδιο λόγο δεν κούρδισε το μικρό ρολόι ποτέ, για να μην του θυμίζει την φθορά των πραγμάτων και φυσικά την δική του. Το ρολόι στην πλατεία της Μεσσήνης, που συνεχίσει ασυγκίνητο να χτυπά, είναι η ασταμάτητη δύναμη της φθοράς και της αλλαγής.
Όσον αφορά εμένα, η σχέση μου με τον χρόνο είναι ίδια με αυτήν όλων των ανθρώπων, βιάζομαι να κάνω πολλά πράγματα για να επεκτείνω ουσιαστικά τον δικό μου χρόνο. Όποιος δεν κάνει τίποτα στη ζωή του είναι σαν να μην έζησε, όποιος κάνει περισσότερα είναι σαν να έζησε περισσότερο.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Ο Θεόδωρος Π. Λιανός γεννήθηκε στη Μεσσήνη Mεσσηνίας. Σπούδασε οικονομικές επιστήμες στην ΑΣΟΕΕ (νυν Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών) και στο πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας των ΗΠΑ. Είναι ομότιμος καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, του οποίου υπήρξε πρύτανης κατά την περίοδο 1985-88. Δίδαξε στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας (Ντέιβις) και σε άλλα πανεπιστήμια των Ηνωμένων Πολιτειών. Είναι μέλος του εκπαιδευτικού προσωπικού του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου.
Έχει γράψει διδακτικά εγχειρίδια (μεταξύ των οποίων το βιβλίο Οικονομικών του Λυκείου, το οποίο διδάσκεται από το 1982 έως σήμερα), πανεπιστημιακά συγγράμματα, μελέτες, και πολλά άρθρα σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Έχει επίσης δημοσιεύσει πλήθος άρθρων στον ημερήσιο και στον περιοδικό Τύπο.
Ηταν υπεύθυνος έκδοσης του περιοδικού "South-East Europe Journal of Economics" και είναι μέλος της εκδοτικής επιτροπής του περιοδικού "Journal of Population and Sustainability".
