Το "Stalking" μπορεί να είναι μια νέα λέξη στο τρέχον πλαίσιο, αλλά η ίδια η συμπεριφορά έχει αναγνωριστεί εδώ και πολύ καιρό στους κύκλους ποινικής δικαιοσύνης . Οι περισσότεροι άνθρωποι γνωρίζουν τη σύγχρονη χρήση της, είτε μέσα από διάφορες απεικονίσεις στα μέσα μαζικής ενημέρωσης είτε μέσω της προσωπικής γνώσης κάποιου που είναι εκτεθειμένος στις ανεπιθύμητες προσεγγίσεις ενός stalker. Η χρήση του όρου έχει προοδευτικά επεκταθεί για να συμπεριλάβει τις συμπεριφορές εκείνων που παρενοχλούν προηγούμενους συνεργάτες, συναδέλφους, γνωστούς και μια σειρά άλλων απλών ανθρώπων . Υπάρχουν κατηγορίες συμπεριφορών όπως η παρακολούθηση του θύματος, οι ανεπιθύμητες επικοινωνίες και ο φυσικός και ο λεκτικός εκφοβισμός που συμβαίνουν συνήθως, αλλά αυτό το πλέγμα συμπεριφορών δεν είναι καθολικό και όμοιο σε, αφού σε ορισμένες περιπτώσεις, οι οποίες έχουν απασχολήσει και τα ποινικά δικαστήρια, μεμονωμένα περιστατικά περιέλαβαν ασυνήθιστες και μοναδικές συμπεριφορές. H πλειονότητα των Αμερικανικών Πολιτειών και ο Καναδάς , όπως κι άλλες χώρες της Δυτικής Ευρώπης ακολούθησαν το παράδειγμα της Καλιφόρνια που πρώτη ανέλαβε νομοθετική ρύθμιση κατά του Stalking .Το stalking αποτελεί πλέον και στη Χώρα μας ποινικό αδίκημα, του οποίου η ειδική υπόσταση τυποποιείται στο άρθρο 333 του Ποινικού Κώδικα. Καλούμαστε, εν τοις πρώτοις, να διερευνήσουμε το εύρος της παρεχόμενης από το Ποινικό Δίκαιο Προστασίας σε ένα μέγεθος μη απτό στον κόσμο των αισθήσεων, στην ψυχική υγεία του παθόντος της υπό κρίση εγκληματικής συμπεριφοράς («πρόκληση τρόμου ή ανησυχίας») Η σοβαρότητα του προβληματισμού περί προστασίας ή μη της ψυχικής υγείας στον Ποινικό Κώδικα γίνεται αισθητή αν αναλογισθεί κανείς τον αντίκτυπο στον ψυχισμό του θύματος της διαδοχικής και κλιμακούμενης συμπεριφοράς του δράστη. Αν αναλογισθεί κανείς τη συστηματική ταπείνωση που βιώνει το θύμα της παρενόχλησης. Ο Έλληνας νομοθέτης φαίνεται να έλαβε υπόψη του το κενό προστασίας που υπήρχε στον Ποινικό Κώδικα προχωρώντας σε αναμόρφωση των ποινικών του διατάξεων. Άλλωστε, δεν είναι η πρώτη φορά που ο νόμος θεωρεί άξια προστασίας μεγέθη δίχως υλικότητα, αν σκεπτεί κανείς ότι στο Αστικό Δίκαιο ενόψει του άρθρου 932 ΑΚ αναγνωρίζεται η ηθική βλάβη του παθόντος από αδικοπραξία και η ψυχική οδύνη που βιώνουν τα άτομα που άνηκαν στην οικογένεια του αποβιώσαντος. Και τα δύο αυτά μεγέθη αποτελούν όψεις του ψυχισμού του ατόμου.
H αρχική τροποποίηση του άρθρου έγινε στα πλαίσια του σχεδίου νόμου του Υπουργείου Δικαιοσύνης για την Κύρωση της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Βίας κατά των γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας (Σύμβαση Κωνσταντινούπολης 2011) όπου σύμφωνα με το άρθρο 34 (Παρενοχλητική Παρακολούθηση) «Τα Μέρη θα λάβουν τα απαραίτητα νομοθετικά ή άλλα μέτρα για να διασφαλίσουν ότι η σκόπιμη επαναλαμβανόμενη ενασχόληση με απειλητική ενέργεια που απευθύνεται προς κάποιο άλλο άτομο,προκαλώντας του φόβο για την ασφάλειά του, ποινικοποιείται.»
Η πιο πρόσφατη τροποποίηση έγινε με τον νέο ποινικό κώδικα με την τροποποίησή του με τον Ν. 4619/2019, σύμφωνα με τον οποίο επιβάλλεται αυστηρότερη ποινή, ήτοι φυλάκιση έως τρία έτη ή χρηματική ποινή αν η πράξη τελείται εις βάρος αδύναμων προσώπων, δηλαδή σε βάρος ανηλίκου ή προσώπου που δεν μπορεί να υπερασπίσει τον εαυτό του, εφόσον τα πρόσωπα αυτά βρίσκονται υπό την επιμέλεια ή την προστασία του δράστη βάσει νόμου, δικαστικής απόφασης ή πραγματικής κατάστασης, συνοικούν με αυτόν ή έχουν με αυτόν σχέση εργασίας ή υπηρεσίας. Σκοπός της τροποποίησης είναι πρωτίστως η προστασία των ανηλίκων αλλά και των ανυπεράσπιστων προσώπων που βρίσκονται σε σχέση εγγύτητας με τον δράστη.
Στα ελληνικά ο όρος stalking αποδίδεται ως «παρενοχλητική συμπεριφορά» ενώ στην οικεία ποινική διάταξη εντοπίζεται και ο όρος της επίμονης καταδίωξης. Ο όρος αυτός ωστόσο υποβιβάζει το βάθος και την έκταση του αδικήματος, διότι το αδίκημα του stalking είναι άμεσα συνδεδεμένο με το στοιχείο της «εμμονής» και αυτό είναι που το διαφοροποιεί από τις λοιπές παρενοχλητικές συμπεριφορές. Μολονότι ο όρος συγχέεται ή και ταυτίζεται από ορισμένους λόγω της έντονης αμφισημίας του με την ύπαρξη ψυχικής νόσου ο όρος «εμμονή» υποδηλώνει, εν προκειμένω, την επιμονή και τη σταθερότητα· είναι δε απηλλαγμένος από οιανδήποτε έννοια νοσηρότητας και αναφέρεται στη –μη παθολογική– λίμναση της σκέψης του δρώντος υποκειμένου σε συγκεκριμένο πρόσωπο ή κατάσταση και όχι στην ιδεοληψία.
Σήμερα, εν έτει 2019, στον απόηχο της τεχνολογικής ανάπτυξης, εκτός από το stalking στην παραδοσιακή του μορφή, λαμβάνει χώρα και το αδίκημα του cyberstalking. Πράγματι, η εφεύρεση νέων μορφών διαδικτυακής επικοινωνίας, παρεχουσών, ταυτοχρόνως, τη δυνατότητα άντλησης προσωπικών πληροφοριών, σύνδεσης και συσχέτισης στοιχείων, απετέλεσε τον πυρήνα καινοφανών συμπεριφορών ή μετέβαλε τη φυσιογνωμία των ήδη υπαρχουσών. Ως εκ τούτου, παρατηρείται μία σύνολη αλλαγή φυσιογνωμίας του εγκλήματος. Ο παρακολουθών από ψηφιακός ιχνηλάτης μετατρέπεται, ευχερώς, σε λαθροθήρα προσωπικών δεδομένων των παρακολουθουμένων προσώπων. Και η προσέγγιση των νομικών θεμάτων που αφορούν αυτή τη μορφή εγκληματικότητας ενέχει την δυσκολία ότι προϋποθέτει όχι μόνο νομικές, αλλά και τεχνικές γνώσεις σε θέματα ηλεκτρονικών υπολογιστών (computer) και διαδικτύου (internet)
Η ποινικοποίηση του stalking και η εναρμόνιση με τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης είναι αδιαμφισβήτητα πρωτοποριακή για τα ελληνικά δεδομένα. Εντούτοις, σκοπός του νομοθέτη δεν πρέπει να είναι μία άκρατη σειρά συνεχών τροποποιήσεων, αλλά θα πρέπει και η ελληνική νομολογία να ακολουθήσει τα χνάρια που χάραξε η αναγκαιότητα της πραγματικότητας και να μη σιωπά απέναντι στις νέες μορφές εγκληματικότητας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Baiden John E. Cyber Crimes, (2011)
Davis Joseph A., Stalking Crimes and Victim Protection Prevention, Intervention, Threat Assessment, and Case Management, 2001 by CRC Press LLC, page 41
M. Zona/K. Sharma/J. Lane, A comparative study of erotomanic and obsessional subjects in a forensic sample,Journal of Forensic Sciences 38 (1993)
Mullen, P. E., Purcell, R., & Stuart, G. W. (1999). Study of stalkers. American journal of psychiatry, 156(8), 1244-1249
Pathé, M., & Mullen, P. E. (1997). The impact of stalkers on their victims. The British Journal of Psychiatry, 170(1), 12-17
Εύη Καλούτσου, Έρη Ιωαννίδου, το stalking αποτελεί πλέον και στη χώρα μας ποινικό αδίκημα; 2019
Κατσογιάννου Μαριλένα, Η έμμονη διαδικτυακή παρενοχλητική παρακολούθηση (“cyberstalking”), 2016
Η Βασιλική Ι. Σγάντζου είναι πτυχιούχος Νομικής Σχολής Αθηνών, Ασκούμενη Δικηγόρος Αθηνών, Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια Ποινικών Επιστημών ΕΚΠΑ
(Φωτογραφία: Free-photos / Pixabay)
