Μία σημαντική ιστορικά περίοδος, για την οποία αποφεύγεται η δημόσια συζήτηση για λόγους κάθε φορά διαφορετικούς και κυρίως γιατί κάποιοι… δεν θέλουν να θυμούνται την αντίσταση στον κατακτητή και τις βαρβαρότητες των γερμανικών στρατευμάτων. Και τα μοναστήρια ειδικά γύρω από την Καλαμάτα έχουν τη δική τους ιστορία στην Αντίσταση.
Η Μονή Βελανιδιάς και η Μονή Δήμιοβας στα τέλη του 1943 είχαν γίνει στρατηγεία και ορμητήρια του ΕΛΑΣ. Τόσο οι Ιταλοί όσο και οι Γερμανοί αργότερα δεν τολμούν να πλησιάσουν. Οι λόγοι αναλύθηκαν στο προηγούμενο σημείωμα και είχαν να κάνουν τόσο με τη δύναμη του αντάρτικου, όσο και με το γεγονός ότι θα έπρεπε να κινηθούν σε άγνωστο τόπο. Γι’ αυτό και όλο το βάρος πέφτει στην προσπάθεια να πείσουν τον ντόπιο πληθυσμό να συνεργαστεί μαζί τους και για τη δημιουργία των Ταγμάτων Ασφαλείας. Οι Γερμανοί σε πρώτη φάση είχαν ποντάρει στη δράση τμήματος του Ελληνικού Στρατού (ΕΣ) που δρούσε εναντίον του ΕΛΑΣ έχοντας αποσχισθεί από την κοινή δύναμη που είχαν συγκροτήσει οι δύο οργανώσεις μετά το Σύμφωνο του Δυρραχίου στις 28 Αυγούστου. Μετά το μπλόκο και τις συλλήψεις ομήρων στην Καλαμάτα (22 Οκτωβρίου), είναι σε εξέλιξη η σύγκρουση του ΕΛΑΣ με τον ΕΣ, που λήγει με τη συντριβή του δεύτερου στη μάχη της Παλιόχωρας στις 28 Οκτωβρίου. Οι Γερμανοί ανησυχούν γιατί οι δυνάμεις των ανταρτών επιστρέφουν στη Μονή Βελανιδιάς και τη Μονή Δήμιοβας και από εκεί απερίσπαστοι μπορούν να εξαπολύουν επιθέσεις. Επιχείρηση κατά μέτωπο ήταν δύσκολο και εξαιρετικά επικίνδυνο να οργανώσουν, καθώς οι θέσεις είναι οχυρές και αυτός που τις κατέχει μπορεί να αποδεκατίσει εκείνον που επιχειρεί, ακόμη και αν οι κατακτητές διέθεταν ισχυρές δυνάμεις. Οι Γερμανοί αποφασίζουν να εκκαθαρίσουν πρώτη τη Μονή Βελανιδιάς που είναι πολύ κοντά στην Καλαμάτα και απειλεί με επίθεση. Και άλλος τρόπος δεν υπήρχε πέρα από τον βομβαρδισμό και την καταστροφή της.
Τη συμμετοχή της Μονής Βελανιδιάς στην Αντίσταση και τον βομβαρδισμό από τους Γερμανούς καταγράφει ο ηγούμενος Κ. Στασινάκης σε επιστολή προς την Αγγλική Διασυμμαχική Αποστολή, στις 4 Νοεμβρίου 1944 (έχει δημοσιευτεί στο βιβλίο του Νίκου Ι. Ζερβή “Καλαμάτα, Κατοχή-Αντίσταση-Απελευθέρωση”, τόμος Δ’): “Κατά το διάστημα της τρίχρονης εχθρικής σκλαβιάς του Ελληνικού Εθνους από βαρβάρους κατακτητές Ούννους, εστάθηκε αντάξια της ιστορίας και της αποστολής της, δίπλα στον δοκιμασθέντα σκληρώς Ελληνικόν Λαόν που ηγωνίζετο διά την απόκτησιν της λευτεριάς του, και με το μοναστικόν προσωπικόν της διαπνεόμενον εκ Χριστιανικών και αγνών πατριωτικών αισθημάτων, παρείχε, πάντα πρόθυμα, πάσαν δυνατήν διευκόλυνσιν, εξυπηρέτησιν, ανακούφισιν και περίθαλψιν από ό,τι τα πτωχά οικονομικά της Μονής είχον, εις τους διερχομένους και προσφεύγοντας σ’ αυτήν Ελληνας και εις εναπομείναντας μετά την εθνικήν μας συμφοράν συμμάχους μας Αγγλους και Κυπρίους στρατιώτας”. Στη συνέχεια αναφέρεται σε έγγραφα της δωσιλογικής κυβέρνησης Τσολάκογλου και του Ιταλικού Αρχηγείου στην Πελοπόννησο “διά των οποίων εχαρακτηρίζετο η Μονή Βελανιδιάς σαν αποθήκη πυρομαχικών και σαν καταφύγιον και άσυλον υπόπτων προς τους Κατακτητάς και των απομεινάντων Αγγλων και Κυπρίων στρατιωτών, διότι είναι γεγονός ότι υπό της Ιεράς αυτής Μονής παρεσχέθη επ’ αρκετόν χρόνον πάσα ανακούφισις και περίθαλψις εις τον Κύπριον στρατιώτην επονομαζόμενον “Μαύρον”, συλληφθέντα εις Καλάμας αργότερον και εκτελεσθέντα υπό των Ιταλικών Αρχών Κατοχής καθώς και εις διαφόρους άλλους Αγγλους Αξιωματικούς της Διασυμμαχικής Επιτροπής. Παρά τας επανειλημμένας διαταγάς των Αρχών Κατοχής και τας απειλάς αυτών η Ιερά Μονή αύτη συνέχισεν το Χριστιανικόν και Εθνικόν της έργον απτόητος και αφοσιωμένη εις την μεγάλην της πίστιν. Αι πράξεις της αύται είχον ως αποτέλεσμα τας επανειλημμένας συλλήψεις ημών ως Ηγουμένου της Ιεράς Μονής και φυλάκισίν μας από τας Ιταλικάς και Γερμανικάς Στρατιωτικάς Αρχάς Κατοχής με την απειλήν της εκτοπίσεώς μας και της καταστροφής της Μονής”.
Αυτή η δράση είχε σαν αποτέλεσμα τον βομβαρδισμό της μονής όπως αναφέρεται στο έγγραφο: “Συνεπεία δε τούτου και της συνεχισθείσης κατόπιν ιδίως Χριστιανικής και Πατριωτικής τακτικής της Ιεράς μας Μονής, όσον αφορά την παροχήν ασύλου και περιθάλψεως υπόπτων διά τον Αξονα (Γερμανίας-Ιταλίας) προσώπων, ως μνημονεύεται εις τα προμνησθέντα έγγραφα, οι βάρβαροι Χιτλερικοί Κατακτηταί προέβησαν την 7ην Νοεμβρίου 1943 εις την άνανδρον και ιερόσυλον πράξιν της ολοσχερούς καταστροφής της ιστορικής Ιεράς Μονής Βελανιδιάς, έπειτα από επίμονο εκ Καλαμών βομβαρδισμό και εν συνεχεία με πυρπόλησίν της, που δεν αφήκε λίθον επί λίθου σχεδόν. Ο,τι αφήκεν η φωτιά το εγκρέμισαν οι οβίδες. Δεν εσεβάσθησαν οι βάνδαλοι και ιερόσυλοι Ούννοι ουδέ τας αγίας εικόνας και την ιεράν μεγάλην βιβλιοθήκην της Μονής τας οποίας κατέστρεψαν με ό,τι άλλο. Ελάχιστα μόνον ιερά σκεύη και τα άγια κειμήλια του Ναού κατωρθώθη να διασωθούν εκ της πυρκαϊάς με προφανή κίνδυνον της ζωής των μοναχών. Τοσούτο δε ήτο το μίσος και η μοχθηρία των βαρβάρων Κατακτητών διά την Ιεράν Μονή μας, που η ιστορία αναφέρει και ομοίαν καταστροφήν της υπό των Αιγυπτίων του Ιμπραήμ Πασά κατά τον Α’ ιερόν αγώνα τω 1825 ώστε φεύγοντας από την Καλαμάτα την 4-5 Σεπτεμβρίου 1944 δεν ελησμόνησε να στείλει στα ερείπια αυτής ως αποχαιρετισμό, καμιά τριανταριά οβίδες που απογκρέμισαν τους τοίχους της νότιας πλευράς της”.
Για το βομβαρδισμό της μονής υπάρχει η μαρτυρία του Χρ. Σωφρονά (“Ενας Μακρονησιώτης θυμάται τη δεκαετία 1940-1950”), ο οποίος αναφέρει ότι γερμανική φάλαγγα με αυτοκίνητα και μοτοσυκλέτες ανέβηκε την Αριστομένους σέρνοντας 4 βαριά πυροβόλα, ενώ ακολουθούσε δύναμη πεζικού από 150 περίπου άτομα. Στο σχολείο Μπενάκη χωρίστηκαν σε 3 σχηματισμούς. Ο πρώτος ακολούθησε τη Λεΐκων και έπιασε θέση ανατολικά του Προφήτη Ηλία. Ο δεύτερος ακολουθώντας την Αρτέμιδος προχώρησε στην Αγιάννα και πήρε θέσεις στον Αγιο Φανούρη. Και ο τρίτος ανέβηκε τη Νέδοντος και πήρε θέση στο “Λιθωμένο Φίδι”. Ετσι οι Γερμανοί έβαλαν στο στόχαστρο των πυροβόλων το μοναστήρι από τη Δύση, τον Νότο και την Ανατολή και άρχισαν τον ανελέητο βομβαρδισμό που είχε σαν αποτέλεσμα την καταστροφή του. Σύμφωνα με άλλες πληροφορίες οι Γερμανοί έβαλαν κατά του μοναστηριού και με τα επάκτια πυροβόλα της Αγίας Σιών και της Μπούκας Μεσσήνης αλλά και με το πυροβόλο που είχε τοποθετηθεί στο Ασπρόχωμα, δείγμα της εκδικητικής μανίας των κατακτητών.
Η ιδιαίτερη σχέση της μονής και των μοναχών με το αντιστασιακό κίνημα και η εκτίμηση των ηγετών του αποτυπώνεται στο αφιέρωμα της “Ελεύθερης Μεσσηνίας” (εφημερίδα του ΕΑΜ) ακριβώς ένα χρόνο μετά τον βομβαρδισμό. Αξιοσημείωτη είναι η διαπίστωση ότι το κείμενο είναι μια (δημοσιογραφική) παραλλαγή του κειμένου που έστειλε ο ηγούμενος Κ. Στασινάκης στην Αγγλική Συμμαχική Αποστολή και περιλαμβάνει τα ίδια στοιχεία. Προσθέτει ακόμη ότι “με μεγάλο κίνδυνο της ζωής του ο μοναχός Αμβρόσιος Ρουμπέας κατώρθωσε τραυματισμένος να περισώσει από την πυρκαϊά τα άγια κειμήλια, τα ιερά σκεύη του ναού κι ελάχιστα θρησκευτικά βιβλία και ιστορικά έγγραφα. Ο ηρωικός ηγούμενος αλύγιστος από το συντριπτικό χτύπημα και πεπεισμένος ότι η ευλάβεια των Χριστιανών άλλη μια φορά θα έρθει αρωγός στην ανοικοδόμηση του Μοναστηριού, έπεισε τους μοναχούς να μην φύγουν αλλά να ξεχειμωνιάσουν στα γεμάτα υγρασία θολωτά υπόστεγα και να συνεχίσουν τη συμβολή τους στον αγώνα για τη λευτεριά της Ελλάδας”. Στο ίδιο φύλλο, η Νομαρχιακή Επιτροπή του ΕΑΜ σε ανακοίνωση αναφέρει ότι “στέκει με βαθύτατη ευλάβεια και απεριόριστη ευγνωμοσύνη μπροστά στην ιερή και ιστορική Μονή της Βελανιδιάς για τις τεράστιες ηθικές και υλικές υπηρεσίες που προσέφερε στη διάρκεια της κατοχής και της παράλληλης εθνικοαπελευθερωτικής πάλης στο μαχόμενο Μεσσηνιακό λαό και στις λεπτομέρειες παραδίνει τις υπηρεσίες αυτές στον αυριανό ιστορικό που μαζί με άλλα πολλά θα μπορέσει να αποδείξει περίτρανα το δεσμό που υπάρχει στη διάρκεια του αγώνα αυτού μεταξύ της ιερής Εκκλησίας και της εθνικοαπελευθερωτικής οργάνωσης του ΕΑΜ και του εθνικού στρατού του ηρωικού ΕΛΑΣ που καθοδηγούν και κάνουν τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα”. Και παράλληλα ανακοινώνει ότι οργανώνει έρανο για να αρχίσει η αποκατάσταση του μοναστηριού προσφέροντας συμβολικά η ίδια “ποσόν ίσον με αξίαν 25 οκάδων λάδι”.
Ακολούθησαν δύσκολα χρόνια και τελικά η μονή ανοικοδομήθηκε πάλι τη δεκαετία του 1950, για να υποστεί σοβαρές ζημιές από το σεισμό του 1986 και να ολοκληρωθεί η ανακατασκευή της σχετικά πρόσφατα. Ως επίλογος οι τελευταίες φράσεις του ηγούμενου Κ. Στασινάκη στην επιστολή που προαναφέρθηκε: “Προβάλλει η ιερά υποχρέωσις της ανοικοδομήσεως και ανασυγκροτήσεως της ιστορικής Ιεράς Μονής Βελανιδιάς, ως έργον αναστηλώσεως του θρησκευτικού αισθήματος που να παραμείνει αιώνιον ιερόν σύμβολον του Χριστιανισμού και μνημείον της Εθνικής ημών ιστορίας, διδάσκον τας επερχομένας γενεάς την βαρβαρότητα του Γερμανικού λαού και την ανδρείαν και αυταπάρνησιν του Ελληνικού λαού”.
