Πολύ σοβαρές οι ζημιές στην ελαιοκαλλιέργεια σε πολλές περιοχές, σε ορισμένες η κατάσταση στο όριο της καταστροφής ακόμη και του φυτικού κεφαλαίου με τεράστιες επιπτώσεις στη ζωή της υπαίθρου. Λαδοχρονιά η φετινή, τα δέντρα τσακιστά και πολλοί όταν το επιβεβαίωσε η ανοιξιάτική καρπόδεση, πίστεψαν ότι θα είναι η χρονιά μας. Και όμως σε ορισμένες περιοχές είχε να βρέξει από τότε, τη βροχερή άνοιξη διαδέχθηκε ένα θερμοξερικό καλοκαίρι. Ψόφησε ο δάκος, αλλά έπαθαν συφορά τα δέντρα. Για εκείνους που δεν το έχουν συνειδητοποιήσει ακόμη, το γεγονός ότι τον Ιούνιο δεν είχαμε σταγόνα βροχή θα έχει σοβαρές επιπτώσεις στην παραγωγή της νέας χρονιάς (που δεν είναι και η «καλή» μας). Αυτό προκύπτει από τη φυσιολογία της ελιάς και τεκμηριώνεται επιστημονικά με βάση τις σύγχρονες αντιλήψεις. Οι επιπτώσεις της ξηρασίας δεν είναι ομοιόμορφες, στις αρδευόμενες καλλιέργειες για παράδειγμα (κυρίως Τριφυλία) θα υπάρχει σημαντική αύξηση. Και στις ξερικές καλλιέργειες θα είναι επίσης ανομοιόμορφες οι επιπτώσεις ανάμεσα σε εκείνες που είχε να βρέξει από την άνοιξη και εκείνες που στάθηκε το σύννεφο πάνω τους και έβρεξε από τέλη Αυγούστου μέχρι τέλη Σεπτεμβρίου (και πάλι ανομοιόμορφα). Η προσοχή μας δεν μπορεί παρά να είναι στραμμένη στους παραγωγούς που καταστρέφονται από την ξηρασία και σε εκείνους που έχουν πάθει σοβαρές ζημιές. Πέρα από κανονισμούς και άλλα τερτίπια, το ταμείο του ΕΛΓΑ ίσα που τη βγάζει για να… λειτουργεί. Τα περιβόητα ΠΣΕΑ στην καλύτερη περίπτωση (ειδικά αν φαίνονται εκλογές στον ορίζοντα) δίνουν ψίχουλα. Εκ των πραγμάτων και επειδή δεν ζούμε σε κόσμους φαντασιακούς, η πιθανότητα να υπάρχουν κάποιες αποζημιώσεις είναι να χρηματοδοτηθούν από πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την ξηρασία. Κάτι τέτοιο όμως απαιτεί επιστημονική τεκμηρίωση και υπάρχει το δυναμικό τόσο στον ΕΛΓΑ όσο και στις ΔΑΟΚ έτσι ώστε να υποβληθεί ένα αίτημα με πιθανότητες να γίνει αποδεκτό όπως έγινε αντίστοιχο άλλων χωρών, διαφορετικά “θα κλαίμε τα μερινά μας” κατά τη λαϊκή έκφραση.

Δυστυχώς η φετινή κατάσταση δικαιώνει την ανάρτηση που είχα κάνει το Μάιο με αναφορά σε παλαιότερες. Την αναδημοσιεύω με την ελπίδα ότι θα συνειδητοποιηθεί η ανάγκη να πάρουν οι αγρότες την υπόθεση στα χέρια τους αφού οι “άρχοντες” ενδιαφέρονται μόνο για πλακοστρώσεις και… τουρίστες: «Σε πολύ υψηλά συγκριτικά επίπεδα φέτος οι τιμές του ελαιολάδου προκαλούν… ρίγη χαράς σε όσους είχαν παραγωγή και δεν βιάστηκαν να το δώσουν “από το λιμπί” όπως λέμε. Αντί για πανηγυρισμούς όμως μάλλον θα έπρεπε να μας έχουν καταλάβει “μαύρες” σκέψεις. Φαινομενικά υπάρχει μια αντίφαση, όμως τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Θα έπρεπε να χαιρόμαστε εφόσον αυξανόταν η παγκόσμια ζήτηση ελαιολάδου και στο πλαίσιο αυτό “σκαρφάλωναν” οι τιμές. Όμως δεν συμβαίνει αυτό. Οι τιμές πήραν την ανηφόρα (και κρατιούνται ακόμη πολύ υψηλά συγκριτικά με άλλες χρονιές) εξαιτίας της μειωμένης παραγωγής ελαιολάδου της Ισπανίας.

Τώρα θα μου πείτε να… ανησυχούμε για τη μείωση της παραγωγής της Ισπανίας που μας συμφέρει, πάλι στις αντιφάσεις… πέφτεις. Σημασία έχει η αιτία για την οποία εμφανίζεται μειωμένη παραγωγή στην Ισπανία. Και η αιτία δεν είναι άλλη από την ξηρασία. Ένα φαινόμενο, το οποίο οφείλεται στη διαπιστωμένη κλιματική αλλαγή και απειλεί με καταστροφή σημαντικά τμήματα της Μεσογείου, ειδικά στις περιοχές της Νότιας Ευρώπης που θα αισθανθεί πολύ έντονα τις συνέπειες στα χρόνια που έρχονται. Θυμίζω ότι πριν από 5 χρόνια αντιμετωπίσαμε πολύ έντονο πρόβλημα, το οποίο τότε από την ίδια στήλη είχα συμπυκνώσει ως εξής: «Φέτος νομίζω πως όλοι κατάλαβαν ότι η απειλή για τον τόπο από φαινόμενα ξηρασίας είναι τεράστια και ότι αυτά που θεωρούσαν οι περισσότεροι τα προηγούμενα χρόνια ως υπερβολές επιστημόνων, οικολόγων και οικολογούντων είναι υπαρκτή απειλή. Η ξηρασία... δεν προειδοποιεί πότε θα εμφανιστεί. Δεν υπάρχουν αξιόπιστα μοντέλα μακροπρόθεσμης πρόγνωσης του καιρού, καθώς οι παράγοντες είναι πολλοί και ευμετάβλητοι. Ετσι όλοι φέτος τρίβαμε τα χέρια μας για μια εντυπωσιακά καλή παραγωγή ελαιολάδου και ξαφνικά έπεσε πανικός: Η ανομβρία έφερε σε οριακό σημείο τα περισσότερα ελαιοπερίβολα (εκτός από τις φωλιές που... ευλόγησαν οι τοπικές βροχές), κάποιοι έσπευσαν να μαζέψουν ελιές όπως-όπως με τη βοήθεια... ειδικών της καταστροφής. Και πάνω που είπαμε ότι είμαστε μπροστά στη μεγαλύτερη καταστροφή που θα μπορούσαμε να σκεφτούμε, άρχισαν κάτι βροχές, πήραν πάνω τους αρκετές ελιές και η καταστροφή αποφεύχθηκε, όχι όμως και οι ζημιές. Από εκεί και ύστερα η βροχή το γύρισε στο... τσάμικο, άρχισε να βρέχει ακατάπαυστα, τρομάξαμε να μαζέψουμε τις ελιές με πρωτοφανή καθυστέρηση».

Τότε όλοι οι «παράγοντες είχαν ξεσηκωθεί διαπιστώνοντας ότι θα έπρεπε να ποτίζονται οι ελιές. Και άρχισε ένας διαγκωνισμός ιδεών για τον τρόπο με τον οποίο θα γίνεται το πότισμα, νέα φράγματα με τα παλιά να μην λειτουργούν, (κρυφές) σκέψεις για γεωτρήσεις όταν ήδη έχουμε… ξεζουμίσει τον υδροφόρο ορίζοντα, πλειοδοσία ενδιαφέροντος». Μετά από 2 χρόνια, επανερχόμενος στο θέμα έγραφα: «Θα ήταν χρήσιμο ο καθένας να γυρίσει πίσω στα αρχεία του και να διαβάσει πάλι τι έλεγε εκείνη την εποχή. Να εξετάσει όχι μόνο τι έγινε, αλλά και τι έκανε ο ίδιος για να υλοποιηθούν όλα αυτά τα… ωραία που διατυπώνονταν τότε. Δεν θα δυσκολευτεί να διαπιστώσει ότι όλα αυτά συμποσούνται στην έκφραση “μια τρύπα στο νερό”. Οταν πέρασε η “φούρια” του ενδιαφέροντος καθώς μας ξέχασε για λίγο η ξηρασία, όλοι επέστρεψαν στην καθημερινή ρουτίνα της έκδοσης ανακοινώσεων επί παντός επιστητού και με κάθε ευκαιρία, ρίχνοντας λάδι στη φωτιά της αναξιοπιστίας του πολιτικού συστήματος. Θα μου πείτε, τι θα μπορούσε να γίνει; Το πρώτο και αναγκαίο που θα έπρεπε να γίνει ήταν ένα σχέδιο διαχείρισης της ανομβρίας ως συνεπακόλουθο της ξηρασίας, ώστε να προετοιμαστούν δράσεις αντιμετώπισης όταν επαναληφθεί το ίδιο φαινόμενο. Χωρίς νερό παραγωγή δεν υπάρχει, χωρίς παραγωγή ζωή δεν υπάρχει: Χωριά και πόλεις θα “πεινάσουν” γιατί η γεωργική παραγωγή είναι εκείνη που τροφοδοτεί μεγάλο μέρος της δραστηριότητας στις πόλεις, είτε άμεσα είτε έμμεσα. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποτιμούν τη σημασία της παραγωγής και προσπαθούν να την περιορίσουν στρέφοντας την προσοχή σε άλλες δραστηριότητες, με πρώτη φυσικά αυτή του τουρισμού. Μια άλλη “πονεμένη” ιστορία, αντικείμενο άλλης συζήτησης αλλά με μια μικρή αλλά τεράστιας σημασίας παρατήρηση: Τουρισμός χωρίς νερό δεν υπάρχει και ο υδροφόρος σταδιακά αδειάζει, οι πηγές στερεύουν και κανένας δεν γνωρίζει αν θα υπάρχει… νερό για να διοχετευθεί στους νέους μεγάλους αγωγούς.

Η πιο απλή και… επικίνδυνη λύση είναι φυσικά οι γεωτρήσεις. Λύνεις πρόσκαιρα το πρόβλημα αλλά εξαντλείς τον υδροφόρο ορίζοντα, η διαδικασία συνιστά έναν φαύλο κύκλο που οδηγεί και στην εξάντληση των υπόγειων αποθεμάτων, τα οποία έτσι και αλλιώς μειώνονται δραματικά λόγω της ξηρασίας. Αυτό σημαίνει ότι ο οποιοσδήποτε σχεδιασμός πρέπει να είναι προσεκτικός και ισορροπημένος, έτσι ώστε να είναι αποτελεσματικός. Το πρώτο ζήτημα που θα έπρεπε να αντιμετωπιστεί είναι η “αποταμίευση” του νερού που πέφτει κατά καιρούς και χάνεται… ροβολώντας κατά τη θάλασσα. Η κατασκευή φραγμάτων δεν μπορεί παρά να είναι μια λύση που απαιτεί μελέτη όλων των παραμέτρων κατά περίπτωση, ώστε να ζυγιστούν κέρδη και προβλήματα σε κάθε επέμβαση.

Αντίθετα πιστεύω ότι οι λιμνοδεξαμενές θα μπορούσαν να αποτελούν για ορισμένες περιοχές λύση που συνδυάζει αποταμίευση και αξιοποίηση των υδάτινων πόρων με τον εμπλουτισμό του οικοσυστήματος. Λύση θα μπορούσαν να είναι και οι μικρότερες δεξαμενές (ατομικές ή συλλογικές) που θα μπορούσαν να αποθηκεύουν το ετήσιο νερό της βροχής, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί τις εποχές της ξηρασίας. Ο εμπλουτισμός του υδροφόρου ορίζοντα θα μπορούσε να γίνει με διάφορους τρόπους, με τη χρήση των τεράστιων ποσοτήτων οικιακού νερού που χάνεται στη θάλασσα και το οποίο με τριτοβάθμια επεξεργασία των βιολογικών καθαρισμών θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για άρδευση. Οπως επίσης και με τα νερά των ποταμών και χειμάρρων που χάνονται την εποχή των μεγάλων βροχών.

Ολα αυτά βεβαίως δεν αποτελούν παρά μόνο ιδέες και μάλιστα μη ειδικού. Οι “άρχοντες” του τόπου θα έπρεπε να αντιληφθούν ότι το μέλλον του εξαρτάται από την παραγωγή και όχι από τις πλακοστρώσεις. Ας στρέψουν λοιπόν την προσοχή τους σε αυτή την κατεύθυνση, αναζητώντας και δίνοντας λύσεις στην εξοικονόμηση του νερού. Είναι η απόλυτη προτεραιότητα την εποχή που η ξηρασία μάς χτυπάει επίμονα την πόρτα και προειδοποιεί για καταστάσεις που δεν μπορούμε να φανταστούμε...».

Ο κίνδυνος όμως όχι μόνο δεν πέρασε, αλλά αντιθέτως οι ειδικοί προειδοποιούν πως τα χειρότερα έρχονται. Μέχρι τώρα καλά μας πήγε ο καιρός με τις βροχούλες του και ας παραπονιούνται -ουκ ολίγοι είναι αλήθεια- ότι “δεν κάνει καλό καιρό”. Μια χαρά καιρό κάνει για τον τόπο και την παραγωγή μας, το πρόβλημα δεν είναι ούτε τα… κοντομάνικα που είναι ακόμη στις ντουλάπες, ούτε ότι δεν ξεκίνησαν τα… μπάνια του λαού. Όμως το καλοκαίρι έρχεται απειλητικό, ήδη πολλοί μιλούν επισήμως και με βάση την επιστημονική τους ιδιότητα ότι θα είναι το περισσότερο θερμό εδώ και πολλά χρόνια (μιλάνε και για… τρελές θερμοκρασίες). Όλα αυτά όμως θα πρέπει πραγματικά να ανησυχήσουν εκείνους που έχουν την ευθύνη για τις τύχες του τόπου. Να αφήσουν στην άκρη τους πολιτικούς εξυπνακισμούς και να ασχοληθούν με τα πραγματικά προβλήματα του τόπου, όπως διαγράφονται από τις εξελίξεις και να σχεδιάσουν πραγματικά μέτρα αντιμετώπισης ενός κινδύνου ο οποίος είναι κάτι παραπάνω από ορατός. Με την υπενθύμιση ότι το πρόβλημα δεν το έχουν μόνο οι… ελιές και οι παραγωγοί τους, αλλά όλοι οι άνθρωποι που ζουν στον τόπο, καθώς πολύ απλά “νερό σημαίνει ζωή”. Το πρόβλημα της ύδρευσης είναι το πρώτο που θα πρέπει να αντιμετωπίσουν οι τοπικοί άρχοντες, ειδικά στις περιοχές που ο πληθυσμός περιστασιακά εκτινάσσεται λόγω του τουριστικού ρεύματος. Η κλιματική αλλαγή μάς αφορά, η ξηρασία μάς αφορά, οι πολιτικές αντιμετώπισης μας ενδιαφέρουν και τα έργα πολύ περισσότερο. Υποσχέσεις, διαφημίσεις, σποτάκια, χαμόγελα, χαιρετούρες ποτέ δεν ήταν πολιτική και φυσικά ποτέ δεν συνιστούσαν λύσεις. Το αυτό η απάθεια και η αδιαφορία των πολιτών που δεν μπορούν να υπογράφουν εν λευκώ επιταγές, οι οποίες διαρκώς αποκαλύπτονται ακάλυπτες, χωρίς συνέπειες για τους… εκδότες τους, οι οποίοι φροντίζουν κατά καιρούς να τους αλλάζουν χρώμα αλλά να είναι πάντα ακάλυπτες…».

Δυστυχώς οι άρχοντες βλέπουν μόνο την επανεκλογή και ως εκ τούτου πλακοστρώσεις, καρναβάλια και… τουρίστες για τους “ευτυχείς της αυταπάτης”. Τους πέφτει κομμάτι δύσκολο να καταλάβουν ότι χωρίς παραγωγή θα καταρρεύσει ο “χαχαχουχισμός” που δυστυχώς έχει γίνει «ιδεολογία» “καρεκλοκατάληψης” από μωροφιλόδοξους εκλεκτούς της κομματικής επιλογής. Αλλά το «βασίλειο των τραπεζοκαθισμάτων» και των «ευρωγκαρσονιών» δεν μπορεί να είναι το μέλλον της κοινωνίας.