Η εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στην Καλαμάτα στο πλαίσιο του φεστιβάλ Εντερλέζι ανέδειξε και την άλλη πλευρά των Ρομά. Τα ιδιαίτερα στοιχεία μιας κοινωνικής ομάδας με δικά της έθιμα και γιορτές, που παραμένουν αναλλοίωτα στο χρόνο και με κάποια να είναι κοινά σε όλα τα Βαλκάνια. Οι Ρομά γιορτάζουν με το δικό τους τρόπο τον Άγιο Γεώργιο και την άνοιξη. Γιορτή που έγινε γνωστή από το κινηματογραφικό αριστούργημα «Ο καιρός των τσιγγάνων» του Εμίρ Κουστουρίτσα, με τη συγκλονιστική μουσική επένδυση του Γκόραν Μπρέγκοβιτς. Η κινηματογραφική μεταφορά απέχει βέβαια από την πραγματικότητα στους καταυλισμούς των τσιγγάνων της Μεσσηνίας και όλης της χώρας.

Οι Ρομά της περιοχής εδώ και χρόνια βρίσκονται εκτός του παραδοσιακού πλαισίου κοινωνικής και οικονομικής λειτουργίας. Τα επαγγέλματα που εξασκούσαν παραδοσιακά έχουν δώσει τη θέση τους σε νέες δραστηριότητες, που κατά βάση είναι παραβατικές. Ξεκινούν από τη ρευματοκλοπή για να ηλεκτροδοτηθούν οι παράγκες, περνούν στο κυνήγι κάθε χάλκινου και σιδερένιου αντικειμένου και φτάνουν στη συγκρότηση συμμοριών που πουλάνε ναρκωτικά. Δεν πρέπει κανένας να κλείνει τα μάτια στην πραγματικότητα, αν νοιάζεται πραγματικά να αντιμετωπίσει το πρόβλημα.

Οι ωραιοποιήσεις και η επίδειξη ευαισθησίας από τη μια μεριά, η επιθετικότητα και ο ρατσισμός από την άλλη δημιουργούν ένα ασφυκτικό πολιτικό πλαίσιο, που δεν βοηθά στην ορθολογική αντιμετώπιση του προβλήματος. Η ένταξη των Ρομά στο νέο οικονομικό και κοινωνικό πλαίσιο μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από συνδυασμό μέτρων και πολιτικών. Χρειάζεται αυστηρή αστυνόμευση, για να αποκοπούν οι συμμορίες από τους καταυλισμούς και άνοιγμα εργασιακής προοπτικής, για να μειωθεί η μικροπαραβατικότητα και να διευκολυνθεί η ένταξη στο οικονομικό και κοινωνικό πλαίσιο της χώρας. Βασικά απαιτείται η ενίσχυση της εκπαίδευσης. Οι Ρομά πρέπει να κατανοήσουν αυτό που τόνισε ο περιφερειάρχης στο χαιρετισμό του στο Εντερλέζι, “να πηγαίνουν τα παιδιά στο σχολείο, γιατί η μοίρα σας θα αλλάξει μέσα από την εκπαίδευση”.