- Η εφηβεία είναι διαφορετική σήμερα; Δηλαδή, αλλάζουν τα χαρακτηριστικά της με την πάροδο των δεκαετιών;

«Η σημερινή εφηβεία δεν μοιάζει σε τίποτε με την αντίστοιχη ηλικία ούτε της προηγούμενης δεκαετίας ούτε θυμίζει οτιδήποτε ξέραμε ως τώρα. Οι έφηβοι του 2013 είναι τα παιδιά της ηλεκτρονικής γενιάς και αυτό τα διαφοροποιεί και τα απομακρύνει από όλους εμάς τους ενηλίκους και φυσικά και από τους γονείς τους. Η ζωή των περισσότερων εφήβων σήμερα καθορίζεται από δύο ισχυρούς παράγοντες: τις οθόνες (τηλεόραση, υπολογιστής, playstation, i-pad, κινητό) και τους φίλους-φίλες. Οι σημερινοί έφηβοι βιάζονται. Γρήγορα μεγαλώνουν, γρήγορα διεκδικούν εξόδους και δικαιώματα, γρήγορα διαμορφώνουν μουσικά γούστα, τρόπους διασκέδασης και χρήσης του ελεύθερου χρόνου τους. Παράλληλα όμως έχουν φτωχή πνευματική ζωή, χωρίς να καλλιεργούν το μυαλό και την κρίση τους και χωρίς ο ψυχισμός τους να ωριμάζει παράλληλα με το σώμα τους. Συχνά η οικογένεια τους στρέφει προς τη λατρεία των υλικών αγαθών, γιατί οι υπεραπασχολημένοι γονείς καθησυχάζουν τις δικές τους τύψεις με τη φράση "το παιδί μου τα έχει όλα". Ομως ένα παιδί ή ένας έφηβος χορτάτος με υλικά αγαθά μπορεί να νιώθει ασήμαντος και παραπεταμένος αν του λείπει το ζεστό βλέμμα, το ενδιαφέρον και η προσωπική ενασχόληση του γονιού μαζί του. Συχνά, η οικογένεια και η κοινωνία τους στέλνουν εντονότατα μηνύματα απόγνωσης, απελπισίας, άγχους, σημερινής ή μελλοντικής ανεργίας και έλλειψης ευκαιριών, που γεμίζουν την εφηβική ψυχή με φόβο, θυμό και στρες».

- Η εφηβεία είναι μόνο ζήτημα οργανικό; Είναι δηλαδή μόνο οι ορμόνες που την καθορίζουν;

«Η εφηβεία εξαρτάται εν μέρει από τις ορμόνες που οδηγούν το παιδί προς την ωρίμανση αλλά συμβάλλουν ενεργά συγκεκριμένοι κοινωνικοί και πολιτισμικοί παράγοντες, όπως επίσης και η κληρονομικότητα και η ανατροφή».

- Υπάρχει αλήθεια "εύκολη" εφηβεία ή παρατεταμένη εφηβεία;

«Η "εύκολη" εφηβεία εξαρτάται κυρίως από την ψυχολογική ωρίμανση του παιδιού, από τη ζεστασιά και την ψυχική παρουσία των γονιών του όπως επίσης από την ευθύνη του εαυτού του και την εμπιστοσύνη που του δείχνουν γονείς και εκπαιδευτικοί. Η δύσκολη και παρατεταμένη εφηβεία εστιάζεται σε δυσλειτουργικές σχέσεις, σε απουσία ευθύνης, σεβασμού και εμπιστοσύνης προς τον έφηβο. Η υπερπροστασία -που ενδημεί σε πολλές ελληνικές οικογένειες- είναι συχνά η αιτία μιας παρατεταμένης ή αιώνιας εφηβείας».

- Μπορεί ο έφηβος να είναι στο σπίτι "άγγελος" και έξω "δαίμονας"; Ή το αντίστροφο;

«Η εφηβεία είναι ιδεαλιστική ηλικία και εκφράζεται με παρορμητικότητα και ειλικρίνεια. Ο έφηβος ονειρεύεται να φτιάξει τον εαυτό του από την αρχή, να μη μοιάζει ούτε στη μάνα του ούτε στον πατέρα του. Μπορεί λοιπόν να οργανώσει μια "κρυφή ζωή" και αν οι συνθήκες το επιβάλλουν, έχει την ικανότητα και την ευστροφία να υποκριθεί τον "άγγελο", να λέει αληθοφανή ψέματα, να κρύβει την πραγματικότητα. Σε αυτό το κρυφτούλι συνήθως νικάει ο έφηβος και όχι οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί».

- Για όποια συμπεριφορά του εφήβου υπεύθυνοι είναι πάντα οι γονείς;

«Οι γονείς έχουν την κύρια ευθύνη της ανατροφής του παιδιού τους. Ομως, η ανατροφή δεν είναι παντοδύναμη. Υπάρχουν στοιχεία κληρονομικότητας που είναι πολύ ισχυρά, όπως επίσης και μηνύματα της κοινωνίας πολύ δελεαστικά. Οταν όμως ο γονιός είναι ψυχικά παρών και καταφέρει να μετατρέψει το σπίτι σε "ζεστή φωλιά" τότε η θέρμη των συναισθημάτων θα αποδειχθεί πολύ ισχυρότερη από τα αρνητικά στοιχεία της κληρονομικότητας και τις σειρήνες της κοινωνίας».

 - Η βρεφική, νηπιακή, προεφηβική ηλικία παίζουν ρόλο για το πώς θα είναι η εφηβεία ενός παιδιού;

«Η προετοιμασία μας για την εφηβεία ξεκινά την πρώτη μέρα της γέννησης, αφού από τότε το νεογέννητο θα πάρει από τους γονείς του πολύ ισχυρά μηνύματα που θα καθορίσουν την εξέλιξή του σε παιδί, έφηβο και ενήλικο. Αν οι γονείς ξεκινήσουν την κοινή ζωή τους με το νεογέννητο θέτοντας όρια, τότε βάζουν ήδη τα θεμέλια μιας υγιούς συμβίωσης. Αν παρασυρθούν από την ανασφάλεια, την υπερπροστασία και το φόβο τους τότε τους περιμένει μια δύσκολη εφηβεία, αφού τα παιδιά που μεγαλώνουν χωρίς οικογενειακούς νόμους, χωρίς κανόνες και όρια μετατρέπονται πολύ σύντομα σε τυραννικούς αφέντες που ταλαιπωρούν και δυσκολεύουν τους γονείς τους. Δυστυχώς η εφηβεία μοιάζει με τον δεύτερο όροφο ενός κτηρίου. Αν το κτίσμα δεν έχει γερά θεμέλια, είναι αδύνατον να το κάνουμε ανθεκτικό και γερό από τον δεύτερο όροφο και πάνω. Ετσι ακριβώς αντιδρά και ο έφηβος στην εφαρμογή κανόνων και ορίων. Αν δεν τα γνωρίζει από βρέφος ή παιδί, αντιδρά απολύτως αρνητικά αν δοκιμάσουμε να τα εφαρμόσουμε στην εφηβική ηλικία».

- Αναφέρετε στο βιβλίο σας ότι για τη στάση των εφήβων αρμόδιοι είναι οι γονείς και όχι οι ειδικοί. Οι γονείς όμως οφείλουν να προστρέχουν στους ειδικούς για να μάθουν πώς θα φέρονται στα παιδιά τους;

«Μέσα στην ψυχή του καθενός μας τα ισχυρότερα πρόσωπα είναι οι δύο γονείς μας. Στην ψυχολογία οι γονείς ονομάζονται "οι σημαντικοί άλλοι". Αυτοί λοιπόν "οι σημαντικοί άλλοι" καθορίζουν με την εσωτερική, την ασυνείδητη δύναμη που ασκούν, την εξέλιξη του εφήβου. Σε όσους ειδικούς και αν πάμε το παιδί ή τον έφηβο, το αποτέλεσμα θα είναι φτωχό αν εμείς δεν είμαστε ψυχικά παρόντες, αν εμείς συνειδητά δεν αναλάβουμε την ευθύνη της διαπαιδαγώγησης. Ομως είναι πολύ χρήσιμη για όλους τους γονείς η επικοινωνία με ειδικούς για να λύσουν απορίες, να καθησυχάσουν τους φόβους τους, να μάθουν ορθούς τρόπους αντιμετώπισης των δυσκολιών που έτσι κι αλλιώς υπάρχουν σε κάθε οικογένεια».