Οι απόψεις που εκφράζονται είναι χαρακτηριστικές εκείνων που βρέθηκαν απέναντι στην κινητοποίηση και ψάχνουν να βρουν πώς “έμπλεξαν” οι “νοικοκυραίοι” με τους κομμουνιστές: «Περιοριζόμενοι ιδιαιτέρως εις τα έκτροπα που συνέβησαν εις την αιματοβαμμένην με αδελφικό αίμα Πύλον, το πρώτον σημείον που έχομεν να διευκρινήσωμεν είνε βέβαια τούτο: Πρόκειται άραγε περί προσχεδιασμένης ενέργειας κτρόπων ή περί οχλοκρατικών εκδηλώσεων που εξέσπασαν εις μίαν στιγμήν τρομακτικού κοχλασμού της ψυχής των αγροτών;
Η επίμονος δημοσιογραφική έρευνα θα προσφέρη κάποιαν διαφώτισιν. Συνεζήτησα με σκοπόν να διελευκάνω το σημείον αυτό με πολλούς. Και εξ όλων αυτών θα αναφέρω τι μου είπε ο έμπορος κ. Χαλκίδης, ο οποίος μετέχει εις την Διοίκησιν του Εμπορικού Συλλόγου Πύλου.
- Εχετε διαβάσει, μου είπεν, την Γαλλικήν Επανάστασιν; Εκεί υπάρχουν περιγραφαί παρομοίων σκηνών εξαγριωμένου λαού.
- Ωστε θεωρείτε μάλλον τα έκτροπα ως ξέσπασμα στιγμιαίον και απροσχεδίαστον;
Μάταια ζητούμεν μίαν κατηγορηματικήν απάντησιν εις το ερώτημα αυτό. Και όμως κυκλοφορούν μεταξύ των Πυλίων όλων τόσον καταπληκτικαί φήμαι τόσον επιβλητικής αξιοπιστίας, ώστε θα έπρεπε κανείς να είναι βέβαιος ότι έχει διαμορφώσει ο κόσμος αυτός με τον κριτικόν νουν την πεποίθησίν του. Είμεθα και ημείς βέβαιοι περί αυτού και εκείνο που αντικρύζομεν είνε η αποτολμία της εκφράσεως. Πρόκειται περί γενικής αρρώστειας της νεοελληνικής ζωής. Επίσημον πρόσωπον εν Μεσσηνία, κατέχων υπεύθυνον θέσιν, εις μια συνομιλία μας περί των σκηνών της Πύλου εξεφράσθη με αγανάκτησιν.
- Δεν έχομεν κράτος, κύριοι.
Θα διευκρινήσω το πράγμα κατά την επιταγήν των σκηνών της Πύλου:
- Δεν έχομεν ηγέτιδα τάξιν με συνείδησιν. Ασήμαντοι εμπορίσκοι κηρύσσονται αλληλέγγυοι προς ένοπλα συλλαλητήρια που σημαίνουν αυτά καθ’ ευατά και κατάλυσιν της εννόμου τάξεως διά να κραυγάζουν κατόπιν ότι ευθύνονται οι κομμουνισταί διότι εις τα συλλαλητήρια μετείχον... νοικοκυραίοι. Αλλά από αυτούς δεν θα χάσουν ποτέ τα δάνειά των οι εμπορίσκοι μας.
Είναι αναγκαίον να γραφούν μερικά πράγματα διά το βάσιμον των αιτημάτων των αγροτών. Συνεχίζομεν πάλιν την συζήτησίν μας με τον εμπορικόν κόσμον της Πύλου. Πολύ πρωί η βενζινάκατος παραλαμβάνει τους σταφιδεμπόρους από την προκυμαίαν της Πύλου διά να τους μεταφέρει στη Γιάλοβα. Εκεί ολίγον προ της αποβιβάσεως, τα σχόλια μεταξύ αυτών δίνουν και παίρνουν. Τώρα συζητείται η στάσις της αστυνομίας, δηλαδή των χωροφυλάκων υπό τον ανθυπασπιστήν κ. Ζήσην, οι οποίοι διεσκόρπισαν τους εξεγερθέντας διά των πυροβολισμών των.
- Μωρέ αν δεν χτυπούσαν αυτοί δεν θάφηναν τίποτε. Δεν είδατε λύσσα οι γυναίκες.
Επεμβαίνομεν και ημείς εις την συζήτησιν. Τι άλλο θα ήτο δυνατόν να γίνη; Και ο έμπορος κ. Παυλόπουλος μας παρέχει την ωραίαν πραγματικά, πληροφορίαν.
- Αι τιμαί, που ώρισεν ο ΑΣΟ μας λέγει, κατά την συνεδρίασιν του συμβουλίου του της 22ας τρέχοντος είναι τιμαί που ευνοούν τους προπωλητάς.
- Τι λέτε; Και έγιναν προπωλήσεις μεγάλης ποσότητας;
- Βεβαίως, έγιναν προπωλήσεις 70 εκατομμυρίων. Και αι τιμαί που ώρισεν το συμβούλιον του ΑΣΟ προσφέρουν κέρδος εις τους προπωλητάς 20 εκατομμυρίων.
Αναγράφω την πληροφορίαν αυτήν διά να την έχουν υπ’ όψιν των όσοι καταγγέλλουν ότι οι παραγωγοί έχουν άδικον ζητούντες μεγαλυτέρας τιμάς. Θα ήτο περιττόν οποιοδήποτε σχόλιον. Μια προσθήκη μόνον κρίνεται αναγκαία: Οτι εις τον αγώνα των σταφιδοπαραγωγών κανείς δεν ηρνήθη την βασιμότητα όσον αφορά μίαν μικράν αύξησιν των τιμών. Η μικρά αύτη αύξησις θα εστοίχιζε επιβάρυνσιν καθ’ όλους τους υπολογισμούς ανερχομένην εις 20 εκατομμύρια. Δηλαδή εις όσον ποσόν φτάνει το κέρδος εκ των προπωλήσεων. Και οι χρεωμένοι αγρόται που πληρώνουν τόκους και τόκους τόκων ασφαλώς θα οδηγηθούν εις την σκέψιν ότι το χρέος των, το οποίον επλήρωναν εάν ελάμβανον αύξησιν το επλήρωσαν εξαναγκαστικώς διά του κέρδους των προπωλήσεων. Και ότι δεν οφείλουν τίποτε πλέον.
Και αντιμετωπίζομεν τώρα, μετά την ανάλυσιν των διατυπουμένων απόψεων όσον αφορεά το βάσιμον ή μη του αιτήματος των σταφιδοπαραγωγών διά τας μεγαλυτέρας τιμάς, το ζήτημα της επιβολής των αριστεριζόντων στοιχείων εις τους αγώνας αυτούς των αγροτών, που αποτελούν το συντηρητικώτερον στοιχείον μιας κοινωνίας και απέβησαν πάντοτε σωτήριον πρόσκομμα εις την επαναστατικήν δράσιν. Ιδιαιτέρως το ζήτημα τούτο πρέπει να μας ενδιαφέρη. Εις την Πύλον εν συλλαλητηρίω κατά την παρελθούσαν Δευτέραν αφ’ ενός μεν ωρμήθησαν από τα πλουσιώτερα χωρία της Πυλίας και αφ’ ετέρου είνε κατά την μεγίστην πλειονότητα εύποροι, νοικοκυραίοι μ’ ένα λόγον. Η έρευνα της επαναστατημένης Μεσσηνίας ομοιάζει προς απασχόλησιν με μίαν αλυσίδα, της οποίας ο πρώτος κρίκος είνε το πανσταφιδικόν συνέδριον των Γαργαλιάνων. Παρηκολούθησαν το συνέδριον εκείνο. Και εις μίαν ανταπόκρισίν μου δημοσιευθείσα εις το “Ελληνικόν Μέλλον” ετόνιζα την μεγάλην σημασίαν του και το μέλλον των μεγάλων αγώνων των σταφιδοπαραγωγών που προοιωνίζει. Εκεί, εις το γεγονός της ενότητος του συνεδρίου υπάρχει η λύσις του ζητήματος. Οι αγρόται όλοι, και νοικοκυραίοι και πτωχοί δεν είχαν μπροστά τους κομμουνιστάς. Είχαν τους εκτελεστάς του ψηφίσματος του συνεδρίου των Γαργαλιάνων και, προ πάντων, σταφιδοπαραγωγούς και αυτούς. Η κίνησις των Βούρλα και Δεληγιάννη να διασπάσουν το συνέδριον των Γαργαλιάνων ήτο καλά υπολογισμένη. Αλλ’ όχι μόνον δεν κατώρθωσαν οι ηγέται αυτοί τίποτε, αλλ’ εξηναγκάσθησαν εις το τέλος ν’ αναγνωρίσουν το ψήφισμά του.
Στο ίδιο φύλλο της εφημερίδας δημοσιεύεται ανταπόκριση από την Πύλο για νέα κινητοποίηση σταφιδοπαραγωγών στον Πήδασο:
«Ευθύς ως ήρθη ο στρατιωτικός νόμος περί τους 2000-2500 σταφιδοπαραγωγοί των χωρίων Κυνηγού, Λαχανάδας, Ευαγγελισμού, Καλλιθέας του τέως Δήμου Μεθώνης συγκεντρώθησαν εις Πήδασον, κατέλαβον το τηλεγραφείον και ηπείλησαν καταστρεπτικήν εισβολήν εις Πύλον. Ο τηλεγραφητής Μεθώνης Οικονομόπουλος ετηλεγράφησε ενταύθα ότι οι αγρόται διήλθον διά του χωρίου Ευαγγελισμός. Ο αντιεισαγελέας κ. Περιστερίδης και οι ενταύθα προϊστάμενοι άλλων αρχών, λαβόντες γνώσιν των γεγονότων προέβησαν εις την λήψιν δρακοντίων μέτρων. Εις τα επίκαιρα σημεία ετοποθετήθησαν ισχυραί φρουραί. Και η οδός προς Μεθώνην εφράχθη δι’ ισχυράς στρατιωτικής δυνάμεως. Διετάχθη το κλείσιμον των καταστημάτων των δημοσίων γραφείων και των τραπεζών. Οι κάτοικοι πανικοβληθέντες ανεζήτησαν παντού καταφύγια ασφαλή.
Την 11ην πρωινήν ο αντιεισαγγελεύς κ. Περιστερίδης επεκοινώνησε τηλεφωνικώς μετά του ιερέως της κοινότητος Πηδάσου, όστις όμως δεν ηδύνατο να ωμιλήση ελευθέρως. Τότε ο κ. Περιστερίδης εζήτησε να επικοινωνήση μετά επιτροπής των εξεγερθέντων αγροτών. Ο κ. αντιεισαγγελεύς απηύθυνε προς του αγρότας Πηδάσου θερμάς συστάσεις να μη ενισχύσουν τους συγκεντρωμένους και να τους πείσουν να διαλυθούν. Πράγματι εν Πηδάσω οι συγκεντρωθέντες δεν εύρον υποστήριξιν και διέρρευσαν. Παρέμειναν δε μόνο ελάχιστοι οι οποίοι αναμένουν να μεταβή επί τόπου ο κ. Περιστερίδης, διά να του αναπτύξουν τα αιτήματά τους.
Την ίδια ώρα είναι σε εξέλιξη είναι ανακρίσεις στην Πύλο και οι μάρτυρες καταθέτουν σε βάρος κομμουνιστών: “Αι ανακρίσεις εναντίον των πρωταιτίων διά τα αιματηρά γεγονότα της 26ης Αυγούστου συνεχίζονται. Χθες εξητάσθησαν οι μάρτυρες κ. κ. Γ. Δούβρης, Δ. Μισιρλής, Ν. Γιαννόπουλος και άλλοι, οίτινες επέρριψαν ολόκληρον την ευθύνην εις τους κομμουνιστάς» (1237).

(1237) “Σημαία” 31/8/1935