Πριν από 101 χρόνια ο Νέδοντας κατέστρεψε την Καλαμάτα. Σχετικά με τα τραγικά γεγονότα οι πληροφορίες ήταν ελάχιστες αλλά από την εποχή εκείνη διασώθηκαν ορισμένα φύλλα των εφημερίδων. Βρίσκονται στη Λαϊκή Βιβλιοθήκη και περιλαμβάνονται σε εκείνα που ψηφιοποιήθηκαν και είναι προσβάσιμα σε όλους. Τα δημοσιεύματα έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον από πολλές πλευρές. Κατ΄αρχήν είναι η ίδια η περιγραφή των γεγονότων όπως την έζησαν οι καλαματιανοί και την αποτύπωσαν οι δημοσιογράφοι στις εφημερίδες. Από εκεί και ύστερα υπάρχει το πριν και το μετά. Πριν, υπάρχουν οι διαρκείς προειδοποιήσεις για τους κινδύνους που εγκυμονούσε ο Νέδοντας αλλά οι κάθε επιπέδου αρμόδιοι αδιαφορούσαν. Μετά αποφασίστηκε η υλοποίηση της μελέτης του Ελβετού μηχανικού Παγιαρόλα, η οποία υλοποιήθηκε μετά από χρόνια και με αλλαγές. Βασικό στοιχείο της η κατασκευή φραγμάτων που αποδείχτηκαν τελικά σωτήρια για την προστασία της πόλης. Μπορούμε να ξεκινήσουμε την αναδρομή σε εκείνα τα τραγικά γεγονότα με την περιγραφή που γίνεται στη «Σημαία» την επομένη ημέρα από την πλημμύρα η οποία έγινε στις 21 Οκτωβρίου 1924.

ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΕΙΣ

Δύνανται να είναι υπερήφανοι οι άρχοντες της Μεσσηνίας, οι βουλευταί μας, το Ταμείον του Νέδοντος, οι Καλαματιανοί όλοι. Ας καμαρώσουν το χθεσινόν των κατόρθωμα και ας συγχαρώμεν εαυτούς και αλλήλους δια την κακομοιριά μας, την αδιαφορίαν μας, την μοιρολατρείαν μας, την αθλιότητά μας, τη μαγκουφιά μας.

Ητο φανερόν από πολλών ετών ότι θα εξέσπα αργά ή γρήγορα η αφάνταστος και τραγική καταστροφή. Ο εγχώριος Τύπος από σειρά ετών εξακολουθητικώς και αδιακόπως κρούει τον κώδωνα του απειλούντος την πόλιν κινδύνου, συνιστά, παροτρύνει, ελέγχει δριμέως, αλλά κανενός το ενδιαφέρον δεν προκαλεί, κανένα δεν συγκινεί, απολύτως κανένα. Και δυστυχώς οι απαισιόδοξοι προβλέψεις επραγματοποιήθησαν κατά τον πλέον τραγικόν τρόπον.

ΤΑ ΠΡΟ ΤΗΣ ΠΛΗΜΜΥΡΑΣΣ

Από της μεσημβρίας περίπου βρέχει ραγδαίως, αλλά τίποτα δεν μαρτυρεί ότι είναι πιθανόν να επέλθη η τραγική καταστροφή από τον Νέδοντα. Η κοίτη του τρομερού χειμάρρου μέχρι μεσημβρίας ήτο σχεδόν ξηρά. Αλλ’ οι τυχαίως ρίπτοντες τα βλέμματά των εις τα Αλαγονιακά βουνά αντελαμβάνοντο ότι και εκεί έβρεχε ραγδαίως, πάντως δεν διησθάνοντο ότι το μοιραίον ήτο εγγύς να επέλθη. Η βροχή εντείνεται και περί την τρίτην μεταμεσημβρινήν ώραν η κοίτη του χειμάρρου είχεν υπερπληρωθή αλλά τα ορμητικά ύδατα του χειμάρρου δεν είχον υπερπηδήσει τα προφυλακτήρια τείχη.

Η ΕΝΑΡΞΙΣ ΤΗΣ ΠΛΗΜΜΥΡΑΣ

Αιφνιδίως περί την 4ην απογευματινήν ακούονται κραυγαί τρόμου και απογνώσεως.

Το ποτάμι! το ποτάμι! Φύγετε! Σωθήτε!

Το εργατικόν προσωπικόν της “Σημαίας” δεν επρόφθασε καλά καλά να αντιληφθή περί τίνος πρόκειται και ορμούν εντός των τυπογραφείων μας όγκοι υδάτινοι απειλούντες να καταστρέψουν το παν*.

Τα νερά υπερπηδήσαντα τα προφυλακτήρια τείχη, τόσον τα ανατολικά όσον και τα δυτικά, εισορμούν ακάθεκτα εκτός της πόλεως και προχωρούν προς διαφόρους διευθύνσεις, εντός οικιών, καταστημάτων, καφενείων.

Ο ΠΑΝΙΚΟΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ

Η αιφνίδια εισβολή των υδάτων εντός της πόλεως εύρεν απαράσκευους τους πολίτας, οίτινες καταληφθέντες υπό πανικού έτρεχον αλλόφρονες προς διαφόρους διευθύνσεις ίνα σωθούν εκ των ορμητικών υδάτων του πλημμυρίσαντος χειμάρρου. Οι περισσότεροι κατορθώνουν και σώζονται προς την επάνω πλατείαν άλλοι κατευθύνονται προς την συνοικίαν της Φυτειάς.

ΤΟ ΘΕΑΜΑ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ

Εις διάστημα ολίγων λεπτών της ώρας η πόλις μεταβάλλεται εις λίμνην. Η κάτω πλατεία** παριστά θέαμα απαισίως τραγικόν, βαρέλια, τραπέζια, καθίσματα και άλλα οικιακά σκεύη παρασύρονται σαν αθύρματα και ακολουθούν την διεύθυνσιν των υδάτων. Τα εν τη κάτω πλατεία κέντρα πλημμυρούν από ύδατα. Ξενοδοχεία, καφενεία, ζαχαροπλαστεία υπερεπληρώθησαν ιλύος.

Η ΑΓΡΙΟΤΗΣ ΤΟΥ ΧΕΙΜΑΡΡΟΥ

Ο χείμαρρος παρουσιάζει αφαντάστως τραγικόν θέαμα. Αι κεντρικαί γέφυραι, ιδίως η γέφυρα των κρεοπωλείων*** κατακλύζονται υπό των υδάτων και καθίστανται αφανείς. Ογκοι υδάτινοι σαν βουνά κυλίονται άγριοι και απειλητικοί και πλήτουν το πρώτον την γέφυραν των κρεοπωλείων. Μαζύ με τα ορμητικά κύματα του χειμάρρου συσσωρεύονται υπό την γέφυραν τεράστια δένδρα και άλλα ξύλα άγνωστον πόθεν αποσπασθεντα, τα νερά κυλίονται άγρια και προς τα μέρη της πόλεως και προς το μέρος των Καλυβίων. Η μεταξύ του προαστείου τούτου και της πόλεως συγκοινωνία διακόπτεται. Το Δημοτικόν Σχολείον των αρρένων**** χρησιμεύει ως καταφύγιον οι μόνον των μαθητών αλλά και άλλων πολιτών. Αλλά τα νερά ολοέν και υψούνται και γεννούν πολλούς φόβους ότι θα παρασύρουν και σπίτια ακόμη. Η γέφυρα των κρεοπωλείων σχεδόν κατεστράφη.

ΠΑΡΑΣΥΡΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΣΠΙΤΙΑ

Η αγριότης του χειμάρρου είναι αφάνταστος και δεν φείδεται κανενός. Η εκείθεν του ποταμού κειμένη οικία του Γ. Κοντοπούλου παρασύρεται υπό των υδάτων και μεταβάλλεται εις ερείπια. Αλλαι οικίαι κείμεναι μεσημβρινώς της πόλεως παρασύρονται. Για μια στιγμή γεννώνται φόβοι ότι δεν θα μείνει λίθος επί λίθου, διότη η ορμή του χειμάρρου είναι ακράτητος. Τα ισόγεια και υπόγεια των οικιών μεταβάλλονται εις λίμνας. Οι οικείοι των αποκλεισμένων εκδηλούν ζωηράς ανησυχίας. Κάρα διάφορα παρέχουν χείρα βοηθείας εις τους κινδυνεύοντας και τους μεταφέρουν εις διάφορα μέρης της πόλεως.

Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΒΟΛΙΩΝ

Αλλ’ η μεγαλυτέρα καταστροφή είναι των περιβολίων. Όλα τα περιβόλια τα κείμενα δυτικώς της πόλεως από της οικίας Λύρα μέχρι της θαλάσσης κατεκλύσθησαν υπό των υδάτων και επεχώθησαν δι’ άμμου και ιλύος. Εις πλείστα τούτων εναποτέθησαν και λίθοι μεγάλοι. Τα κηπουρικά είδη κατεστράφησαν ολοσχερώς. Η επελθούσα ζημία εις τα περιβόλια είναι τεραστία, υπερβαίνουσα τα τρία εκατομμύρια.

ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΛΙΜΕΝΟΣ

Η συγκοινωνία της πόλεως μετά της παραλίας είχε διακοπή τελείως. Από κανένα μέρος δεν ηδύνατο να μεταβή κανείς εις την παραλίαν. Τα ύδατα κυλιόμενα ορμητικά παρέσυραν μέρος του προφυλακτήριου τείχους παρά το καφενείον Καμουτσή και κατέκλυσαν την πλατείαν***** και τας οδούς Αριστομένους και Φαρών. Ορμητικά όπως κατήρχοντο παρέσυρον ό, τι εύρισκον. Για μια στιγμή όλη η μεγάλη έκτασις με περιφέρεια από Σιδηροδρομικού Σταθμού, οδών Κήπου Εδέμ και Φαρών, καφενείου Παραλίας «Πανελλήνιον» και Ναού Αναλήψεως είχε μεταβληθή εις μίαν απέραντον λίμνην.

ΑΙ ΕΠΕΛΘΟΥΣΑΙ ΖΗΜΙΑΙ

Τα ύδατα κατερχόμενα εκ της οδού Αριστομένους και Φαρών εχύνοντο εις τον λιμένα τον οποίον προσέχωσαν τελείως. Η επελθούσα ζημία είναι ανυπολόγιστος. Όλα τα εμπορεύματα τα οποία ευρίσκοντο εντός των αποθηκών του Τελωνείου και εις τον προ τούτου χώρον κατεστράφησαν τελείως. Και ευρίσκοντο εμπορεύματα αξίας ολοκλήρων εκατομμυρίων ανήκοντα εις διαφόρους εμπόρους της πόλεως. Εν γένει αι επελθούσαι ζημίαι μόνον εις τον λιμένα υπολογίζονται εις δεκάδας εκατομμυρίων.

ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΘΥΜΑΤΑ

Η αιφνίδια πλημμύρα και η απροσδόκητος ορμητικότης του χειμάρρου είχε και άλλα τραγικά αποτελέσματα, Η χήρα Ιω. Τσάκωνα μετά της θυγατρός της της οποίας η κατοικία έκειτο εις την δυτικήν όχθην του χειμάρρου επνίγησαν. Ομοίως επνίγη η χήρα Ν. Κουντούρη, ο Σταύρος Τρέμπελης, μια Καρτάλαινα, και μια άγνωστη γραία. Ωσαύτως εις την παραλίαν παρασυρθέντες επνίγησαν ο Μιχαήλ Βραχάτης και δύο ναύται. Εκφράζονται όμως υπόνιαι ότι υπάρχουν και άλλα θύματα, μη κατορθωθείσης της εξακριβώσεως τούτου διότι οι μπαξεβαναίοι έχουν τελείως αποκλεισθή και πάσα μετ’ αυτών επικοινωνία είναι αδύνατος.

Το τραγικώτερον όλων είναι το εξής: Παρά την γέφυραν των κρεοπωλείων παρεσύρθη άγνωστος άνθρωπος, εις τον οποίον δεν ηδύνατο κανείς να παράσχει βοήθειαν. Ο ατυχής παρεσύρθη και επνίγη. Μέχρι της στιγμής ταύτης ο πραγματικός αριθμός των πνιγέντων δεν εξηκριβώθη.

Ο ΧΕΙΜΑΡΡΟΣ ΕΚΟΠΑΣΕ

Περί την έκτην απογευματινήν ο χείμαρρος εκόπασε, τα ύδατα κατήλθον αισθητώς και η συγκοινωνία επανελήφθη. Αλλά το θέαμα είναι τραγικόν. Ολοι οι δρόμοι εξεγδάρησαν, αι επενεχθείσαι ζημίαι είναι ανυπολόγιστοι. Η λεωφόρος Αριστομένους παρουσιάζει οικτρόν θέαμα. Οι πολίται αναθεματίζουν τους υπαιτίους της καταστροφής και τους καταρώνται.

*Τα γραφεία και το τυπογραφία της «Σημαίας» βρίσκονταν στην οδό Νέδοντος

**Κάτω πλατεία ήταν η σημερινή οδός 23ης Μαρτίου

***Η γέφυρα των κρεοπωλείων βρισκόταν στην απόληξη της οδού Ιθώμης στην πλατεία Οθωνος

****Πρόκειται για το σχολείο Μπενάκη το οποίο είναι υπερυψωμένο σε σχέση με το οδόστρωμα

*****Το προφυλακτήριο τείχος έσπασε στη βόρεια πλευρά της σημερινής κεντρικής πλατείας (Τζανή τότε και… διαφορετική από τη σημερινή)