Ο κ. Πρωθυπουργός απαντών εδήλωσεν ότι αποκρούει την πρότασιν περί καταργήσεως του φόρου της σταφίδος ένεκα λόγων οικονομικών, ανεκοίνωσε δε ότι η κυβέρνησις θα μελετήσει τας αναπτυχθείσας κατά την σύσκεψιν γνώμας και θα καταρτίσει συντόμως το περί προστασίας της σταφίδος νομοσχέδιον» (28).
Το επόμενο διάστημα στη Μεσσηνία ακολουθεί μάχη ουσιαστικά μεταξύ συνεταιρισμών και σταφιδικών παραγόντων εκτός συνεταιρισμών. Οι συνεταιρισμοί με πρωτοβουλία της Κεντρικής Αγροτικής Τράπεζας Καλαμών, της Παμμεσηναικής Προμηθευτικής Ενωσης, της Κεντρικης Ενωσης Νησιού και της Ενωσης Μελιγαλά συγκαλούν σταφιδικό συνέδριο το οποίο πραγματοποιείται στις 28 Μαΐου στην Καλαμάτα. Οι εργασίες του είναι επεισοδιακές, αποχωρούν οι μη συνεταιρισμένοι, εγκρίνεται ψήφισμα που προτείνει ο Γ. Καψαλιάρης διευθυντής της Ενωσης Νησιού το οποίο αποδοκιμάζει τις κυβερνητικές θέσεις και στηρίζει το σχέδιο Μυλωνά, ενώ αποχωρούν οι μη συνεταιρισμένοι σταφιδικοί παράγοντες (29). Αυτοί που αποχωρούν οργανώνουν δύο συνέδρια στο Μελιγαλά και στο Ασλάναγα (Αρι), στα οποία συζητούν ιδέες πρωταγωνιστών των αντιδράσεων οι οποίες όμως δεν σχετίζονται με τη διαχείριση της σταφίδας, σε αυτό το θέμα βάλουν γενικώς κατά των συνεταιριστικών οργανώσεων (30).
Το στρατιωτικό κίνημα του Πάγκαλου ανατρέπει την κυβέρνηση Μιχαλακόπουλου στις 25 Ιουνίου, και ορκίζεται νέα κυβέρνηση με πρωθυπουργό το δικτάτορα που παίρνει ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή. Οι συζητήσεις για τη διαχείριση της σταφίδας ξεκινούν από την αρχή και τελικώς σε σύσκεψη στις 16 Ιουλίου ανάλογη με αυτή που προαναφέρθηκε, υιοθετείται μετά από συμβιβασμούς τροποποιημένο σε βασικά σημεία το σχέδιο Μυλωνά και αρχίζει η επεξεργασία νομοθετικού διατάγματος (31).
Στη Μεσσηνία όμως εκδηλώνονται νέες έντονες αντιδράσεις, ουσιαστικά από τους ίδιους σταφιδικούς παράγοντες που στρέφονται κατά των συνεταιρισμών: «Σταφιδοπαραγωγοί Σκάλας Μεσσηνίας συνελθόντες συλαλλητηρίω αποδοκιμάζομεν αντιπροσωπείαν συνεταιρικών Ενώσεων Μεσσηνίας και σχέδια αυτών λύσεως σταφιδικού ζητήματος και παρακαλούμεν κυβέρνησιν συνεργασία πληρεξουσίων σταφιδοφόρων επαρχιών εξεύρει συμφέρουσαν λύσιν προστατεύουσαν σταφιδοπαραγωγούς ευρισκομένους απογνώσει συνεπεία εξευτελιστικών τιμών, αρθή εικοσάδραχμος φορολογία, εφετεινής παραγωγής προβλεπομένης έλλατον διακοσίων εκατομμυρίων λιτρών.
Η Επιτροπή
Αθαν. Παπαδασκαλόπουλος, Νικολ. Τσιλίκας, Επαμ. Δρακόπουλος, Κων. Ζέρβας, Μιχ. Καλαμπόκης, Ανδρέας Χόνδρος, Ιαν. Στασινόπουλος, Κλεομ. Κάβουρας» (32).
Συλλαλητήριο γίνεται και στου Ασλάναγα (Αρις) «Αναγγελία ότι επιτροπή σταφιδοπαραγωγών επιδιώκει λύσιν σταφιδικού ζητήματος επί σχεδίου Μυλωνά, εξήγειρε συνείδησιν σταφιδοπαραγωγών, λαός κοινότητος Ασλάναγα συνελθών αυτοβούλως εις πάνδημον συλλαλητήριον εκδηλεί αγανάκτησίν του κατά αυτοαποκαλουμένων αντιπροσώπων σταφιδοπαραγωγών δέον εξετασθεί επαγγελματικότης των, μη όντες σταφιδοπαραγωγοί και συνεπώς ξένοι προς ημάς, αποδοκιμάζον σύστημα Μυλωνά ως μη λύον ριζικώς σταφιδικόν ζήτημα ον πολυδάπανον και ελάχιστα διαφέρον ήδη καθεστώτος.
Παρακαλεί υμάς λάβητε σοβαρώς υπ όψιν ότι παραγωγή παρούσης εσοδείας αδύνατον υπερβεί 240 εκατομμύρια ενετικάς συνεπεία ανομβρίας και ηλιάσεως. Οθεν υποβάλλει ευχήν ίνα διά παρόν έτος καταργηθεί προσφορά 600δραχμου πιέζοντος παραγωγήν, κατανάλωσιν υπολογισθεί και τεθεί παρακράτημα σύνολον πλεονάσματος από ποσότητα εξαγωγής. Αφεθεί ριζική λύσις μέλλουσα σύνοδον της Βουλής. Διορίζει επιτροπήν διά την αποστολήν παρόντος και πάσαν περαιτέρω ενέργειαν τους κ. κ. Πέπαν, Μπιζίμην, Γούλον, Σκουράκην, Καμούζην, Σχοινάν, Γραμμένον, Τζαμαλήν» (33).
Στο διάστημα αυτό εμφανίζεται η πρώτη οργανωμένη προσπάθεια του ΚΚΕ στη Μεσσηνία για να παρέμβει στο χώρο των σταφιδοπαραγωγών, μέσα από το κίνημα των Παλαιών Πολεμιστών (34). Στις 14-15 Ιουνίου έγινε στου Σιάμου η πρώτη Παμμεσσηνιακή Συνδιάσκεψη Παλαιών Πολεμιστών και Θυμάτων Στρατού (όπως ήταν η πλήρης ονομασία της οργάνωσης), την οποία απασχολεί το ζήτημα της σταφίδας και διαπιστώνεται ότι: «Η σταφίδα, ένα από τα κυριότερα προϊόντα μας, λόγω των διαφόρων ειδών φορολογιών της και των πολυσυνθέτων εσφαλμένων προστατευτικών γι' αυτήν μέτρων και της κρατικής αδιαφορίας για την εξασφάλιση της ποιοτικής της καλυτερεύσεως και της μη παροχής γι' αυτό μέσων στους καλλιεργητές της δεν δίδει στους σταφιδοπαραγωγούς ούτε τα καλλιεργητικά έξοδά τους και τους σπρώχνει σε μια ακατάσχετη οικονομική καταστροφή, ελαττώνοντας και τον εθνικό πλούτο, αν δεν ληφθούν σύντονα ριζικά προστατευτικά μέτρα».
Ενώ ζητείται: «Να χορηγηθούν στους γεωργούς άτοκα δάνεια και μέσα καλλιέργειας από το κράτος.
Να καταργηθεί ο θεσμός του παρακρατήματος και όλες οι φορολογίες της σταφίδας και να επιβληθεί μια προοδευτική φορολογία επί του καθαρού εισοδήματος, αφού αφαιρεθούν τα έξοδα καλλιέργειας και συντηρήσεως του σταφιδοπαραγωγού.
Να εθνικοποιηθεί η [οινική μεταποιητική;] βιομηχανία για την εξυπηρέτηση των αναγκών των σταφιδοπαραγωγών και των οινοπαραγωγών.
Να ελαττωθεί ο φόρος επί του οινοπνεύματος.
Να χορηγηθούν όλα τα αναγκαία μέσα για την ποιοτική καλυτέρευση της σταφιδοπαραγωγής» (35).
Στη συζήτηση για τη διαχείριση και την πολιτική σταφίδας παρεμβαίνει λίγο αργότερα κεντρικά το ΚΚΕ καθώς συνειδητοποιείται η σημασία του προϊόντος για τη ζωή στην Πελοπόννησο και οι έντονες διεργασίες ανάμεσα στους σταφιδοπαραγωγούς. Η παρέμβαση εκδηλώνεται με αναλυτικό άρθρο στο "Ριζοσπάστη" στο οποίο ασκείται κριτική σε συγκεκριμένα σημεία του σχεδίου που παρουσιάζεται και προστίθενται μεταξύ άλλων τα εξής: «Χρειάζεται ομολογουμένως ηθική αναισχυντία και δημοκοπία του αισχίστου είδους να ληστεύει κατ' αυτόν τον τρόπο τους σταφιδοπαραγωγούς και να ομιλεί εν ονόματι αυτών. Να φτάνει στον ίδιο βαθμό κλοπής της Ενιαίας και από την άλλη μεριά να πολεμάει την Ενιαία.
Αυτό είναι το περίφημο νομοσχέδιο Μυλωνά κι αυτή η τόσο διαφημισθείσα "νέα" σταφιδική πολιτική. Λόγια ωραία και παχιά. Στην πράξη μόνον οι αλυσίδες αλλάζουν, οι σταφιδοπαραγωγοί εξακολουθούν να είναι δεμένοι. Κανένας σταφιδοπαραγωγός δεν μπορεί να ξεγελασθεί απ τη νέα αυτή λύση του σταφιδικού. Κι αν υπάρχουν σταφιδοπαραγωγοί που παρασύρονται, ύστερα απ όλα αυτά δεν μπορούν παρά να ταχθούν εναντίον τέτοιων λύσεων, αν μπορούμε να πούμε τη ληστεία αυτή λύση. Οι σταφιδοπαραγωγοί θέλουν πραγματικά και όχι με λόγια να πάρουν αυτοί στα χέρια τους τη διαχείριση και την εμπορία της σταφίδας. Θέλουν να καταργηθούν όλοι οι φόροι στην πράξη και όχι στα χαρτιά. Την διαχείριση και την εμπορία, ακόμη και την βιομηχανοποίηση του προϊόντος των να την πάρουν στα χέρια τους οι συνεταιρισμοί που θα διευθύνονται απ' τους ίδιους τους φτωχούς σταφιδοπαραγωγούς κι όχι από τους κοτζαμπάσηδες και διάφορους δικηγόρους, δασκάλους και γιατρούς.
Και μπορούν να το κάνουν αυτό οι σταφιδοπαραγωγοί ενωμένοι σε μια Ομοσπονδία Συνεταιρισμών Σταφιδοπαραγωγών. Θα διώξουν από τη μέση τους μεσιτάδες και εμπόρους, θα ρθούνε σε επικοινωνία με τους συνεταιρισμούς καταναλώσεως των εργατών στο εξωτερικό.
Μια ολόκληρη χώρα από 130 εκατομμύρια, η Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Ρωσίας, θα είναι ο καλύτερος καταναλωτής. Βρίσκουνται στην εξουσία οι εργάτες και οι αγρότες σ αυτήν οι συνεταιρισμοί καταναλώσεως μπορούν να γίνουν απορροφητικά όργανα της σταφίδας μας. Οραν καταργηθούν οι φόροι, τα έξοδα καλλιέργειας θα φτηνήνουν και θα μπορεί αποτελεσματικά η σταφίδα μας να συναγωνισθεί στο εξωτερικό. Ακόμη και τη βιομηχανοποίηση της σταφίδας μπορεί η Ενωση των Συνεταιρισμών να κάνει κι αυτό μπορεί να γίνει με την εθνικοποίηση των εργοστασώιν οινοπνευματοποιίας και τη διεύθυνσή τους από εργάτες.
Συνεργασία με τους οινοπαραγωγούς. Αυτή είναι η ριζική, η οριστική, η συμφέρουσα λύση του σταφιδικού ζητήματος. Αυτή όμως δεν συμφέρει την πλουτοκρατία. Γι' αυτό επαναλαμβάνουμε, η λύσις του σταφιδικού ζητήματος είναι ζήτημα αδιάκοπης και σκληρής πάλης. Δεν θα δεχτεί ποτέ η μπουρζουαζία να εθνικοποιήσει τα εργοστάσιά της. Οι έμποροι δεν φεύγουν από τη μέση με το καλό. Μόνο μια κυβέρνηση των εργατών και αγροτών θα μπορεί να τους πετάξει από τη μέση και να κατάσχει τον ιδρώτα των σταφιδοπαραγωγών που έγινε εκατομμύρια στα χέρια του Χαρίλαου, Κανελλόπουλου, Βουρλούμη και Σια.
Για να πέσει η μπορζουαζία πρέπει να παλέψουμε. Σήμερα δεν έχουμε κυβέρνηση δική μας, αυτό δεν σημαίνει όμως καθόλου πως πρέπει ν' αφήσουμε ανενόχλητο το κράτος να μας ληστεύει με τους φόρους και τις Εταιρείες να μας κλέβουνε. Κάθε άλλο. Πρέπει να αγωνισθούμε να καταργηθούν οι φόροι πάνω στη σταφίδα και στα στρέμματα.
Το Κράτος είναι υποχρεωμένο και η Εθνική Τράπεζα είναι υποχρεωμένη ν αγοράσουν τα πλεονάσματα όχι με τα λεφτά των σταφιδοπαραγωγών. Το κράτος έχει υποχρέωση να δώσει σταφιδόπανα κι άλλα καλλιεργητικά μέσα σε πολύ χαμηλές τιμές. Η Εθνική Τράπεζα μπορεί και πρέπει να υποχρεωθεί να δώσει άτοκα μακροπρόθεσμα δάνεια στους σταφιδοπαραγωγούς για να μην τους γδύνουν οι τοκογλύφοι. Αν το κράτος επιμείνει και εναντίον τη θελήσεων των σταφιδοπαραγωγών να δεχθεί το σχέδιο του Μυλωνά, πρέπει να λάβει υπόψη του ότι η περιουσία του οργανισμού αυτού δεν μπορεί να αποτελεσθεί από τους φόρους των σταφιδοπαραγωγών, απ το αίμα τους. Οι σταφιδοπαραγωγοί απαιτούν και δεν μπορούν να πληρώσουν ούτε μια πεντάρα φόρο. Υπάρχουν λεφτά. Και λεφτά πολλά.
Να κατασχεθούν τα άνομα κέρδη της Ενιαίας. Και είναι πολλά αυτά. Μόνον απ τη συναλλαγματική διαφορά κέρδισε εκατοντάδες εκατομμύρια. Μόνον από διαφημίσεις που δεν έκανε εκέρδισε 3 δισεκατομμύρια μέσα σε μια δεκαετία. Και είναι αρκετές χιλιάδες λίρες εκείνα που έκλεψε απ το δημόσιο και η υπόθεση βρίσκεται στα δικαστήρια.
Ο οργανισμός αυτός δεν μπορεί να διευθύνεται από εμπόρους, δικηγόρους και κρατικούς υπαλλήλους που καμία σχέση δεν έχουν με την παραγωγή. Τον οργανισμό αυτό πρέπει να τόνε διευθύνουνε οι ίδιοι οι σταφιδοπαραγωγοί οι οποίοι και θα αποζημιώνονται για τον καιρό που θα είναι διοικητικοί σύμβουλοι. Οχι 3 χρόνια θητεία αλλά να μπορούν οι συνελεύσεις των σταφιδοπαραγωγών να τους ανακαλούνε.
Αυτά ζητάνε οι φτωχοί σταφιδοπαραγωγοί. Αν δεν τους λάβει υπόψη του το κράτος, τόσο το χειρότερο γι' αυτό. Οι αγρότες σταφιδοπαραγωγοί θα παλαίψουν για να το πετύχουν, θα πετάξουν απ τους συνεταιρισμούς τα παράσιτα, θα οργανωθούν οι αγροτικές Ενώσεις, θα ενωθούν με τους καπνοπαραγωγούς και οινοπαραγωγούς και με τους άλλους αγρότες σε Πανελλήνια Αγροτική Ενωση και θα τα κερδίσουν.
Αυτή είναι η θέση των σταφιδοπαραγωγών και έτσι αν παλαίψουν θα νικήσουν (36).
Τελικά το σχέδιο ίδρυσης του ΑΣΟ εγκρίθηκε με Νομοθετικό Διάταγμα στις 13 Αυγούστου 1925 και ξεκίνησε μια καινούργια φάση του σταφιδικού ζητήματος στην Πελοπόννησο.
(28) "Εμπρός" 25/4/1925
(29) "Σημαία" 29/5/1925
(30) "Σημαία" 2/6 και 23/6/1925
(31) "Εμπρός" 17/7/1925
(32) "Σημαία" 17/7/1925
(33) "Σημαία" 25/7/1925
(34) Παλαιοί πολεμιστές: Με τον τίτλο αυτό αναφέρονται όσοι συμμετείχαν στο κίνημα που συγκροτήθηκε με στόχο την αποκατάσταση των πολεμιστών της περιόδου 1912-1922. Οι ρίζες του "παλαιοπολεμιστικού κινήματος" βρίσκονται στις αντιπολεμικές ομάδες που είχαν συγκροτήσει κομμουνιστές φαντάροι στο μικρασιατικό μέτωπο στα 1920-1922. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή ήταν δεκάδες χιλιάδες αυτοί που είχαν συμμετάσχει στον πόλεμο και διεκδικούσαν αποκατάσταση, κυρίως με την παροχή καλλιεργήσιμης γης στην επαρχία ή την εξασφάλιση εργασίας στις πόλεις. Οι Σύλλογοι Παλαιών Πολεμιστών συνενώθηκαν το 1924 σε Πανελλαδική Ομοσπονδία, με πρωτοβουλία παλαιών πολεμιστών στελεχών του ΣΕΚΕ (ΚΚΕ), όπως οι Παντελής Πουλιόπουλος, Γιώργος Νίκολης, Γιάννης Μοναστηριώτης, Νίκος Ευαγγελόπουλος κ. α. Η Ομοσπονδία εξέδιδε την εφημερίδα "Παλαιός Πολεμιστής". Το κίνημα υποχώρησε μετά από την παροχή γης σε ακτήμονες παλαιούς πολεμιστές της επαρχίας το 1924, ενώ αντιμετώπισε και ποικίλες διώξεις, κυρίως από τις νεοσύστατες φασιστικές συμμορίες. Ωστόσο, συνέχισε να λειτουργεί ως αντιπολεμικό κίνημα όλη την περίοδο του Μεσοπολέμου, μέχρι τη διάλυσή του από τη δικτατορία του Μεταξά, το 1936. - Γιώργος Αλεξάτος "Ιστορικό λεξικό του ελληνικού εργατικού κινήματος".
(35) "Ριζοσπάστης" 9/7/1925
(36) "Ριζοσπάστης" 18/7/1925
