Οποιος έχει αναλάβει να παρουσιάσει ένα βιβλίο, γνωρίζει ότι είναι a priori μια δύσκολη αποστολή. Θα πρέπει να μιλήσει για ένα έργο δίχως να αποκαλύψει τα μυστικά της πλοκής του, και για το προσωπικό έργο ενός καλλιτέχνη δίχως να προδώσει τον στόχο του και το μήνυμα που θέλει να μεταδώσει. Καλούμαστε να σας δώσουμε ένα περίγραμμα του βιβλίου αρκετά σαφές, ώστε να γίνει κατανοητό τι πραγματεύεται, και αρκετά ασαφές, ώστε να παραμείνει η ανάγνωσή του για εσάς ένα γοητευτικό ταξίδι στο άγνωστο.
Το «Κύπελλο του Νέστορα…», το όγδοο βιβλίο του συγγραφέα, φορμαλιστικά επιστρέφει στη μορφή του διηγήματος, θυμίζοντας την «Απόδραση στην άλλη μέρα» (2015, εκδόσεις Ιωλκός), σε μια φόρμα που παραδοσιακά μας δίνει ενδιαφέροντα βιβλία εδώ και πολλά χρόνια.
Οι επτά ιστορίες (μαγικός αριθμός και στην αρχαιότητα και στην ορθοδοξία) που απαρτίζουν το βιβλίο, δείχνουν τόσο διαφορετικές μεταξύ τους. Καταρχάς υφολογικά, αφού μας ταξιδεύουν από την κρητική ντοπιολαλιά της ιστορίας της «Κατσούνας του Πατέρα μου Χαράλαμπου» μέχρι τον μαγικό ρεαλισμό του «Εγκλήματος» και το Σαμαρακικό «Υποκατάστημα της Τράπεζας» που θυμίζει το Prisoner του Patrick McGoohan, μιας βρετανικής σειράς των sixties εμπνευσμένης από τον Τζωρτζ Οργουελ, που κάθε φορά αρχιζε με την φράση «Δεν είμαι αριθμός - είμαι ένας ελεύθερος άνθρωπος».
Αλλά και σε επίπεδο πλοκής οι ιστορίες είναι φαινομενικά διαφορετικές, αυτοτελείς και αυτόφωτες: με ανεξάρτητες υποθέσεις, πλοκές, και πρόσωπα. Εν τούτοις όλες περιγράφουν την ανάγκη των ηρώων να υπερβούν την πραγματικότητα, να σπάσουν τα δεσμά των κοινωνικών συμβάσεων και να αντιδράσουν ο καθένας με τον δικό του τρόπο. Οι πρωταγωνιστές, όπως όλοι μας, είναι άνθρωποι ατελείς και ανολοκλήρωτοι που παλεύουν με τα πάθη και τους δαίμονές τους:
Οπως σημειώνει και ο συγγραφέας στο βιβλίο: «Καθώς μεγάλωνα καταλάβαινα πως τελικά κάθε άνθρωπος ζει ανάμεσα σε δύο κόσμους, εκείνον που φαίνεται, τον εξωτερικό, τον κόσμο των όλων μας, και τον δικό του, τον κόσμο που έχει μέσα στο κεφάλι του».
Στον καθημερινό αυτό αγώνα οι χαρακτήρες του βιβλίου δεν επιζητούν την αταραξία, αλλά την κάθαρση. Ερχονται αντιμέτωποι με προκλήσεις και η απάντησή τους σ’ αυτές καθορίζει την ταυτότητά τους. Μήπως και η ταυτότητα όλων μας τελικά δεν καθορίζεται από τις αντιδράσεις μας σε παρόμοιες προκλήσεις; Μήπως ο άνθρωπος δεν είναι τελικά οι επιλογές του, όπως σημειώνει ο Σαρτρ και υπογραμμίζει υπαρξιστικά το βιβλίο;
Οι πρωταγωνιστές μας εδώ δεν συμπεριφέρονται με απάθεια, δεν δέχονται την στασιμότητα, δεν αποδέχονται το τέλμα της καθημερινότητάς τους, αλλά προκαλούν την τύχη τους, προκειμένου να διαφύγουν στο όνειρο.
Εξάλλου, κατά τον συγγραφέα, «…μόνο από το όνειρο δεν μπορεί να κρυφτείς, είναι η μόνη πραγματικότητα».
Τα επτά αφηγήματα, οι επτά βαθιά αληθινές ανθρώπινες ιστορίες, με το ξεχωριστό περιεχόμενο και ύφος της η καθεμιά, φέρνουν στην επιφάνεια πάθη, αδυναμίες και έρωτες, παράγοντες που συνθέτουν όλες μαζί το ήθος της ανθρώπινης περιπέτειας.
Παρακολουθούμε όλα αυτά τα διηγήματα από την οπτική του δημιουργού, με γραφή που ρέει σε ρεαλιστικούς ρυθμούς, ισορροπώντας μεταξύ αστείων και δραματικών στιγμών, γιατί έτσι είναι η ζωή, τραγική και κωμική μαζί. Το ίδιο ρεαλιστικοί είναι και οι χαρακτήρες, με τα ελαττώματα και τα προτερήματά τους, και με την αξιαγάπητη κυρία Χαραλαμπία της ιστορίας της Μαμά Μπία να λάμπει ανάμεσα σε όλους.
Κατά βάθος, το επίκεντρο όλων των ιστοριών είναι ο άνθρωπος: εγώ, εσείς, όλοι εμείς - ο άνθρωπος ως κοινό χαρακτηριστικό στην ανθρωποκεντρική και ευαίσθητη εργογραφία του Αγγελου Λάππα.
Γιατί, όπως έγραψε ο Αντρέ Μπρετόν, «όποιο και να είναι το ερώτημα, πάντα η απάντηση είναι ο άνθρωπος».
[Του Βασίλη Παπαευσταθίου, Πολιτικού μηχανικού, εκπροσώπου Κινηματογραφικής Λέσχης Καλαμάτας]
