Σήμερα, η γη της αρχαίας Μεσσήνης θα υποδεχτεί τον αρχαιολόγο Πέτρο Θέμελη για να τον οδηγήσει στην αιωνιότητα. Το «σήμα» του θα κείτεται στον αρχαιολογικό χώρο, στον οποίο αφοσιώθηκε με όλες του τις δυνάμεις για τέσσερις περίπου δεκαετίες και τον οποίο υπηρέτησε σφραγίζοντας τον με την ποιότητα της αρχαιολογικής του σκαπάνης και την εφαρμοσμένη πολιτική αναστήλωσης και ανάδειξής του.
Ο Πέτρος Θέμελης υπήρξε ένας σύγχρονος ήρωας και ένας άγιος της επιστήμης του: αγάπησε την νέα Μεσσήνη του σπουδαίου Θηβαίου στρατηγού Επαμεινώνδα, προσκύνησε τον Δία Ιθωμάτα, υπηρέτησε τη βασίλισσα Μεσσάνα, ηγήθηκε της αρχαιολογικής έρευνας, αμφισβητήθηκε, τα έβαλε με στεγανά και με παγιωμένες ακαδημαϊκές αντιλήψεις, άσκησε κριτική στην εξουσία, ήταν μέχρι τέλους στο πεδίο, δημοσίευσε τα πορίσματα της έρευνάς του, άνοιξε δρόμους, άφησε σπουδαία κληρονομιά. Το βάρος των κληροδοτημάτων του για όλους εμάς είναι δεδομένο και ορατό, αλλά και καλοδεχούμενο. Το παράδειγμά του θα μας οδηγεί και θα μας κατευθύνει. Οποιαδήποτε απραξία, ακινησία και αδιαφορία θα είναι προσβολή στη μνήμη του. Στις πρόσφατες συνεντεύξεις και δημοσιεύσεις του, τις οποίες θα πρέπει να τις «δει» κανείς ως τον μεγάλο απολογισμό του βίου του και του έργου του στην αρχαία Μεσσήνη, αποκαλύπτει τις συντεταγμένες της μελλοντικής έρευνας και το πόσα ακόμη κρύβει το χώμα για τον ιδιωτικό βίο και τις ιδιωτικές κατοικίες.
Μεγάλωσε σ’ ένα οικογενειακό αστικό περιβάλλον στη Θεσσαλονίκη και από νωρίς, μέσω του πατέρα του, ήλθε σε επαφή με συγγραφείς, ποιητές και καλλιτέχνες.
Με τις σπουδές του στην αρχαιολογία πιστοποίησε το νόημα του βίου του. Προτού η Αρχαιολογική Εταιρεία του αναθέσει την ευθύνη της ανασκαφής της νέας αρχαίας Μεσσήνης, είχε βρεθεί στη Μεσσηνία και είχε ανασκάψει το πολύ σημαντικό Πρωτοελλαδικό Μέγαρο στα Ακοβίτικα, λίγο πριν την εκβολή του ποταμού Άρι στον μεσσηνιακό κόλπο. Η νέα αρχαία Μεσσήνη ιδρύθηκε το 370 π.Χ., όπως και η Μεγαλόπολη, υπηρετώντας την πολιτική αναχαίτησης του Επαμεινώνδα απέναντι στον επεκτατισμό των Σπαρτιατών. Οι νέοι κάτοικοι, απόγονοι των Μεσσήνιων της γενιάς του Αριστομένη, που είχαν ηττηθεί και ξεκληριστεί τον 7 ο αιώνα π. Χ. από τους Σπαρτιάτες, πρόκοψαν και λάμπρυναν την πόλη τους με δημόσια οικοδομήματα, ναούς, θέατρο και αγάλματα. Τα σύνορα της πόλης, τα όρη Ιθώμη και Εύα, οχυρώθηκαν με μνημειώδη τείχη. Αυτήν την πόλη περιέγραψε ο Παυσανίας, αυτήν πρωτοανέσκαψαν ο Θεμιστοκλής Σοφούλης και ο Αναστάσιος Ορλάνδος και αυτήν ο Πέτρος Θέμελης κατέστησε διεθνές πολιτιστικό μνημείο θέτοντας τα θεμέλια να ζήσει μια σύγχρονη αιώνια ζωή.
Διακριτό χαρακτηριστικό της αρχαιολογικής του πολιτικής, εκτός από την αρμονική συνύπαρξη των μνημείων με το περιβάλλον και συγκεκριμένα με τα νερά, τις ελιές και τη θαμνώδη βλάστηση, που περιτρέχουν τον χώρο, ήταν η ενθάρρυνση και η καλλιέργεια της βιωματικής σχέσης του επισκέπτη με τα μνημεία. Η αποκατάσταση των μνημείων και η επαναχρήση αυτών προσέφεραν ζώσες εμπειρίες και την ψευδαίσθηση ότι η πόλη εξακολουθεί να κατοικείται και να «λειτουργεί» πολιτιστικά και κοινωνικά. Βεβαίως, ο Θέμελης δεν εφησύχαζε ποτέ. Αντιμετώπιζε την αρχαιολογική σκαπάνη ως μέρος μιας συνολικής πολιτικής και οικονομικής προβληματικής, που το κράτος και οι περιφερειακές διοικήσεις θα πρέπει να συνδράμουν με έργα υποδομής.
Μειλίχιος, γενναιόδωρος, χαμογελαστός, ακούραστος, προσηνής. Την ανθρώπινη διάσταση του Πέτρου Θέμελη είχα την τύχη να γνωρίσω τα τελευταία δέκα χρόνια ως γείτονάς του στο Κέντρο Μελετών Αρχαίας Μεσσήνης στον Κεραμεικό, στην οδό Ψαρομηλίγκου. Τα πρώτα χρόνια ερχόταν εποχούμενος με το πετρόλ χρώματος Peugeot του. Στην προτελευταία μας τυχαία συνάντηση στη λεωφόρο Σταδίου, στα τέλη Μαρτίου του τρέχοντος έτους μου σχολίαζε τις χελώνες του Κεραμεικού, που παρατηρούσε εκείνο το μεσημέρι από την στριφογυριστή μαύρη σκάλα του Κέντρου Μελετών, του εν Αθήναις στρατηγείου του. Η τελευταία μας συνομιλία, λίγες εβδομάδες αργότερα, αφορούσε τις εντυπώσεις μου από την τελευταία του εκδοτική δουλειά, το «Αενάως», το κύκνειο άσμα του. Στην επόμενη επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο της αρχαίας Μεσσήνης θα τον φανταστώ να κινείται με το ηλεκτροκίνητο λευκό αυτοκινητάκι και να δίνει οδηγίες μπροστά από τις πρόσφατες δοκιμαστικές τομές έξω από τα εκδοτήρια. Ο Πέτρος Θέμελης αενάως θα κατέχει μια θέση στη γενεαλογία των ηρώων της αρχαίας Μεσσήνης.
