Αυτό τόνισε ο Πάνος Βαλαβάνης, καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών μιλώντας στο Αθηναϊκό - Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων για την ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες που διεξάγονταν στην αρχαία Ολυμπία ήταν οι αρχαιότεροι, σημαντικότεροι και μακροβιότεροι από όλους τους πανελλήνιους αγώνες της αρχαιότητας. Γιατί συνέβαινε αυτό; Τι θα γινόταν αν κάποιοι ιερείς στην Ολυμπία δεν αποφάσιζαν το 776 π. Χ. να εντάξουν αθλητικούς αγώνες στη λατρεία του Διός; Πώς ξεκίνησαν όλα;
Ο κ. Βαλαβάνης είναι ο πλέον ειδικός για να δώσει απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα, καθώς έχει κάνει πολυετείς έρευνες, έχει συγγράψει πολλά σχετικά βιβλία, ενώ αίσθηση προκάλεσε το 2013 η επιστημονική ανακοίνωσή του για την ανακάλυψη του αρχαίου ιπποδρόμου των Δελφών.
«Οι πρώτοι αγώνες στον ελλαδικό χώρο εμφανίζονται στη Μινωική Κρήτη, κατά την 2η χιλιετία πΧ Είναι κυρίως τρέξιμο, πυγμαχία και αγωνίσματα με ταύρους (ταυροκαθάψια) και φαίνεται ότι οργανώνονταν από τα ανάκτορα στο πλαίσιο θρησκευτικών γιορτών, αποτελώντας ευκαιρία για τη διασκέδαση των μελών της άρχουσας τάξης. Πιθανότατα κάποια από τα μινωικά αγωνίσματα να γίνονταν και στο πλαίσιο διαβατηρίων εθίμων, δηλ. των κατορθωμάτων που έπρεπε να επιτύχουν οι νέοι για να γίνουν δεκτοί στην κοινωνία των ανδρών», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για τις απαρχές του ελληνικού αθλητισμού, συμπληρώνοντας ότι μετά το 1500 π.Χ. αγώνες αναπτύσσονται και στη Μυκηναϊκή Ελλάδα με την εισαγωγή νέων αγωνισμάτων, όπως η πάλη και η αρματοδρομία.
«Όμως η γενέθλια εποχή του αθλητισμού με τη σημερινή σημασία της λέξης είναι ο 8ος αι. πΧ (το 776 κατά τη συμβατική αρχαία χρονολογία), όταν στη λατρεία του Διός στο ιερό της Ολυμπίας εισάγονται και αγωνιστικές εκδηλώσεις», τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. Και οι λόγοι που αγωνίζονταν οι αρχαίοι; «Αρχικά προς τιμήν του θεού, και συγκεκριμένα του Διός. Δεν είναι τυχαίο που ο νικητής του αγώνα δρόμου ταχύτητος στην Ολυμπία ελάμβανε το δικαίωμα να ανάψει τη φωτιά στο βωμό του θεού, παίρνοντας τη δάδα που του πρόσφερε ο ιερέας. Ασχέτως όμως με τη λατρευτική αφετηρία, ήδη εξαρχής κυρίαρχη αξία στους αγώνες ήταν η άμιλλα, η νίκη, η διάκριση και η επίτευξη της αριστείας. Η αρχαία ελληνική κοινωνία ήταν μια κατ' εξοχήν ανταγωνιστική κοινωνία σε όλα τα επίπεδα και σε αυτή την αντίληψη οφείλονται τα περισσότερα από τα επιτεύγματά της. Η χαρακτηριστικότερη και πιο άγρια έκφραση του ανταγωνισμού της ήταν ο πόλεμος, η ειρηνικότερη ο αθλητισμός και η ευγενέστερη η τέχνη. Η αξία του αγώνος λοιπόν είναι κεντρική για την κατανόηση των επιτευγμάτων του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού», επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Και γιατί οι Ολυμπιακοί Αγώνες ήταν οι σημαντικότεροι όλων των πανελληνίων αγώνων στην αρχαιότητα;
«Επειδή είναι οι αρχαιότεροι, εκεί θεσμοποιήθηκαν και εκεί απέκτησαν τη σημασία που γνωρίζουμε. Όλοι οι άλλοι πανελλήνιοι αγώνες (Πύθια στους Δελφούς, Ίσθμια στον Ισθμό της Κορίνθου, Νέμεα στη Νεμέα) τους μιμήθηκαν 200 χρόνια αργότερα (αρχές του 6ου αι. πΧ), εισάγοντας αθλητικά αγωνίσματα και στις δικές τους θρησκευτικές εορτές», απαντά ο κ. Βαλαβάνης, συμπληρώνοντας ως προς τον ρόλο που έπαιξε η τοποθεσία στη σπουδαιότητα των αγώνων: «Με τη στενή έννοια δεν θα πρέπει να έπαιξε κάποιο ρόλο αλλά μάλλον το γεγονός ότι εκεί εμφανίζεται μία από τις αρχαιότερες λατρείες του Διός στον ελλαδικό χώρο. Η λατρεία αυτή γρήγορα ξεπέρασε τα τοπικά πλαίσια, διηύρυνε την ακτινοβολία της αρχικά σε όλη την Πελοπόννησο και κατόπιν σε όλο τον ελληνικό χώρο, συμπαρασύροντας έτσι και τη φήμη των αγώνων που γίνονταν εκεί», πληροφορεί ο καθηγητής που έχει συγγράψει πολλά βιβλία για τους διασημότερους διαχρονικά αθλητικούς αγώνες στον κόσμο.
Τι τον έκανε όμως να ασχοληθεί τόσο πολύ με το θέμα του ελληνικού αθλητισμού στην αρχαιότητα;
«Κατ' αρχάς, ο αρχαίος ελληνικός αθλητισμός και οι αγώνες είναι μία από τις χαρακτηριστικότερες εκφράσεις του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, άρα μέσα από τη μελέτη τους μπορεί κανείς να κατανοήσει και να ερμηνεύσει τα ιδιαίτερα στοιχεία των Ελλήνων και τη συμβολή τους στην εξέλιξη των κοινωνιών. Κατόπιν, οι αγώνες αποτέλεσαν αφορμή για την ανάπτυξη όλων των τεχνών στην αρχαία Ελλάδα: Της αρχιτεκτονικής με τη δημιουργία σταδίων, γυμνασίων, ιπποδρόμων κ.λπ., της γλυπτικής με τη φιλοτέχνηση των λαμπρών αγαλμάτων των ολυμπιονικών που ανετίθεντο στα αρχαία ιερά και, φυσικά, της αγγειογραφίας, στην οποία παριστάνονται χιλιάδες εικόνες από την άσκηση στα γυμνάσια και στις παλαίστρες και από τους αγώνες και τις νίκες των νέων ανδρών, στο πλαίσιο της ανάδειξης του αθλητισμού σε κομβικό στοιχείο της κοινωνικής τους καταξίωσης», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, προσθέτοντας μια ακόμα παράμετρος: «Ο αρχαίος ελληνικός αθλητισμός αποτέλεσε την πηγή για την αναβίωση των σύγχρονων αγώνων και του αθλητισμού κάθε είδους. Προσφυώς ένας μελετητής έχει πει ότι αν κάποιοι ιερείς στην Ολυμπία δεν αποφάσιζαν το 776 π. Χ. να εντάξουν αθλητικούς αγώνες στη λατρεία του Διός, σήμερα δεν θα κάθονταν μπροστά στις τηλεοράσεις τους 2.400.000 άνθρωποι σε όλο τον πλανήτη για να παρακολουθήσουν π.χ. το παγκόσμιο πρωτάθλημα ποδοσφαίρου», δηλώνει χαρακτηριστικά.
Και η μακροβιότητα των Ολυμπιακών Αγώνων της αρχαιότητας, που ξεπερνά τα 1.000 χρόνια, πού οφείλεται;
«Στο ότι υπηρετούσαν σταθερά και όσο καμιά άλλη εκδήλωση όλες τις πτυχές και τις αξίες του αρχαίου ελληνικού βίου: Πρώτα- πρώτα της ανάγκης για ανταγωνισμό σε προσωπικό και πολιτικό επίπεδο. Κατόπιν η χρήση τους ως στοιχείο ελληνικότητας για διάκρισή τους από τους 'βαρβάρους'. Επίσης, τα πανελλήνια ιερά αποτέλεσαν χώρο επίδειξης των συμμετεχόντων ατόμων ή πόλεων μέσα από την ανάθεση μεγάλων αφιερωμάτων και πολλών έργων τέχνης, που είχαν μεν αφετηρία την τιμή προς το θεό αλλά τελικό στόχο την επίδειξη του πλούτου και της ισχύος τους. Τέλος, η Ολυμπία και τα άλλα μεγάλα ιερά υπήρξαν σε όλη τη διάρκεια της Αρχαιότητας σημαντικά πολιτικά κέντρα, ως τόποι επαφής και επικοινωνίας της άρχουσας τάξης όλων των ελληνικών πόλεων-κρατών, που συμμετείχαν με επίσημες αποστολές (θεωρίες)», απαντά ο κ. Βαλαβάνης.
Και οι ομοιότητες των Ολυμπιακών Αγώνων χτες και σήμερα;
«Κατ' αρχάς έχει διατηρηθεί το πρωτογενές πνεύμα της άμιλλας, της ανταγωνιστικότητας και της ανάγκης για διάκριση. Επίσης, οι τιμές που δέχονται οι νικητές από τα κράτη τους και η παγκόσμια φήμη που χαίρουν μερικοί υψηλής κλάσεως αθλητές, πολυνίκεις σε διαφορετικά αγωνίσματα ή σε περισσότερες Ολυμπιάδες. Κατόπιν, στους σύγχρονους αγώνες έχει διατηρηθεί η τετραετής περιοδικότητα, καθώς και πάρα πολλά από τα αρχαία ελληνικά αγωνίσματα», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο καθηγητής, που πληροφορεί ταυτόχρονα και για τις βασικές διαφορές τους: «Σήμερα οι Ολυμπιακοί αγώνες δεν διεξάγονται σε θρησκευτικό πλαίσιο όπως στην Αρχαιότητα, ο τόπος διεξαγωγής τους είναι κάθε φορά διαφορετικός, συμμετέχουν αθλητές από όλα τα κράτη και όχι μόνον Έλληνες, συμμετέχουν και γυναίκες, βραβεύονται οι τρεις πρώτοι νικητές και όχι μόνον ο πρώτος, λαμβάνουν χώραν και ομαδικά αγωνίσματα, ενώ σήμερα διεξάγεται και το αγώνισμα του Μαραθωνίου δρόμου, που δεν υπήρχε στην Αρχαιότητα», σημειώνει.
ΑΠΕ-ΜΠΕ
