Το βραβείο θα θεωρηθεί από πολλούς ως αποδοκιμασία του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος γιορτάζει σήμερα τα 70ά γενέθλιά του, και του Λευκορώσου προέδρου Αλεξάντερ Λουκασένκο, καθιστώντας το ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα πολιτικά των τελευταίων δεκαετιών.

Το βραβείο, το πρώτο μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου, παραπέμπει κάπως στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου, όταν εξέχοντες Ρώσοι αντιφρονούντες όπως ο Αντρέι Ζαχάροφ και ο Αλεξάντερ Σολζενίτσι είχαν κερδίσει Νόμπελ για την ειρήνη ή τη λογοτεχνία.

"Η Νορβηγική Επιτροπή Νόμπελ θέλει να τιμήσει τρεις εξαιρετικούς υποστηρικτές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της δημοκρατίας και της ειρηνικής συνύπαρξης στις γειτονικές χώρες Λευκορωσία, Ρωσία και Ουκρανία", δήλωσε η πρόεδρος της Επιτροπής Μπέριτ Ράις-Άντερσεν.

Η ίδια κάλεσε τη Λευκορωσία να αφήσει ελεύθερο τον Μπιαλιάτσκι από τη φυλακή και είπε πως το βραβείο δεν στρέφεται εναντίον του Πούτιν.

"Πάντα δίνουμε το βραβείο για κάτι και σε κάτι και όχι εναντίον κάποιου", είπε στους δημοσιογράφους.

Η αστυνομία ασφαλείας της Λευκορωσίας έκανε πέρυσι τον Ιούλιο έφοδο στα γραφεία και στα σπίτια δικηγόρων και ακτιβιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συλλαμβάνοντας τον Μπιαλιάτσκι και άλλους σε μια νέα καταστολή των αντιπάλων του Λουκασένκο.

Οι αρχές προχώρησαν στο κλείσιμο μη κρατικών ΜΜΕ και οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων έπειτα από μαζικές διαδηλώσεις τον προηγούμενο Αύγουστο κατά των προεδρικών εκλογών που σύμφωνα με την αντιπολίτευση ήταν νοθευμένες.

"Η Επιτροπή (Νόμπελ) στέλνει ένα μήνυμα πως οι πολιτικές ελευθερίες, τα ανθρώπινα δικαιώματα και μια ενεργή κοινωνία των πολιτών είναι μέρος της ειρήνης", δήλωσε στο Reuters ο Νταν Σμιθ, επικεφαλής του Ερευνητικού Ινστιτούτου της Στοκχόλμης για τη Διεθνή Ειρήνη (Stockholm International Peace Research Institute).

Το βραβείο θα ενισχύσει το ηθικό του Μπιαλιάτσκι και τη θέση του Κέντρου για τις Πολιτικές Ελευθερίες, μιας ανεξάρτητης ουκρανικής οργάνωσης για τα ανθρώπινα δικαιώματα, η οποία εστιάζει επίσης στην καταπολέμηση της διαφθοράς, είπε.

"Αν και η Memorial έχει κλείσει στη Ρωσία παραμένει ως ιδέα πως είναι σωστό να ασκούμε κριτική στην εξουσία και πως τα γεγονότα και η Ιστορία μετρούν", πρόσθεσε ο Σμιθ.

Η Memorial δήλωσε σήμερα ότι το βραβείο είναι μια αναγνώριση της εργασίας της για τα ανθρώπινα δικαιώματα και των συναδέλφων της που συνεχίζουν να υφίστανται "απερίγραπτες επιθέσεις και αντίποινα" στη Ρωσία.

Το ουκρανικό Κέντρο για τις Πολιτικές Ελευθερίες δήλωσε σήμερα ότι αισθάνεται περηφάνεια για το βραβείο.

"Ένα πρωί με καλά νέα. Είμαστε υπερήφανοι", έγραψε στο Twitter.

Το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης, που συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 10 εκατομμυρίων σουηδικών κορωνών (περίπου 920.000 ευρώ), θα απονεμηθεί στο Όσλο στις 10 Δεκεμβρίου κατά την επέτειο του θάνατου του Σουηδού βιομήχανου Άλφρεντ Νόμπελ, με τη διαθήκη του οποίου του 1895 ιδρύθηκαν τα βραβεία.

"Οι τιμηθέντες με το Βραβείο Ειρήνης εκπροσωπούν την κοινωνία των πολιτών στις πατρίδες τους. Προωθούν επί πολλά χρόνια το δικαίωμα να ασκείται κριτική στην εξουσία και να προστατεύονται τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών", ανέφερε η Νορβηγική Επιτροπή Νόμπελ.

"Έχουν κάνει μια εξαιρετική προσπάθεια προκειμένου να τεκμηριώσουν εγκλήματα πολέμου, καταπατήσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κατάχρηση εξουσίας. Από κοινού καταδεικνύουν τη σημασία της κοινωνίας των πολιτών για την ειρήνη και τη δημοκρατία".

Άλες Μπιαλιάτσκι: Ο άνθρωπος που ενσαρκώνει την πραάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Λευκορωσία

Φυλακισμένος από τον Ιούλιο του 2021 στη Λευκορωσία ο Άλες Μπιαλιάτσκι, που τιμήθηκε σήμερα με το Νόμπελ Ειρήνης, ενσαρκώνει μαζί με την οργάνωσή του Viasna (Άνοιξη) εδώ και δεκαετίες την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε μια χώρα που ρέπει ολοένα και περισσότερο προς τον αυταρχισμό.

Ο 60χρονος Μπιαλιάτσκι συνελήφθη για «φοροδιαφυγή», μια υπόθεση που θεωρείται εκδίκηση του προέδρου της Λευκορωσίας Αλεξάντρ Λουκασένκο που βρίσκεται στην εξουσία από το 1994 και ο οποίος έχει φιμώσει κάθε μορφή αμφισβήτησης μέσω συλλήψεων και της βίαιης καταστολής του τεράστιου κινήματος αμφισβήτησης που ξέσπασε μετά τις εκλογές, το καλοκαίρι του 2020.

Τότε και επί πολλές εβδομάδες δεκάδες χιλιάδες Λευκορώσοι, αψηφώντας τον φόβο, βγήκαν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν για την επανεκλογή του Λουκασένκο για μια έκτη θητεία στην προεδρία. Στο πλευρό τους η Viasna κατέγραφε τις συλλήψεις, τις καταγγελίες για βασανιστήρια στις φυλακές και τους τραυματίες.

Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που φυλακίζεται ο Μπιαλιάτσκι.

Βρέθηκε στη φυλακή επί σχεδόν τρία χρόνια, από το 2011 ως το 2014, και πάλι με αφορμή κάποια φορολογική παράβαση. Η σύλληψή του τότε είχε γίνει μερικούς μήνες μετά τις προεδρικές εκλογές, έπειτα από τις οποίες είχαν και πάλι ξεσπάσει διαδηλώσεις που κατεστάλησαν με τη βία.

«Συνεχής καταστολή»

«Στη διάρκεια των 25 ετών ακτιβισμού του, ο Μπιαλιάτσκι αντιμετώπισε συνεχή καταστολή», είχε αποκαλύψει πέρυσι η μη κυβερνητική οργάνωση Human Rights Watch, όταν το όνομά του είχε πρωτοακουστεί για το Νόμπελ Ειρήνης.

Αφού κατέστειλε τις διαδηλώσεις το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 2020, το καθεστώς της Λευκορωσίας άρχισε να επιτίθεται εναντίον επικριτικών μέσων ενημέρωσης και οργανισμών, φυλακίζοντας τους επικεφαλής τους ή απλούς ακτιβιστές για διάφορούς λόγους. Η Viasna και ο Μπιαλιάτσκι δεν αποτέλεσαν εξαίρεση.

«Η βίαιη καταστολή της Viasna δεν αποτελεί παρά μέρος των διώξεων εναντίον της κοινωνίας των πολιτών, την οποία έχει αποφασίσει ο πρόεδρος Αλεξάντρ Λουκασένκο», είχε καταγγείλει το Human Rights Watch.

H Viasna ιδρύθηκε το 1996 στη διάρκεια των μαζικών φιλοδημοκρατικών διαδηλώσεων στη Λευκορωσία και ξεκίνησε το έργο της προσφέροντας βοήθεια στους κρατούμενους και τους συγγενείς τους.

Στη συνέχεια στράφηκε στην υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εν γένει, σε μια χώρα που οι παραβιάσεις είναι συστηματικές.

Μέλος της Διεθνούς Ομοσπονδίας για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (FIDH), η Viasna αναδείχθηκε σε βασικό παρατηρητή των πληγμάτων στα δικαιώματα, καταμετρώντας τις συλλήψεις στη διάρκεια διαδηλώσεων, υπερασπιζόμενη πολιτικούς κρατούμενους και παρακολουθώντας τη διεξαγωγή εκλογών.

«Να σπείρουν τον φόβο»

Ο Μπιαλιάτσκι, με λευκά μαλλιά και κοντή γενειάδα, ήταν ένα από τα μέλη του «συμβούλιου συντονισμού» που συστήθηκε από τη λευκορωσική αντιπολίτευση πέρυσι για να αμφισβητήσει την αμφιλεγόμενη επανεκλογή του Λουκασένκο και να προσπαθήσει να ωθήσει το καθεστώς σε παραχωρήσεις.

Σε αυτή την οργάνωση συμμετείχε και η βραβευμένη με Νόμπελ Λογοτεχνίας Σβετλάνα Αλεξίεβιτς, που ζει αυτοεξόριστη, και η προσωπικότητα της αντιπολίτευσης Μαρία Κολεσνίκοβα, η οποία πρόσφατα καταδικάστηκε σε 11 χρόνια κάθειρξη.

Σχεδόν όλα τα μέλη αυτού του συμβουλίου έχουν φυλακιστεί ή ωθηθεί στην εξορία, ενώ δεκάδες ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης και ΜΚΟ έχουν διαλυθεί έπειτα από απόφαση της δικαιοσύνης.

Πολλά μέλη της Viasna κρατούνται κατηγορούμενοι για διάφορα αδικήματα, από «διατάραξη της δημόσιας τάξης» ως «συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση».

Τον Φεβρουάριο του 2021 και τον Ιούλιο του ίδιου έτους πραγματοποιήθηκαν έρευνες σε περισσότερους από 50 χώρους που συνδέονται με μέλη της οργάνωσης.

«Τόσο σε μικρές πόλεις όπως και σε πόλεις της περιφέρειας και την πρωτεύουσα κυριαρχεί πραγματικός τρόμος», είχε δηλώσει σε συνέντευξή του τον Αύγουστο του 2020 ο Μπιαλιάτσκι, λίγες ημέρες μετά την επανεκλογή Λουκασένκο.

«Ο στόχος είναι πολύ απλός: να διατηρήσει την εξουσία με κάθε κόστος και να σπείρει τον φόβο στην κοινωνία», είχε τονίσει.

ΑΠΕ - ΜΠΕ