Οι συγγενείς ενός εξαρτημένου χρήστη συχνά δεν μιλούν ανοικτά για το πρόβλημα, αρνούνται ότι συμβαίνει κάτι τέτοιο και ωραιοποιούν την κατάσταση, κρατώντας το μυστικό. Σε όλα αυτά, λέει μιλώντας στην "Ε" η ψυχολόγος Εφη Μουρούφα, υπεύθυνη στο πρόγραμμα Οικογενειακής Υποστήριξης του ΚΕΘΕΑ "Κύτταρο-Οξυγόνο", έρχεται να προστεθεί η βία, οι συγκρούσεις, οι κλοπές, ο κίνδυνος της χρήσης, που επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο την οικογένεια. Και στις μικρότερες επαρχιακές κοινωνίες, όπως η Καλαμάτα, ο φόβος του στίγματος γίνεται ακόμα πιο έντονος, γι' αυτό πολλές φορές πλησιάζουν το Συμβουλευτικό Σταθμό Υποστήριξης της Οικογένειας πιο εύκολα άνθρωποι από μακριά, παρά ντόπιοι.
ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ
Η αποκάλυψη της χρήσης ουσιών είναι συχνά μια τραγωδία για την οικογένεια, εξηγεί από την εμπειρία της η ψυχολόγος του προγράμματος και συνήθως περνούν πολλά χρόνια πριν συνειδητοποιήσει ότι κάποιο μέλος της αντιμετωπίζει το πρόβλημα αυτό. "Η στιγμή της συνειδητοποίησης -παρά τα προειδοποιητικά σημάδια- χτυπά την οικογένεια σαν κεραυνός, αφήνοντας πίσω της τα καταστροφικά συναισθήματα θυμού, ματαίωσης, φόβου και απομόνωσης", περιγράφει. Συνήθως, εξηγεί, τα προειδοποιητικά σημάδια της χρήσης ουσιών απωθούνται από την οικογένεια, μιας και "η αποδοχή ενός τέτοιου προβλήματος έχει σοβαρότατες συνέπειες".
Η ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ
"Η ανακάλυψη ότι ένα μέλος της οικογένειας κάνει χρήση ουσιών αποτελεί ένα μεγάλο σοκ, προκαλώντας πανικό, τρόμο και έντονη αγωνία", διαπιστώνει. Με αποτέλεσμα "τα σχεδόν καθημερινά προβλήματα της χρήσης να επηρεάζουν κάθε πτυχή της οικογενειακής ζωής: η εξάρτηση αποτελεί πια το κεντρικό θέμα και πρόβλημά της, όλα τα άλλα παγώνουν". Ακόμη, "τα μέλη της οικογένειας δεν μιλούν ανοικτά για το πρόβλημα, δεν το κατονομάζουν, είναι σε άρνηση, προσπαθούν να παραμορφώσουν και να ωραιοποιήσουν την πραγματικότητα και διακρίνονται από μυστικοπάθεια. Σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί η βία, οι συγκρούσεις, οι κλοπές, ο κίνδυνος της χρήσης, που επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο την οικογένεια".
«ΒΑΡΥ ΜΥΣΤΙΚΟ»
Συνήθως, οι οικογένειες αντιμετωπίζουν το «βαρύ» μυστικό της χρήσης μόνες τους, επισημαίνει η κ. Μουρούφα. Σταδιακά, "αποκόπτονται από την ευρύτερη οικογένεια και την κοινωνία και, τελικά, η ντροπή και ο φόβος των συνεπειών, ο θυμός, η απάθεια, η ενοχή, η μοναξιά από τη διακοπή της φυσιολογικής επικοινωνίας, στην προσπάθεια να αποφύγουν την κριτική του κόσμου και των συγγενών και να προστατέψουν το «κοινωνικό πρόσωπο» της οικογένειας, αποτρέπουν τα μέλη από το να ζητήσουν ουσιαστική στήριξη και ενημέρωση".
Βασικός στόχος λοιπόν του προγράμματος είναι "να βοηθηθεί η ακινητοποιημένη, τρομοκρατημένη, ντροπιασμένη και ένοχη οικογένεια που βασανίστηκε για χρόνια από το πρόβλημα της εξάρτησης, να νιώσει ξανά ασφάλεια και να κοιτάξει με ελπίδα και προοπτική προς το μέλλον".
«ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ ΠΙΑ ΜΟΝΟΣ»
Η υπεύθυνη ψυχολόγος λέει ότι στις ατομικές συναντήσεις με τους συγγενείς και στις ομάδες αυτοβοήθειας, "θέλουμε όλοι να νιώθουν καλοδεχούμενοι και ασφαλείς χωρίς καμία διάκριση, από όποιο κοινωνικό και πολιτισμικό background και αν προέρχονται". Η διαδικασία αλλαγής και η θεραπεία έχει ήδη αρχίσει "όταν ο συγγενής ερχόμενος στη συνάντηση, πει «δεν είμαι πια μόνος, σήμερα θα ανοίξω την καρδιά μου σε κάποιον, ώστε και οι δυο να βοηθηθούμε», όταν νιώσει πως η απελπισία που κυριαρχούσε στη ζωή του, η σύγχυση και ο πόνος, που τον έφεραν μέχρι εδώ, έχει αντικατασταθεί πλέον με μια συμπόνια και αλληλοστήριξη από τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας και με μια αίσθηση προοπτικής για μια καλύτερη και πληρέστερη ζωή", προσθέτει.
ΣΠΑΕΙ Ο ΦΑΥΛΟΣ ΚΥΚΛΟΣ
Πριν όμως φτάσουν να ανοιχτούν και να δουν με αισιοδοξία το μέλλον, οι συγγενείς "μέσα στις ατελείωτες ενοχές τους μπαίνουν σε έναν φαύλο κύκλο αυτοαναίρεσης και αυτοκατηγόριας που γεννά κατάθλιψη, θυμό, οργή, απελπισία σε διαφορετικά στάδια της πορείας του προβλήματος". Απαραίτητη, λοιπόν, προϋπόθεση αποτελεί το "να μπορέσουν οι σύζυγοι, τα παιδιά, οι γονείς, να θρηνήσουν, να θυμώσουν, να κλάψουν και να παρηγορηθούν από άλλους". Απαιτείται, δηλαδή, "ένα ασφαλές και δεκτικό περιβάλλον μέσα στην ομάδα, στο οποίο θα επιτραπεί στις οικογένειες να εξερευνήσουν τα συναισθήματά τους, να ακουστούν και να αναγνωριστεί η πηγή του πόνου τους. Η ομάδα βοηθάει να σπάσει η απομόνωση και να χτιστεί φιλία και εμπιστοσύνη ανάμεσα στους συγγενείς που έχουν ανάγκη να μοιραστούν την εμπειρία τους σε ένα πλαίσιο που να νιώθουν αποδεκτά". Μέσα στην ομάδα "μοιράζονται την εμπειρία τους, τις ικανότητές τους και την ελπίδα τους για αλλαγή, αναπτύσσοντας ικανότητες και συμπεριφορές και μαθαίνοντας αποτελεσματικούς τρόπους να αντιμετωπίζουν τα προβλήματά τους".
ΑΝΑΣΤΑΛΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
Ως ανασταλτικοί παράγοντες δε στο να ζητήσει η οικογένεια βοήθεια και καθοδήγηση, μπορούν να δρουν και τα εξής: "Στην αρχή οι συγγενείς δεν θέλουν να παραδεχθούν τη σοβαρότητα της κατάστασης και τους εξελικτικούς κινδύνους της χρήσης. Θεωρούν πως είναι μια φάση που θα περάσει, ένας πειραματισμός, μια επανάσταση", λέει η Ε. Μουρούφα, καθώς, όμως, "η κατάσταση γίνεται όλο και πιο σοβαρή και ανεξέλεγκτη, οι γονείς και οι σύζυγοι νιώθουν τόσο μεγάλη ενοχή βλέποντας το παιδί τους και τον αγαπημένο τους να βυθίζεται στον εθισμό που πέφτουν στην πιο καταστροφική παγίδα, ο χρήστης να πάρει τον απόλυτο έλεγχο της ζωής τους συνολικά, των συμπεριφορών τους, των αντιδράσεων, και των συναισθημάτων τους".
ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΥΤΟΣΚΟΠΟΣ
Ο έλεγχος του εξαρτημένου ατόμου, εξηγεί η ψυχολόγος, "γίνεται αυτοσκοπός και εμμονή, γίνεται ψυχαναγκαστική τάση για να του προσφέρουν συνέχεια βοήθεια και κάλυψη, ελέγχοντας τα πάντα γύρω του μέσω χειραγώγησης και συμβουλών, ενώ παράλληλα παραμελούν τελείως τον εαυτό τους στα όρια της αυτοτιμωρίας και της αυτοθυσίας". Γιατί "θεωρούν και πιστεύουν πως μόνο αυτοί μπορούν να αλλάξουν την κατάσταση με μια ψευδαίσθηση παντοδυναμίας". Αυτό "σε συνδυασμό με την έλλειψη εμπιστοσύνης που συχνά νιώθουν για οτιδήποτε και οποιονδήποτε άλλον θα μπορούσε να βοηθήσει, πιστεύοντας πως «αν εγώ δεν ξέρω τι είναι καλύτερο για το παιδί μου τότε δεν ξέρει κανείς!», ο δρόμος για αναζήτηση βοήθειας είναι μακρύς", διαπιστώνει.
ΤΟ ΣΤΙΓΜΑ
Επιπλέον, "στις μικρότερες επαρχιακές κοινωνίες ο φόβος του στίγματος είναι ακόμα πιο έντονος και εμφανής. Πολλές φορές βλέπουμε να πλησιάζουν τον Συμβουλευτικό Σταθμό πιο εύκολα άνθρωποι από μακριά παρά ντόπιοι", συμπληρώνει σε ό,τι αφορά τους ανασταλτικούς παράγοντες για την αναζήτηση βοήθειας. Αυτό το εμπόδιο "προσπαθούμε να το υπερπηδήσουμε ερχόμενοι πιο κοντά στις διάφορες δράσεις και στη ζωή της τοπικής κοινωνίας μέσα από εκδηλώσεις και επαφές δικτύωσης και δημοσιοποίησης και μέσα από διάφορες συνεργασίες με κοινωνικούς φορείς που μας φέρνουν σε πιο άμεση επαφή με τον κόσμο της πόλης μας", αναφέρει η υπεύθυνη του προγράμματος. Και παρόλο που "οι Συμβουλευτικοί μας Σταθμοί φροντίζουμε να είναι σε διακριτικά σημεία της πόλης, υπάρχει πολύ συχνά η δυσκολία πρόσβασης και μετακίνησης από διάφορα απομακρυσμένα χωριά και κωμοπόλεις λόγω μεγάλης αδυναμίας και έλλειψης δημόσιων μέσων μεταφοράς, όπως για παράδειγμα από τη Σπάρτη και τα γύρω χωριά", λέει καταλήγοντας η Εφη Μουρούφα.
ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ
Το Κέντρο Οικογενειακής Υποστήριξης Καλαμάτας λειτουργεί από το 2010, οπότε ξεκίνησε το θεραπευτικό πρόγραμμα του ΚΕΘΕΑ στην Καλαμάτα. Συνεργάζεται με τα αντίστοιχα προγράμματα Οικογένειας στο Ναύπλιο, τον Πύργο και την Πάτρα και αυτή τη στιγμή εξυπηρετεί σε φάση συμβουλευτικής και θεραπείας περί τους 130 συγγενείς.
Για ραντεβού μπορεί κάποιος να καλεί στο τηλ. 27210 89482 ή με τη γραμματεία του ΚΕΘΕΑ "Κύτταρο-Οξυγόνο" στην Καλαμάτα: Κολοκοτρώνη 1, 24100 Καλαμάτα, τηλ. 27210 87356, email: info@kethea-kyttaro.gr
