Ο "Δημόκριτος" επιβεβαίωσε με επιστημονικά στοιχεία τη σοβαρή ρύπανση -οπτική αλλά και οσμές- από τα πυρηνελαιουργεία της ΒΙΠΕ Μελιγαλά. Η ρύπανση εκτείνεται σε μια μεγάλη ακτίνα από το Σολάκι μέχρι την Ανάληψη του Δήμου Μεσσήνης και περιφερειακά της Καλαμάτας. Η άσχημη αυτή κατάσταση επιδεινώνεται από τη χωροθέτηση, τον τόπο εγκατάστασης των συγκεκριμένων πυρηνελαιουργείων.

Οι προτάσεις για τη βελτίωση της κατάστασης που κατέθεσε ο "Δημόκριτος" είναι από βραχυπρόθεσμες μέχρι μεσο-μακροπρόθεσμες, οι οποίες απαιτούν νομοθετικές πρωτοβουλίες και ψήφιση νόμων στη Βουλή, με αποτέλεσμα αρκετές απ’ αυτές να είναι αμφίβολες όσον αφορά την προώθηση και την υλοποίησή τους.

Αυτή η προσπάθεια έχει στόχο να βελτιώσει την υφιστάμενη απαράδεκτη κατάσταση και δεν είναι ικανή να την εξαλείψει. Ακόμα, η μελέτη του "Δημόκριτου" δεν έδειξε αν όλη αυτή η ρύπανση έχει -και ποιες- επιπτώσεις, πόσο σοβαρές δηλαδή είναι στην υγεία των πολιτών, ενώ περιορίστηκε στον έλεγχο της ρύπανσης των πυρηνελαιουργείων της ΒΙΠΕ Μελιγαλά και δεν έγινε για όλα τα πυρηνελαιουργεία και τα ελαιοτριβεία της Μεσσηνίας, όπως ήταν ο αρχικός στόχος.

Ολα αυτά σημειώθηκαν στη χθεσινή παρουσίαση της μελέτης - έρευνας του "Δημόκριτου", στο αμφιθέατρο του Διοικητηρίου Μεσσηνίας "Αλέξανδρος Κουμουνδούρος".

Η αντιπεριφερειάρχης Ελένη Αλειφέρη ενημέρωσε ότι «η μελέτη θα τεθεί σε διαβούλευση ενός μήνα, θα αναρτηθεί στην ιστοσελίδα της Περιφέρειας και θα μπορεί όποιος θέλει να κάνει παρατηρήσεις και προτάσεις για όλα τα θέματα που πραγματεύεται». Ανέφερε πως «ο μόνος στόχος της προσπάθειας είναι να αναδειχθούν οι αιτίες και το μέγεθος του προβλήματος και να προταθούν λύσεις».

Ο περιφερειάρχης Πελοποννήσου Πέτρος Τατούλης είπε ότι «χρειαζόμαστε ένα μοντέλο που θα οδηγήσει στο διά ταύτα» και εκτίμησε πως «η επιβάρυνση είναι πολυπαραγοντική».

Παρουσιάζοντας αναλυτικά τα στοιχεία της μελέτης, ο διευθυντής Ερευνών του "Δημόκριτου" Χρήστος Βασιλάκος σημείωσε, μεταξύ άλλων:

- Οι τιμές των μετρήσεων των υδάτων στη Μαυροζούμαινα και κυρίως στο δίκτυο ομβρίων της ΒΙΠΕ είναι πάρα πολύ υψηλές, αλλά η νομοθεσία είναι από το 1988. Είναι σημαντική η επιβάρυνση του δικτύου ομβρίων στη ΒΙΠΕ Μελιγαλά Δείχνουν υπερβολικά υψηλό οργανικό φορτίο και αυτό σημαίνει σημαντική ρύπανση. Πρόκειται για φαινόλες, λίπη και έλαια που προέρχονται από επεξεργασία ελαιοκάρπου.

- Οι μετρήσεις ατμοσφαιρικών ρύπων έδειξαν μεγάλες υπερβάσεις. Στη Σκάλα καταγράφηκε η υψηλότερη κατά μέσο όρο τιμή την περίοδο λειτουργίας των πυρηνελαιουργείων και η υψηλότερη ημερήσια τιμή καταγράφηκε στο Μελιγαλά και τη Μεσσήνη. Τη συγκεκριμένη περίοδο στη Σκάλα καταγράφηκαν 30 ημερήσιες υπερβάσεις, στο Μελιγαλά 16 και στη Μεσσήνη 8.

- Ανιχνεύτηκε και επικίνδυνος πολυαρωματικός υδρογανάνθρακας (βενζοπυρένιο).

- Ιδιαίτερα μεγάλες ήταν οι υπερβάσεις στις τιμές εκπομπών στις καμινάδες (καμιναέρια) των πυρηνελαιουργείων: στο ένα 9 φορές και στο άλλο 5 φορές πάνω από τα όρια.

- Οι οσμές εξηγούνται, γιατί οι τιμές στις ολικές πτητικές οργανικές ενώσεις είναι από 179 έως 364. Για τις οσμές δεν υπάρχει πρόσφατη νομοθεσία για τα πυρηνελαιουργεία. Οι τιμές για τις μονάδες καύσης και αποτέφρωσης, όμως, είναι 20. Η μέτρηση των οσμών έγινε με πρωτοβουλία του "Δημόκριτου", δεν ήταν στην προγραμματική σύμβαση. Με όριο το 10, στην εκκλησία του Μελιγαλά ήταν 13 και περιμετρικά της ΒΙΠΕ 53 και 64.

- Οσον αφορά τη διασπορά αερίων ρύπων οι υπερβάσεις των ορίων μετρήθηκαν μέχρι 500 μέτρα από τα πυρηνελαιουργεία.

Υπάρχει πρόβλημα και στις κατοικημένες περιοχές. Μετά τα 6 χιλιόμετρα σταματάει το πρόβλημα.

- Πρόβλημα δημιουργεί η τοπογραφία, η μορφολογία της περιοχής. Και οι 6 τύποι καιρού πάνε τους αέριους ρύπους σε μια συγκεκριμένη περιοχή. Οι περιοχές που επηρεάζονται είναι από το Σολάκι μέχρι την Ανάληψη και περιφερειακά της Καλαμάτας. Επηρεάζεται η πεδιάδα της Μεσσηνίας, λόγω της θέσης εγκατάστασης των πυρηνελαιουργείων. Η περιοχή είναι κορεσμένη και δεν αντέχει άλλες εγκαταστάσεις. Οταν οι αρχές έδιναν τις άδειες, δεν μετρούσαν τη διασπορά των ρύπων.

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ

Οσον αφορά τις προτεινόμενες λύσεις, ο κ. Βασιλάκος παρουσίασε ενδεικτικές νομοθετικές προτάσεις:

Η διάθεση ανεπεξέργαστων αποβλήτων - υγρών αποβλήτων στο περιβάλλον θα πρέπει να απαγορευτεί αυστηρά. Τα υγρά απόβλητα θα πρέπει να υφίστανται επεξεργασία πριν από οποιαδήποτε διάθεση σε υδατικά συστήματα και θα πρέπει να καθοριστούν ειδικές οριακές τιμές εκπομπών ρύπων σε υδάτινους φορείς, κυρίως για τις φαινόλες αλλά και τα BOD, COD και λίπη-έλαια. Τα απόβλητα θα πρέπει να αναλύονται ως προς τα φυσικοχημικά χαρακτηριστικά τους, όπως για παράδειγμα: φυτοτοξικότητα, τοξικότητα αλλά και να καθοριστούν πρότυπες διαδικασίες δειγματοληψίας και ανάλυσης. Στην περίπτωση που χρησιμοποιούνται δεξαμενές εξάτμισης, θα πρέπει κατ’ ελάχιστον να είναι στεγανές. Θα πρέπει να προωθηθεί αν όχι επιβληθεί η επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένων αποβλήτων στην άρδευση γεωργικών εκτάσεων, με ταυτόχρονη ανάπτυξη κατευθυντήριων οδηγιών, με σκοπό την προστασία του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας. Τα υγρά απόβλητα των ελαιουργείων αν δεν μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν από τα ελαιοτριβεία, θα πρέπει να προωθούνται σε αδειοδοτημένους φορείς για περαιτέρω επεξεργασία. Τα στερεά απόβλητα της επεξεργασίας του ελαιολάδου (ελαιοπυρήνας) θα πρέπει να συγκεντρώνονται σε κλειστά στέγαστρα και εντός 2 ημερών να οδηγούνται για περαιτέρω επεξεργασία στα πυρηνελαιουργεία. Εκπαίδευση του προσωπικού σχετικά με την πρόληψη και τον έλεγχο της ρύπανσης. Βελτίωση των συνθηκών λειτουργίας των εστιών καύσης και τακτική συντήρηση και παρακολούθηση της καλής λειτουργίας τους, από διαπιστευμένους φορείς. Παρακολούθηση ποιότητας αερίων εκπομπών - τήρηση ειδικού βιβλίου. Χρήση εξοπλισμού μετρήσεων αέριων ρύπων όπως προβλέπεται από την κείμενη νομοθεσία και κατ’ ελάχιστον για αιωρούμενα σωματίδια (ΡΜ), TVOCS για τον υπολογισμό του ολικού οργανικού άνθρακα. Θεσμοθέτηση και εφαρμογή των ορίων για τους προαναφερθέντες αέριους ρύπους σύμφωνα με την κείμενη νέα νομοθεσία. Ελεγχος και συντήρηση του εξοπλισμού. Ανίχνευση και πρόληψη διαρροών.

Αποφυγή χρησιμοποίησης ελαιοπυρήνα ο οποίος έχει αποθηκευτεί πάνω από 5 ημέρες στο εργοστάσιο ή πυρήνα επί του οποίου παρατηρείται έναρξη εμφανών ζυμώσεων. Μέτρηση και καθορισμός ορίων συγκεκριμένων φυσικοχημικών παραμέτρων της ελαιοπυρήνας που θα αποδεικνύουν την παλαιότητά της. Αμεση επεξεργασία του προσκομιζόμενου ελαιοπυρήνα των ελαιοτριβείων από τα πυρηνελαιουργεία. Αποθήκευση του νωπού ελαιοπυρήνα σε ειδικά στεγασμένο και τσιμεντοστρωμένο χώρο με επαρκή αερισμό. Ελεγχος των αποθηκευτικών χώρων σε συνδυασμό με την ημερήσια δυναμικότητα επεξεργασίας ελαιοπυρήνα κάθε πυρηνελαιουργείου. Καθορισμός υγρασίας προσκομιζόμενου ελαιοπυρήνα και μέτρηση υγρασίας για την αποδοχή ή μη στις εγκαταστάσεις του πυρηνελαιουργείου για περαιτέρω επεξεργασία. Η θερμοκρασία εισόδου των καυσαερίων στα ξηραντήρια δεν πρέπει να υπερβαίνει τους 400°C. Ελεγχος της θερμοκρασίας με απομακρυσμένο σύστημα καταγραφής (online monitoring system) από τις αρμόδιες αρχές. Διαχωρισμός της ελαιόσαρκας από το ξυλώδες μέρος του πυρηνόξυλου. Χρήση μόνο του ξυλώδους μέρους ως καύσιμη ύλη στο εργοστάσιο. Με το μέτρο αυτό αποφεύγεται η καύση της ελαιώδους σάρκας του πυρηνόξυλου, στην οποία οφείλεται σημαντικό μέρος των εκλυόμενων οσμών. Συστήματα απόσμυσης και μείωσης των οσμών με τεχνικές που περιγράφηκαν σε προηγούμενο κεφάλαιο (βιόφιλτρα, πλυντρίδες, συμπυκνωτές, χημική εξουδετέρωση οσμών κ.α.). Θεσμοθέτηση της διάρκειας λειτουργίας όλων των πυρηνελαιουργείων σύμφωνα με τη συνολική ετήσια μέγιστη παραγωγή και τη συνολική δυναμικότητα των πυρηνελαιουργείων. Αυτό για την ΠΕ Μεσσηνίας αντιστοιχεί σε 101 ημέρες».

Απαντώντας σε ερωτήσεις, ο κ. Βασιλάκος είπε ότι: 

«Πρέπει να γίνουν μετρήσεις σε διάφορα διαστήματα για να πούμε αν υπάρχει η μόνιμη βλάβη στον υδροφόρο ορίζοντα και το περιβάλλον. Στο μέλλον θα βρούμε πόσο όλα αυτά επηρεάζουν την υγεία. Δεν υπάρχει συνεχές σύστημα παρακολούθησης και κανένα τέτοιο σύστημα σε όλη την Ελλάδα. Η διασπορά των ρύπων που μετρήθηκε στη Μεσσήνη, ήταν από τα πυρηνελαιουργεία του Μελιγαλά. Επικεντρωνόμαστε στο πως θα περιορίσουμε την υγρασία. Μιλήσαμε για οχλήσεις, οπτική και οσμές, δεν είπαμε για βλάβη στην υγεία. Το αποδείξαμε κι επιστημονικά.

Παρεμβαίνοντας ο Π. Τατούλης διευκρίνισε ότι «τα επιδημιολογικά στοιχεία είναι θέματα που συγκροτούν άλλο επίπεδο μελέτης. Σκοπός της μελέτης να βελτιώσουμε την υφιστάμενη κατάσταση».

Απαντώντας στο Νίκο Πατσαρίνο για τυχόν άμεσες ενέργειες που έγιναν, η Ελ. Αλειφέρη είπε ότι «ενημερώσαμε όλα τα πυρηνελαιουργεία για τις υπερβάσεις στα καμιναέρια και ζητήσαμε να γίνουν διορθωτικές κινήσεις. Μερικοί από τους πυρηνελαιουργούς έκαναν αναβαθμίσεις».

Η Μαργαρίτα Καραβασίλη, εκπρόσωπος της ΕΤΒΑ, μεταξύ άλλων ανέφερε ότι «το αυτονόητο δεν τηρείται. Πολύ δύσκολα συμμορφώνεται σε αυτή τη δύσκολη περίοδο μια βιομηχανία. Αν τηρούν τις ΑΕΠΟ (Αποφάσεις Εγκρσης Περιβαλλοντικών Ορων), θα υπάρχει πολύ μεγάλη βελτίωση. Θάβονται υπολείμματα και υπάρχει πρόβλημα. Πρέπει να υπάρξει περιβαλλοντική συμμόρφωση και συνεργασία με τα πυρηνελαιουργεία. Εχουν τεθεί οι όροι και δεν εφαρμόζονται, να τηρηθεί η νομοθεσία. Να γίνουν προτάσεις νομοθετικής βελτίωσης και να δοθούν κίνητρα στους πυρηνελαιουργούς για την εφαρμογή τους. Οι επιθεωρητές περιβάλλοντος δεν μπορούν να κάνουν μετρήσεις στις καμινάδες, πρέπει να ενισχυθεί ο ελεγκτικός μηχανισμός».

ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ

Στοιχεία της μελέτης του "Δημόκριτου" αμφισβήτησε ο τεχνικός σύμβουλος των δύο πυρηνελαιουργείων στη ΒΙΠΕ Μελιγαλά κ. Στροφύλας. Ανέφερε ότι όσον αφορά την επιβάρυνση των ξηραντηρίων τα στοιχεία, όπως έχουν αποτυπωθεί, δε δείχνουν την πραγματική εικόνα. Είπε πως έχουν οριστεί αυστηρά όρια ταχύτητας στα αέρια μέσα στις καμινάδες και υποστήριξε ότι «δεν έγιναν σωστά οι μετρήσεις με τη σωστή μεθοδολογία». Είπε, ακόμα, ότι δεν μπορεί να εφαρμοστεί η μεθοδολογία αυτή σε κυκλωνικά ρεύματα και πως τα σωματίδια που βγαίνουν από κυκλώνες είναι μεγάλα και δεν ανήκουν στα επικίνδυνα για την υγεία».

Ο κ. Βασιλάκος απάντησε ότι «είμαστε ανοιχτοί σε οποιαδήποτε συνεργασία θέλετε» και παρατήρησε πως «αυτά που κάναμε έγιναν με βάση τις διεθνείς αμερικάνικες πρακτικές, ό,τι προβλέπεται στους διεθνείς κανόνες». Και ζήτησε «να γίνουν αυτές οι παρατηρήσεις γραπτώς και με υπογραφή, και θα απαντήσουμε όπως πρέπει».

Ο κ. Κουντούρης, ιδιοκτήτης του ενός πυρηνελαιουργείου στη ΒΙΠΕ Μελιγαλά, είπε ότι «οι μετρήσεις που κάναμε ήταν πάντα μέσα στα όρια». Υποστήριξε πως «για τα μικροσωματίδια να ενοχοποιήσουμε περισσότερο τα ελαιοτριβεία, τα τζάκια και τις σόμπες, και ισχυρίστηκε πως για τους επικίνδυνους για την υγεία υδρογονάνθρακες ευθύνονται και τα μπάρμπεκιου, το ψήσιμο μιας μπριζόλας. Ανέφερε ότι οι περιβαλλοντικοί όροι για τα πυρηνελαιουργεία μας είναι οι πιο αυστηροί - και προειδοποίησε: «Αν δεν υπάρχουν τα πυρηνελαιουργεία, τι θα γίνει ο πυρήνας στη Μεσσηνία;».

Ο πρόεδρος της Δημοτικής Κοινότητας Μελιγαλά Νίκος Κυρκιλής επεσήμανε ότι «εμείς ζούμε εκεί πέρα» και σημείωσε:

«Με τα μέτρα αυτά, σε τι ποσοστό θα γίνει καλύτερη η διαβίωση του κόσμου; Οταν έφεραν όλο τον πυρήνα της Πελοποννήσου και της Ζακύνθου στο Μελιγαλά… Πάλι εδώ θα είμαστε του χρόνου. 'Η κλείνουν και κάνουν μετεγκατάσταση ή.... τι;».

Ο πυρηνελαιουργός Μενέλαος Κουτέλας παρατήρησε ότι ο πυρήνας δεν είναι απόβλητο, αλλά υποπροϊόν της επεξεργασίας από το ελαιοτριβείο. Πρότεινε τα χρήματα για τον πυρήνα στα ελαιοτριβεία να επενδυθούν στον εκσυγχρονισμό των πυρηνελαιουργείων και πρόσθεσε: «Μήπως λύση είναι η αποκέντρωση και όχι η συγκέντρωση στο Μελιγαλά; Μόνο η ΒΙΠΕ Μελιγαλά δεν έχει βιολογικό καθαρισμό για να διοχετευθούν τα υγρά απόβλητα».

Ο κ. Βασιλάκος παραδέχτηκε πως ο ελαιοπυρήνας είναι υπόλειμμα και όχι απόβλητο και δεσμεύτηκε πως αυτό θα διορθωθεί στη μελέτη.

Ο Οθωνας Παπαδόπουλος, κάτοικος της περιοχής, είπε ότι 

μένει 300 μέτρα από τη ΒΙΠΕ και σημείωσε: «Τι επιπτώσεις έχει αυτή η κατάσταση στην υγεία των ανθρώπων; Μ’ αυτά που ακούσαμε, μένουμε πάνω σε ωρολογιακή βόμβα. Εισαγγελέας ακούει; Αν ακούει, ας πάει τους υπεύθυνους κατηγορούμενους».

Η κ. Αλειφέρη απάντησε πως «πρέπει να είναι ψύχραιμοι κάτοικοι και φορείς. Ακραίοι τίτλοι και ακραίες καταστάσεις δε βοηθούν».