Δευτέρα, 05 Δεκεμβρίου 2022 11:17

Βιβλιοπαρουσίαση: Γιάννης Μπίρης - "Η Ελληνική Επανάσταση 1699 – 1834"

Γράφτηκε από την
Βιβλιοπαρουσίαση: Γιάννης Μπίρης - "Η Ελληνική Επανάσταση 1699 – 1834"

 

Γράφει ο Γεώργιος Τσότσος, Τοπογράφος μηχανικός, δρ Πολεοδομίας - Χωροταξίας, μεταδρ. Ιστορικής Γεωγραφίας

Ανάμεσα στις πολλές εκδόσεις βιβλίων για την Επανάσταση του 1821, με αφορμή τα διακόσια χρόνια από την Εθνική Παλιγγενεσία, αναμφίβολα ξεχωρίζει το πρόσφατα εκδοθέν πόνημα του Γιάννη Μπίρη, με τίτλο Η Ελληνική Επανάσταση 1699 - 1834 (Αθήνα 2022), που πρωτοδημοσιεύθηκε σε συνέχειες στην εφημερίδα Ελευθερία της Καλαμάτας. Ο συγγραφέας είναι ιατρός χειρουργός, που κατοικεί και δραστηριοποιείται στην Αθήνα, αλλά και πολυγραφότατος ιστορικός συγγραφέας, ειδικευμένος στην ιστορική γεωγραφία της ιδιαίτερης πατρίδας του Μεσσηνίας (κατάγεται από τη Χώρα Τριφυλίας), με εννέα, μέχρι τώρα, εκδόσεις βιβλίων του, μεταξύ των οποίων και το εμβληματικό έργο του Κάστρα και Οχυρά στη Μεσσηνία - Οχυρωματικές θέσεις ανά τους αιώνες - Περιηγητική και ιστορική αναζήτηση (Καλαμάτα 2020), για το οποίο βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών.

Ο συγγραφέας, αξιοποιώντας την υπερεικοσαετή ερευνητική και συγγραφική εμπειρία του, στο δέκατο βιβλίο του, παρουσιάζει ένα έργο 280 σελίδων, που απλώνεται πέρα από τα γεωγραφικά όρια της Μεσσηνίας, σε όλη την προεπαναστατική και μετεπαναστατική Ελλάδα. Δεν πρόκειται για μια ακόμη ιστορία της Επανάστασης,ούτε για μια συνοπτική αφήγηση των σημαντικότερων γεγονότων της, αλλά για μια επιλεκτική παρουσίαση, σχολιασμό και ερμηνεία ορισμένων πτυχών της, άγνωστων ή και λιγότερο γνωστών, όπως διευκρινίζει ο ίδιος ο συγγραφέας στην εισαγωγή του βιβλίου. Θα προσθέταμε ότι πρόκειται και για μια κριτική ανάλυση, μέσα από τις πηγές, των γεγονότων εκείνων πριν, κατά και μετά την Επανάσταση, για τα οποία πρέπει να ενημερωθεί και να προβληματιστεί ο σύγχρονος Έλληνας.

Το βιβλίο προλογίζει ο Θανάσης Χρήστου, Καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, ο οποίος τονίζει ιδιαίτερα τη σημαντική επιστημονική ανακάλυψη του συγγραφέα: ότι η πρώτη χρονικά μάχη μεταξύ των Ελλήνων επαναστατών και του Οθωμανικού στρατού κατά την Επανάσταση έγινε στις 27 Μαρτίου 1821 στη Λιγούδιστα, στην περιοχή της σημερινής Χώρας Τριφυλίας, ενώ μέχρι τώρα ως πρώτη θεωρούνταν η μάχη στην Καρύταινα (29-3-1821). Τη σημαντική αυτή ιστορική πληροφορία έφερε στο φως ο Γιάννης Μπίρης ερευνώντας σε αρχειακές πηγές, ιδίως στο έργο του Μεσσήνιου αγωνιστή,αυτόπτη μάρτυρα και οπλαρχηγού των ελληνικών δυνάμεων στη μάχη αυτή, Αθανάσιου Γρηγοριάδη, με τίτλο Ιστορικαί Αλήθειαι, ενώ στη συνέχεια με περαιτέρω ιστορικογεωγραφική, βιβλιογραφική και επιτόπια έρευνα προσδιόρισε την ακριβή τοποθεσία της μάχης.

Ακολουθεί εισαγωγικό σημείωμα του εκδότη της εφημερίδας Ελευθερία Μεσσηνίας Ντίνου Πλεμμένου, ο οποίος εξαίρει την πνευματική προσφορά του συγγραφέα στην ιδιαίτερη πατρίδα του Μεσσηνία, την οποία, πλέον, με το νέο βιβλίο του, επεκτείνει σε όλο τον ελληνικό χώρο.

Για να προχωρήσει στην παρουσίαση και τον σχολιασμό των ιδιαίτερων πτυχών και φάσεων του Επαναστατικού Αγώνα, από το 1821 ως το 1829, ο συγγραφέας θεωρεί απαραίτητο να παραθέσει το ιστορικό πλαίσιο της εποχής, προκειμένου να εισαγάγει και να κατατοπίσει τον αναγνώστη για τις κοινωνικές και γεωπολιτικές συνθήκες της χρονικής περιόδου πριν από την Επανάσταση. Αρχίζει από το 1699, έτος της υπογραφής της συνθήκης του Κάρλοβιτς, που θεωρεί ότι σηματοδοτεί την αρχή της παρακμής της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και την ανάδυση της Αυστριακής αυτοκρατορίας των Αψβούργων, που παίρνει τη θέση της μέχρι τότε θαλασσοκράτειρας Βενετίας, ως κυρίαρχης ευρωπαϊκής δύναμης στον περί την Οθωμανική αυτοκρατορία ευρωπαϊκό χώρο. Παραθέτει λεπτομέρειες για τις επόμενες συνθήκες Πασσάροβιτς (1718), Βελιγραδίου και Νις (1739), Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774), Ιασίου (1792) και Καμποφόρμιο (1797), διά των οποίων καθορίστηκε το ευρωπαϊκό και βαλκανικό γεωπολιτικό πλαίσιο του 18ου αιώνα, ενώ περιγράφει και τη συνακόλουθη οικονομική - εμπορική άνθηση του ελληνικού στοιχείου στη Μεσόγειο και στην Κεντρική Ευρώπη, με την ανάπτυξη της ελληνικής ναυτιλίας και τη δράση των αποδήμων Ελλήνων εμπόρων και λογίων. Το προεπαναστατικό διεθνές πολιτικό και κοινωνικό περιβάλλον, η προϊούσα παρακμή και κακοδιοίκηση του Οθωμανικού κράτους, ο ελληνικός Διαφωτισμός, ο Ρήγας, ο Κοραής και ο Καποδίστριας, η δράση και ο διωγμός των κλεφτών στην Πελοπόννησο, τα Επτάνησα (το «Πεδεμόντιο του Ελληνισμού» όπως προσφυώς τα ονόμασε ο Γ. Καραμπελιάς) και η Φιλική Εταιρεία παρουσιάζονται με κριτικά σχόλια, προκειμένου να καταδειχθούν οι όροι και οι προδιαγραφές κάτω από τις οποίες ξεκίνησε η Ελληνική Επανάσταση.

Στη συνέχεια ο συγγραφέας προχωρεί σε μια κριτική παρουσίαση, μέσα από γνωστές, λιγότερο γνωστές ή και άγνωστες πληροφορίες, αλλά και εύστοχους σχολιασμούς, ορισμένων πτυχών της Επανάστασης, τις οποίες θεωρεί κεφαλαιώδους σημασίας για την κατανόηση των συνθηκών του Αγώνα, και κυρίως για τη στάση των Μεγάλων Ευρωπαϊκών Δυνάμεων και τη συμβολή τους τόσο στον απελευθερωτικό αγώνα, διά των φιλελλήνων αγωνιστών, όσο και στις εμφυλιοπολεμικές διενέξεις, διαμέσου των δολοπλοκιών και επεμβάσεών τους, με σκοπό την εξυπηρέτηση των (ανάλογα με την εποχή) συμφερόντων τους.

Γεωγραφικό κέντρο των ενδιαφερόντων του συγγραφέα είναι η Πελοπόννησος, με ειδικότερο επίκεντρο τη Μεσσηνία, όπου τα γεγονότα περιγράφονται, αναλύονται και ερμηνεύονται λεπτομερέστερα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν, μεταξύ άλλων, οι εμπεριστατωμένες περιγραφές και αναλύσεις της άλωσης της Τριπολιτσάς, της μάχης στο Μανιάκι, της απόκρουσης του Ιμπραήμ από τους Μανιάτες στη Βέργα αλλά και στις Κιτριές και στον Διρό της Μάνης, και του αγώνα του Κολοκοτρώνη για αντίσταση στις επιδιώξεις του Ιμπραήμ για προσκύνημα των επαναστατών, τον οποίο αγώνα ο συγγραφέας χαρακτηρίζει ως τη σημαντικότερη προσφορά του Κολοκοτρώνη στην Επανάσταση. Ωστόσο, η επιστημονικά πλήρης έρευνά του επεκτείνεται και σε λιγότερο γνωστές πτυχές της επανάστασης σε άλλες,πιο μακρινές του ευρύτερου ελληνικού χώρου περιοχές, όπως στην Επανάσταση της θρακικής Αίνου και στο Ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης (Απρίλιος 1821), γεγονότα άγνωστα στο ευρύτερο ελληνικό κοινό, στην πολυετή Επανάσταση της Κρήτης, στις διώξεις και σφαγές στην Κύπρο, καθώς και στην ποικίλη και πολλαπλή συμμετοχή Μακεδόνων, Θρακών, Ηπειρωτών, Νησιωτών και Μικρασιατών στον επαναστατικό αγώνα στη νότια Ελλάδα.

Μεταξύ άλλων, πραγματεύεται την πρώτη κήρυξη της επανάστασης στην Αρεόπολη της Μάνης (17-3-1821),την πρώτη μάχη του Αγώνα στη Λιγούδιστα, την πρώτη διακήρυξη της ελευθερίας προς τις ευρωπαϊκές χώρες που έγινε στην Καλαμάτα από τη Μεσσηνιακή Σύγκλητο (23-3-1821), παραθέτει πλήρες χρονολόγιο των γεγονότων της Α΄ Εθνοσυνέλευσης και κατάλογο των συμμετεχόντων, αναφέρει την πρώτη προσφώνηση «Έλληνες» από τον Κολοκοτρώνη προς τους πολεμιστές των Δερβενακίων, τις αγωνιώδεις και μάταιες προσπάθειες των απεσταλμένων της Επανάστασης στην Ανκόνα της Ιταλίας (1822) και την απαξιωτική προς αυτούς συμπεριφορά των Ευρωπαίων κατά το Συνέδριο του Λάϊμπαχ. Παραθέτει, επίσης, τα άρθρα της πρώτης (μυστικής) συνθήκης δανεισμού από το Τάγμα του Αγίου Ιωάννη, λεπτομερή ανάλυση για τη δανειοδότηση από τους Άγγλους, την οποία περιγράφει ως αίτιο εκμαυλισμού και διαφθοράς, ενώ ιστορεί μια παραγνωρισμένη ή και άγνωστη σε πολλούς πτυχή του Αγώνα, την υποστηρικτική προς την Επανάσταση «Επιτροπής της Ζακύνθου», υπό τον Διονύσιο Ρώμα, καθώς και την αίτηση για προστασία από τη Βρετανική αυτοκρατορία, που υπογράφηκε από όλα τα ηγετικά στελέχη της Επανάστασης και αποτέλεσε τον πρόδρομο της υποτέλειας του μετέπειτα ελληνικού κράτους.

Ανάμεσα στα γεγονότα από τα οποία προκύπτει η υποστήριξη της γαλλικής κυβέρνησης προς το Οθωμανικό κράτος κατά τα πρώτα χρόνια της Επανάστασης, ο συγγραφέας παραθέτει την αποτυχημένη απόπειρα πυρπόλησης του τουρκοαιγυπτιακού στόλου στην Αλεξάνδρεια, ενώ περιγράφεται με ενάργεια η αγγλική πολιτική για περιορισμό του μελλοντικού ελληνικού κράτους σε ένα υποτελές κρατικό μόρφωμα στην Πελοπόννησο και τις Κυκλάδες, μέσα από τις ενέργειες των Άγγλων πολιτικών, αλλά και των στρατιωτικών Τσωρτς και Κόχραν, και τις δολοπλοκίες του Μαυροκορδάτου. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην εκστρατεία του Καραϊσκάκη στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα και παρατίθενται όλες οι πληροφορίες από τις πηγές που συνηγορούν ότι ο θάνατος του μεγάλου στρατιωτικού ηγέτη υπήρξε προϊόν ενεργειών της αγγλικής πολιτικής, που πολλαπλώς επεδίωξε την καταστροφή του ελληνικού στρατοπέδου στην Αττική, με στόχο την κατάπνιξη της επανάστασης στη Στερεά Ελλάδα.

Το έργο ολοκληρώνεται με μια ενδελεχή ανάλυση της μεγάλης προσφοράς του Καποδίστρια ως κυβερνήτη, και των διαδικασιών που οδήγησαν στην έξωθεν επιβολή της βασιλείας στην Ελλάδα και των υπερβολών και αστοχιών της Βαυαροκρατίας, αποτέλεσμα της οποίας υπήρξε, μεταξύ άλλων, και η Μεσσηνιακή επανάσταση του 1834, που κατέληξε στη δίωξη, φυλάκιση και εκτέλεση Μεσσηνίων αγωνιστών της ελευθερίας.

Το χαρακτηριστικό της Ιστορίας της Επανάστασης του Γιάννη Μπίρη είναι ότι ανάμεσα στο κείμενό του και σχεδόν σε κάθε σελίδα του, παραθέτει, σε συντομία ή και εκτενώς όταν απαιτείται, αποσπάσματα από αυτούσιες ιστορικές πηγές, κυρίως σύγχρονες αφηγήσεις προσώπων της εποχής του Αγώνα, ώστε ο αναγνώστης να παρακολουθεί τα γεγονότα και τις κρίσεις γι αυτά με τρόπο ζωντανό και συναρπαστικό, σαν να εκτυλίσσονται μπροστά του. Παράλληλα, με την παράθεση αυτών των ντοκουμέντων, τεκμηριώνονται οι προβληματισμοί, οι απόψεις και οι κρίσεις που διατυπώνει για την προσφορά των αγωνιστών, για τα αίτια και τις διαδικασίες των εμφυλίων σπαραγμών κατά τη διάρκεια της Επανάστασης και για τις κατά καιρούς στάσεις των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων.

Συμπερασματικά, το βιβλίο αποτελεί σημαντική συμβολή στην ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης, με πολυθεματική και αντικειμενική προσέγγιση από άποψη ιστορικών πηγών. Εξαιτίας της ευρύτατης θεματολογίας του περιεχομένου και της σπανιότητας πολλών από τις πηγές που χρησιμοποιεί (που σημαίνει δυσεύρετες πληροφορίες), το βιβλίο θα αποτελέσει πολύτιμο βοήθημα σε όποιον επιχειρήσει στο εξής να ασχοληθεί με την ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης. Επιπλέον, η ποικιλία των θεμάτων, το πλούσιο εικονογραφικό υλικό, η απλότητα και σαφήνεια της παρουσίασης, αλλά και η γλαφυρή γραφή του συγγραφέα κάνουν το βιβλίο προσιτό και στον μη ειδικό αναγνώστη, ώστε αυτό να αποτελεί, εκτός από σπουδαίο επιστημονικό πόνημα, και ένα ευχάριστο αλλά και χρήσιμο ανάγνωσμα για όποιον επιθυμεί να μάθει περισσότερα για την αληθινή ιστορία της Επανάστασης του 1821.

Στον συγγραφέα ευχόμαστε να συνεχίζει πάντα να διακονεί την ιστορία και τη γεωγραφία τόσο της ιδιαίτερης πατρίδας του Μεσσηνίας, όσο και του ευρύτερου ελληνικού χώρου, με το ίδιο μεράκι και την ίδια επιστημονική αρτιότητα, εμβάθυνση και κριτική σκέψη που παρουσιάζει στην Ελληνική Επανάσταση 1699 – 1834.


ΕΟΡΤΑΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ

Μπορείτε να προμηθευτείτε το συγκεκριμένο ιστορικό σύγγραμμα, μαζί με τον βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών τόμο του Γιάννη Α. Μπίρη “Κάστρα και Οχυρά στη Μεσσηνία” στην προνομιακή τιμή των 50 ευρώ.

Πληροφορίες στο τηλέφωνο 27210 21421 και στο elefklm@gmail.com

Δυνατότητα αποστολής με αντικαταβολή.


NEWSLETTER