Ούτε πριν από εκατό χρόνια που ο Ιμραήμ περιέτρεχε τις χώρες αυτές και ερήμαζε κάθε γωνιά της Πελοποννήσου δεν επεκράτει τέτοιο πένθος και τόση απελπισία διά την αύριον όπως σήμερα. Ούτε καν το 1922 που οι χωρικές μητέρες εμάθαιναν τα κακά μαντάτα της μικρασιατικής συμφοράς και έκλαιγαν τα χαμένα παιδιά τους που τα έχαναν οι κάτοικοι της Μεσσηνίας, δεν έβλεπε κανείς αυτές τις εικόνες πένθους που βλέπει σήμερα στην ύπαιθρο.

Μια περιοδεία την οποία επιχειρήσαμε αυτές τις ημέρες σ' όλη τη Μεσσηνία μας μετέβαλε την συγκίνησιν που είχαμε αισθανθεί κατ' αρχάς διά την καταστροφήν, εις αληθινήν απόγνωσιν. Διότι κοντά εις τας κατεστραμένας από τον πάγο εκτάσεις εβλέπαμε χωρικές γυναίκες με τα παιδιά τους να κάθονται στις άκρες των σταφιδαμπέλων και, ακουμπώντας το κεφάλι στα δύο χέρια, να κλαίνε για τα απέραντα σάβανα πάγου που εσκέπαζαν τα κτήματά τους.

Σ' άλλα κτήματα βρέθηκαν πολλοί σταφιδοπαραγωγοί λιπόθυμοι, γιατί πήγαν στα κτήματά τους και ευρέθησαν προ του απαισίου και τραγικού θεάματος της πλήρους καταστροφής της παραγωγής των. Η εφετινή καταστροφή δεν είναι ομοία με την εκ του πάγου καταστροφήν του 1929. Τότε κατέστρεψε, αλλά άφησε κιόλας. Τώρα δεν έχει μείνει τίποτε. Είναι πλήρης η καταστροφή. Δεν είναι μόνον 100% αλλά 200%. Διότι δεν θ αποδώσουνε εισοδήματα ούτε το ερχόμενον τα κατεστραφέντα κτήματα. Πολλά θα ξεραθούν απ' τη ρίζα. Δεν εκάησαν μόνον οι βλαστοί, αλλά και τα μάτια, των οποίων μόλις έσκαζε το μπουμπούκι. Και δεν εκάησαν και δεν κατεστράφησαν μόνον οι σταφιδοφυτείαι και αμπελοφυτείαι, αλλά και οι συκιές. Τόση ήτο η δύναμις του εφετινού πάγου, της θανατηφόρου αυτής λαίλαπος, ώστε, παρετηρήσαμεν σε πολλά παρόχθια κτήματα, ότι έχουν καήκαν και οι πλάτανοι ακόμη. Τίποτε δεν έμεινε γερό. Ολα μεταβλήθησαν εις τέφραν.

Η απόγνωσις αυτή και ο πόνος των χωρικών τους ωδήγησε σε συλλαλητήρια πένθιμα. Εις τα συλλαλητήρια αυτά έσπευσαν όλοι με μαύρες σημαίες να ζητήσουν ψωμί, και να διαδηλώσουν με τα ψηφίσματά των προς την κυβέρνησιν, το μέγεθος της συμφοράς. Ενα τοιούτον συλλαλητήριον, ογκωδέστατον, εγένετο και ενταύθα, κατ' αυτό δε παρετηρήθησαν και μερικά έκτροπα, όπως βανδαλισμοί χωροφυλάκων, οι οποίοι εκακοποίησαν μερικούς πολίτας κατά την μετάβασιν του συλλαλητηρίου από της πλατείας εις το τηλεγραφείον. Η συμπεριφορά αύτη των οργάνων της τάξεως επροκάλεσεν αληθινήν αγανάκτησιν και εσχολιάσθη δυσμενέστατα.

Οι σταφιδοπαραγωγοί μολονότι ευρίσκονται εν απογνώσει, πάλιν δεν ζητούν παρά δίκαια και λογικά πράγματα. Το δικαιότερον και τι λογικότερον από την απαίτησίν των να σταλούν αι επιτροπαί ελέγχου εντός πέντε ημερών διά να διαπιστώσουν το μέγεθος της καταστροφής. Διότι εάν έλθουν μετά παρέλευσιν 15 και 20 ημερών, θα εύρουν πρασινάδα από τα λεγόμενα “τυφλά μάτια” τα οποία δεν καρποφορούν και η κρίσις των επιτροπών θα είναι επηρεασμένη και άδικος, όπως εγένετο και το 1929. Οι σταφιδοπαραγωγοί ζητούν επίσης όπως τους χορηγηθούν μακροπρόθεσμα δάνεια, διότι δεν θα δυνηθούν ν' αντεπεξέλθουν διαφορετικά. Η πληγή αυτή η θανάσιμος δεν θεραπεύεται με μικρομπαλώματα και δάνεια χιλίων δραχμών, τα οποία άλλωστε τους τα εστέρησε και αυτά η Αγροτική Τράπεζα εφέτος.

Και ερωτάται: Πού θα ευρεθούν τα κεφάλαια για να επαρκέσουν για τα μακροπρόθεσμα δάνεια προς τους πληγέντας αγρότας; Απαντούν οι αγρόται: Υπάρχουν άφθονα, αρκεί εκ μέρους του κράτους να υπάρξη καλή θέλησις. Φρονούμεν ότι σε τέτοιες εθνικές συμφορές πρέπει να γίνουν και ωρισμέναι θυσίαι, αι οποία άλλωστε δεν έχουν να ζημιώσουν το κράτος σε τίποτε. Διότι εκ του συναχθέντος εσχάτως παραγωγικού δανείου δεν θα υποστούν βλάβην τα εκτελούμενα έργα ανεπανόρθωτον, εάν το τρίτον του παραγωγικού δανείου ή και το ήμισυ διατεθή διά την Αγροτικήν Τράπεζαν όπως το διαθέση διά την παροχήν μακροπρόθεσμων δανείων. Επίσης υπάρχουν κατατεθειμένα εις την Εθνικήν Τράπεζαν περί τα 4,5 δισεκατομμύρια καταθέσεις των νομικών προσώπων, διά τα οποία πληρώνει τόκον 2% η Εθνική Τράπεζα και τα ετόκιζε και τα τοκίζει εις τους παραγωγούς με 10 και 12%. Οπως διά νόμου υποχρεωτικώς κατατίθενται τα χρήματα ταύτα εις την Εθνικήν Τράπεζαν, έτσι δια νόμου δύνανται οι καταθέσεις αύται να διοχετευθούν εις την Αγροτικήν Τράπεζαν όπως αύτη, καθισταμένη αυτάρκης, δυνηθή και χορηγήση μακροπρόθεσμα δάνεια.

Επίσης λογικά και δίκαια είναι τα υπόλοιπα αιτήματα των σταφιδοπαραγωγών. Ζητούν όμως τους αποζημιώση ο ΑΣΟ όστις διά την υποχρεωτικήν ασφάλειαν κρατούσε και κρατεί 60 δραχμάς δι' έκαστον χιλιόλιτρον. Τώρα εάν ο ΑΣΟ δεν είναι αυτάρκης διά να δυνηθή και αντεπεξέλθη εις την χορήγησιν των αποζημιώσεων εις ας υποχρεούται, δεν πταίουν οι παραγωγοί, διότι ο ΑΣΟ ήτο δυνατόν και έπρεπε να έχη αυτασφαλισθή εις μεγάλην ευρωπαϊκήν εταιρείαν. Πάντως δύναται τη εγγυήσει του κράτους να καταφύγη εις δάνειον, καίτοι κατέφυγεν εις δάνειον πέρυσι, το οποίον υπεδούλωσε εν μέρει τους παραγωγούς. Αλλά τότε δεν εδικαιολογείτο, τώρα δικαιολογείται.

Οι σταφιδοπαραγωγοί ζητούν επίσης να δοθεί εις αυτούς το εναπομείναν ποσόν εκ του κονσόρτσιουμ, δι' ου το 1923, ότε το κράτος είχεν ανάγκην αναδιοργανώσεως του στρατού του Εβρου, αφήρεσεν από τα θυλάκια των σταφιδοπαραγωγών -περί το δισεκατομμύριον- χρήματα, τα οποία εις αυτούς και όχι εις τους σταφιδεμπόρους ανήκουν.

Αλλά μήπως δεν είναι λογικαί αι αξιώσεις των κατεστραμμένων σταφιδοπαραγωγών περί χορηγήσεως εις αυτούς αλεύρων επί πιστώσει εκ μέρους της Αγροτικής Τραπέζης; Ας μάθουν οι κυβερνώντες ότι από της ημέρας της καταστροφής κάθε πίστωσις προς τους δυστυχείς παραγωγούς κόπηκε και ότι συνεπώς η δυστυχία κτυπά την πόρτα τους.

Η καταστροφή εκ της παγωνιάς είναι πολύ σοβαρώτερη για τους Πελοποννησίους αγρότας, από την καταστροφήν της Κορίνθου εκ των σεισμών, διότι τώρα καταστρέφεται αυτή η υπόστασις των χωρικών, η οποία εστηρίζετο εις την παραγωγήν των κτημάτων των.

Για όλα αυτά επιβάλλεται το Κράτος να δείξει αμεσώτατον το ενδιαφέρον του και να σπεύση να αποδεχθή όλα τα δίκαια αιτήματα του αγροτικού κόσμου ο οποίος έχει βυθισθή εις την απόγνωσιν και την συμφοράν» (505).

Από την κυβέρνηση έχει ανακοινωθεί η επίσκεψη του υπουργού Γεωργίας κ. Αλεξανδρή και αυτός φθάνει στην Καλαμάτα προερχόμενος από τον Πύργο, αιφνιδιαστικά το βράδυ της 1ης Απριλίου, αφού προηγουμένως διέρχεται με το τρένο από σταθμούς στους οποίους είναι συγκεντρωμένοι χιλιάδες παραγωγοί.

«Απροόπτως αφίκετο χθες ο κ. υπουργός της Γεωργίας. Την αναχώρησίν του διά Καλάμας είχε τηρήσει μυστικήν, ανεμένετο δε αύριον. Παρά ταύτα περιήλε εις γνώσιν των κατοίκων οι οποίοι και συνέρρευσαν εις τους σιδηροδρομικούς σταθμούς. Εις τον σταθμόν της Αγουλινίτσης συγκεντρωθήκαν 2.000 άνθρωποι. Προ της συγκεντρώσεως οι κώδωνες των εκκλησιών εκτύπον πενθίμως. Της πολυπληθούς συγκεντρώσεως ηγούντο περί τους 2.000 κάτοικοι φέροντες μαύρας σημαίας. Επειδή δε εφοβούντο ότι η έκτακτος αμαξοστοιχία δεν θα εστάθμευεν έκοψαν κορμούς δέντρων, τους οποίους ετοποθέτησαν επί της σιδηροδρομικής γραμμής.

Ο κ. υπουργός από της αμαξοστοιχίας συνέστησε υπομονήν διότι η κυβέρνησις θα λάβη όλα τα ενδεικνυόμενα από την δημιουργηθείσαν κατάστασιν μέτρα. Ενώ ωμίλη ο κ. Αλεξανδρής οι κώδωνες των εκκλησιών εξηκολούθησαν να κτυπούν πενθίμως. Δέον να σημειωθεί ότι ημποδίσθη η αναχώρησις της αμαξοστοιχίας πλέον της ημίσειας ώρας διότι οι κάτοικοι ηρνούντο την άρσιν από την γραμμήν των εμποδίων.

Την ενάτην εσπερινήν έφθασε η αμαξοστοιχία εις το Ζευγολατιό. Εκεί ανέμεναν υπέρ τις τέσσερις χιλιάδες κατοίκων με μαύρας σημαίας. Προς τον κ. υπουργόν εξέθεσαν την τραγικήν κατάστασιν εις την παραγωγήν και εζήτησαν την κρατικήν ενίσχυσιν τόσον διά τους σταφιδοπαραγωγούς όσο και διά τους οινοπαραγωγούς.

Η ιδία παλλαϊκή συγκέντρωσις με μαύρας σημαίας παρετηρήθη και εις τους σταθμούς Μελιγαλά, Σκάλα και Μπάστα.

Την 11ην νυκτερινήν η αμαξοστοιχία έφθασε εις Καλάμας. Εις τον σταθμόν ανέμενον τον υπουργόν κ. Αλεξανδρήν, ο Νομάρχης κ. Κρεββατάς, ο Διοικητής Χωροφυλακής κ. Παπαναγιώτου, ο νομογεωπόνος κ. Γαρδίκης, ο δήμαρχος κ. Κροντήρης, ο κ. Τερζάκης και αι λοιπαί αρχαί. Ο κ. υπουργός μετά του κ. Καραμάνου, του κ. Κριμπά, του κ. Τυρακάκη και άλλων ανωτέρων υπαλλήλων του υπουργείου Γεωργίας κατέλυσεν εις το ξενοδοχείον “Λευκός Οίκος”.

Ο κ. υπουργός ερωτηθείς υπό των αντιπροσώπων του Τύπου προέβη εις τας κάτωθι ανακοινώσεις:

"Η κυβέρνησις ευθύς ως έλαβεν γνώσιν της συμφοράς η οποία έπληξε την Πελοπόννησον ηθέλησε να αντιληφθή επιτοπίως την έκτασιν της καταστροφής. Ηδη από προχθές περιοδεύω την πληγείσαν περιφέρειαν. Εις την Ηλείαν είναι πράγματι σημαντική η καταστροφή, από την Μεσσηνίαν όμως διήλθον την νύκτα και δεν κατόρθωσα να έχω προσωπικήνν αντίληψιν της δημιουργηθείσης καταστάσεως.

Πάντως όμως όσων εκ των πληροφοριών τας οποίας συγκέντρωσα όσον και εκ των συγκεντρώσεων των κατοίκων εις τους σιδηροδρομικούς σταθμούς της Μεσσηνίας και ιδιαιτέρως εκ των εκδηλώσεων συγκινήσεως των κατοίκων η καταστροφή φαίνεται να είναι σοβαροτάτη.

Αύριο ο κ. Καραμάνος θα μεταβή εις την περιφέρειαν της Μεσσήνης και των πέραν αυτής κοινοτήτων ίνα διαπιστώση το μέγεθος της καταστροφής όχι μόνον των σταφιδαμπέλων αλλά και των αμπελών, κήπων και συκοπαραγωγής.

Εγώ εξ άλλου διά τον ίδιον λόγον θα κατευθυνθώ εις το λεκανοπέδιον της Ανω Μεσσηνίας. Οσον αφορά τα μέτρα διά την ενίσχυσιν των πληγέντων κατοίκων ο κ. Αλεξανδρής προσέθεσε ότι τόσον οι σταφιδοπαραγωγοί όσον και οι λοιποί πληγέντες παραγωγοί θα ενισχυθούν. Τον τρόπον και τα μέσα της ενισχύσεως δεν είναι δυνατόν να καθορίσω από τούδε. Πάντως οι σταφιδοπαραγωγοί έχουν ασφαλίση το προϊόν των και δικαιούνται να λάβουν τα δυο τρίτα κατά χιλιόλιτρον εις την τρέχουσαν τιμήν του πλεονάσματος. Αν δηλονότι η τιμή του πλεονάσματος είναι 2.500 θα λάβη αποζημίωσιν 1.700 δραχμάς περίπου το χιλιόλιτρον [...] Αναφορικώς με τα καλλιεργητικά δάνεια προσέθεσεν πριν αναχωρήσω εξ Αθηνών συνειργάσθην μετά του διοικητού της Αγροτικής Τραπέζης κ. Γόντικα εμείναμεν δε σύμφωνοι όπως ταύτα συνεχισθούν κανονικώς. Και δεν ήτο δίκαιον να γίνη άλλως δεδομένου ότι η καλλιέργεια πρέπει να εξακολουθήση διά την προσεχήν εσοδείαν. Προκύπτουν βεβαίως ωρισμένοι δυσχέρειαι διότι τα δάνεια ταύτα δεν είναι δυνατόν να εισπραχθούν ως μέχρι τούδε εγένετο, τον προσεχή Σεπτέμβριον. Επί πλέον πρέπει να συνεχισθούν τα δάνεια και διά το επόμενον έτος. Εξ όλων αυτών είναι προφανές ότι γεννώνται πλείστα όσα σοβαρά ζητήματα χρήζουν μελέτης.

Ο κ. Αλεξανδρής θα παραμείνει μέχρι της μεσημβρίας ενταύθα, θα δεχθή δε επιτροπάς των κατοίκων. Την μεσημβρίαν θ' αναχωρήση δι' Αθήνας αφού πρότερον επισκεφθή την πληγείσαν περιφέρειαν του τέως Δήμου Οιχαλίας και Ανδανείας.

Μετά την άφιξή του εις Αθήνας θα συνεργασθή μετά του κ. πρωθυπουργού τον οποίον θα εντοπίση με την παρουσιαζομένην κατάστασιν εις την Πελοπόννησον. Ευθύς αμέσως θα συγκληθή έκτακτον υπουργικόν συμβούλιον, ίνα συζητήση τα μέτρα τα οποία θα ληφθούν προς αποζημίωσιν των πληγέντων κατοίκων. Του υπουργικού συμβουλίου θα μετάσχη ο Διοικητής της Αγροτικής Τραπέζης κ. Γόντικας, ο δευθυντής κ. Τρακάκης, ο κ. Καραμάνος, ο κ. Κριμπάς και ο κ. Κουτσομητόπουλος πρόεδρος του ΑΣΟ» (506).

Στο μεταξύ επικρατεί αναβρασμός και επιτροπή παραγωγών από τους Δήμους Εύας και Ιθώμης απειλεί με ένοπλα συλαλλητήρια αν δεν πάει άμεσα ο Νομάρχης στην περιοχή. Η επιτροπή αποτελείται από τους Καλλικούρδη, Κρουστούρη, Κοντόπουλο, Φωτεινόπουλο, Παντελόπουλο, Φιλιππόπουλο, Ψυχογυιό, Μαλαφέκα, Παγάνη, Βλαχόγιαννη, Θεοδοσόπουλο και Μαριολόπουλο.

Ο Διοικητής Χωροφυλακής Παπαναγιώτου δηλώνει ότι «ουδείς κίνδυνος υφίσταται περί διασαλεύσεως της τάξεως».

Στον Πύργο προγραμματίζεται συνάντηση των Ενώσεων Συνεταιρισμών Ηλείας και Μεσσηνίας προκειμένου να εξετασθεί η κατάσταση που έχει δημιουργηθεί και να εκλεγεί πολυμελής επιτροπή η οποία θα μεταβεί στην Αθήνα προκειμένου να διεκδικήσει μέτρα υπέρ των πληγέντων (507).

(505) “Ακρόπολις” 2/4/1931

(506) “Σημαία” 2/4/1931

(507) “Σημαία” 2/4/1931