«Σαν να τον βλέπω τώρα σφηνωμένον σε μια γωνία των “Κυβελείων” -στο γνωστό καφεζοχαροπλαστείο της οδού Πανεπιστημίου- νευρικόν, ανήσυχον, στροφογυρίζοντα επάνω εις το κάθισμά του, πότε να με κοιτάζη μέσ’ από τα γυαλιά του, που εφαίνοντο και αυτά σαν να συμμετείχαν απολύτως στο στροβίλισμα των σκέψεων, που ανεμόδερνε εκείνη την εποχή τον Τσικλητήρα, προσέχοντας τι θα πω και πώς θα κρίνω τα λόγια του, και πότε να μου εξηγή τους λόγους, που του υπαγόρευαν ν’ ακολουθήση την τακτική που ηκολούθησε συμπράττων εις τον συνδυασμόν των Βασιλοφρόνων Μεσσηνίας. Εφαίνετο να έχη αδάμαστον έλεγχον συνειδήσεως.»
Μου μιλούσε και ανελάμβανε ο ίδιος, εντελώς απροσδόκητα, να δώση εξηγήσεις σε απορίες, που ούτε είχα διατυπώσει εγώ και καλά-καλά δεν είχα σκεφθεί ακόμη. Είχα σχηματίσει την εντύπωσι ότι απαντούσε στον ίδιο τον ευατόν του, στα αμείλικτα ερωτήματα που η επαναστατική του ψυχή έθεσε στον πολιτευτή και κατ’ αναπότρεπτον ανάγκη συμβιβαστικόν έτερον εαυτόν του. Θυμούμαι ακόμη μερικά από εκείνα τα λόγια του.
- Εκανα ένα σφάλμα στο παρελθόν ως πολιτευόμενος. Απέσχον από τις αναπληρωματικές εκλογές της Βουφράδος και διά της αποχής μου εκείνης έγινα αφορμή να χάση ο καθ’ όλα ακίνδυνος Καράπαυλος και να υψωθή ο πλέον επικίνδυνος, ο Ράλλης. Επιζητώ μια ευκαιρία να επανορθώσω το σφάλμα μου. Με τον εκλογικόν νόμον που εσέρβιρεν η κυβέρνησις, αγών εις την Μεσσηνίαν καθαρώς αγροτικός δεν ειμπορεί να γίνη αποτελεσματικός. Οι Βασιλόφρονες παρέχουν μίαν ευκαιρία. Μου δηλούν ότι θα τηρήσουν την πλήρη αυτοτέλειαν και ανεξαρτησίαν μου. Αλλά ο κόσμος θα το θεωρήσει αρκετό αυτό; Και έπειτα πώς να δουλέψω έξω από τη γραμμή μου; Τι να πω για πράγματα που τα θεωρώ μεσαιωνικά, οπισθοδρομικά, εντροπή για την ανθρωπότητα; Και όμως η ανάγκη προβάλλει αμείλικτη.
Εις τον φαύλον τούτον κύκλον των αλληλοσυγκρουομένων αισθημάτων επάλαιε και πριν να δώση καταφατικήν απάντησιν εις τας βολιδοσκοπήσεις των Βασιλοφρόνων και πολύ περισσότερο ίσως κατόπιν αυτής. Και μου έρχονται στη μνήμη τα τραγικώς προφητικά λόγια ενός κοινού φίλου, αγροτικού κι’ αυτού. Την στιγμήν που μου ανήγγειλε το κλείσιμον του συνδυασμού των Βασιλοφρόνων.
- Ο συνδυασμός έκλεισε μα ο Τσικλητήρας είναι αξιοθρήνητος. Θ’ αυτοκτονήση από αηδία στον εαυτόν του.
Και εγελάσαμε. Γιατί δεν πιστεύαμε πως επρόκειτο να έχη μια τόσο τραγική επισφράγισι η πρόβλεψίς μας.
Και αργότερα τον είδα εδώ στην Καλαμάτα, μου εφάνη παρηγορημένος κάπως. Αλλ’ η επαφή του με τον κόσμο των συνειδητών αγροτών της Πύλου εξύπνησε μέσα του αγριώτερον τον έλεγχον της συνειδήσεώς του. Και οι αλαλαγμοί υπέρ της Βασιλείας του λαού υποδεχομένου τους συνυποψηφίους του απετέλουν γι’ αυτόν μαρτύριο ψυχικό άνευ προηγουμένου. Από ημέρες είχα πληροφορηθή την επιδείνωσιν της καταστάσεώς του. Και περίμενα ένα ξέσπασμα. Μα δεν εφανταζόμουν την αυτοκτονία ποτέ. Περίμενα μίαν αναστάτωσι των νεύρων του και μία δήλωσί του περί απομακρύνσεως εκ της πολιτικής εις περίπτωσιν αποτυχίας του συνδυασμού του. Γιατί στην περίπτωσι της επιτυχίας ήξερα εγώ πως είχε πάρει απόφασι να εξαγνισθή: Θα παρητείτο αμέσως από το αξίωμα του βουλευτού και θα κατεδίκαζε ο ίδιος το εμπόδιο της συνεργασίας του με τους Βασιλόφρονας. Τραγικώτερη η μοίρα απ’ όσο πίστευσε, δεν του παρέσχε την ευκαιρίαν του πλήρους εξαγνισμού. Και, καθώς αυτός ήταν φύσις αυθορμητική και ανωτέρα της ζωικής μικρολογίας, άδραξε με το τραχύ του χέρι την ευκαιρία που τούδιωχνε η τύχη από κοντά του και σκόρπισε τον εγκέφαλόν του στο κρεββάτι, που τον εδέχετο φιλόξενα εκείνες τις ώρες της στυγνής αγωνίας του. Νικημένος από την τύχη, νίκησε το θάνατο για να ελευθερώση την ψυχή του από το τέλμα που τόσο απροσδόκητα είχε βουλιάξει ο αξέχαστος, ο ειλικρινής, ο ανυστερόβουλος, ο πάντα γλυκομίλητος φίλος της αγροτιάς που σπαράζει στην εγκατάλειψή της, ο Λούλης» (1146).
Ο Ιωάννης Κ. Λεωτσάκος από το Πεταλίδι που ηγήθηκε αργότερα της αντικομμουνιστικής πτέρυγας των αγροτιστών, επικρίνει τον Τσικλητήρα για τις επιλογές του αλλά θεωρεί ότι η αυτοκτονία του "είναι ζωή για την αγροτική ιδεολογία":
«Ο Λούλης ηυτοκτόνησε! Ιδού η είδησις που μετεδόθη από χθες προερχομένη από το χωρίον Χανδρινού και κατέστη αντικείμενον γενικωτέρας, κοινής και μοναδικής συζητήσεως σε ολόκληρον την περιοχήν της επαρχίας Πυλίας, ιδία μεταξύ των αγροτικών μαζών, αι οποία πιστεύσασαι εις τας επαγγελίας του μακαρίτη περί αλυτρώσεώς του και τιμήσασαι τούτον με καταπληκτικήν πλειοψηφίαν κατά τας παρελθούσας εκλογάς, δεν εβράδυναν να αισθανθώσι την μάλλον αισθητήν απογοήτευσιν ευθύς αμέσως μετά την εκλογήν του με την γνωστήν στάσιν του εις την Βουλήν, διά να θεωρήσωσι εαυτούς απαρφανισμένους προς το παρόν, μετά την λιποταξίαν του εις τας επάλξεις της επαράτου Βασιλείας.
Αλλά όπως κάθε ιδεολογία η οποία έχει υπέρ αυτής το δίκαιον και την ηθικήν που σβήνει με τα σφάλματα των αρχικών πρωτοπόρων της, έτσι και η μεγάλη ιδέα της αγροτιάς που συγκεντρώνει γύρω της πιο πολλούς πιστούς και ιδεολόγους οπαδούς. Ο Λούλης έσφαλε! Η αγροτική μάζα τον απεδοκίμασε οικτρά για ν’ αποδείξη πως έχει αρχίσει να γυρεύη πια επίμονα το δίκιο της.
Ο Λούλης σαν άνθρωπος φιλόσοφος ένοιωσε βαθειά το σφάλμα του. Και το επλήρωσε με την ζωή του: "Ο αποθανών δεδικαίωται”, ο θάνατός του τον αποκαθιστά. Νεκρόν τώρα, μέσα εις την ψυχήν μας.
Τον λυπούμεθα ως άτομον και τον συγχωρούμεν ως κατάστασιν, γιατί με την πράξι του αυτή και τον εαυτόν του διέσωσε μέσα στις αγροτικές ψυχές και την αγροτική ιδεολογία ανεστήλωσε και σοβαρό παράδειγμα δίδει στους νέους πρωτοπόρους της μεγάλης αυτής ιδέας.
Αν δε η ψυχή του μας παρακολουθή (γιατί με την πράξι του απέδειξε πως δεν έπαυσε ποτέ η ψυχή του νάναι αγροτική) του υποσχόμεθα πως εμείς οι νέοι θα τον δικαιώσουμε.
Η αυτοτιμωρία του είναι ζωή για την αγροτικήν ιδεολογία, αποκατάστασι του ατόμου του και παράδειγμα σοβαρό για μας τους νέους.
Ο Λούλης εθυσιάσθη! Δεν μπορούσε να υποφέρη τον έλεγχον της αγροτικής του συνειδήσεως κατόπιν του τελευταίου του σφάλματος. Και έπρεπε να αυτοθυσιασθή γιατί έτσι μονάχα θα διεσώζετο η μεγάλη ψυχή. Ο Λούλης θα εξακολουθή να παραμένη μέσα μας ως ο πρωτοπόρος της μεγάλης μας ιδέας αλλά το θύμα της έστω και εκ σφάλματός του. Ο Λούλης διά της πράξεώς του δεν απέθανε. Ζει πια για πάντα» (1147).
(1146) “Θάρρος” 12/6/1935
(1147) “Θάρρος” 14/6/1935
