Μετά τη λήξη του Β’ παγκόσμιου πολέμου, ξέσπασε στην Ελλάδα εμφύλιος. Ο ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος διήρκησε μια τριετία, μεταξύ 1946 και 1949. Οι συγκρούσεις μεταξύ του Ελληνικού Στρατού και του Δημοκρατικού Στρατού που βρισκόταν υπό τον έλεγχο του Κομμουνιστικού Κόμματος, ολοκληρώθηκαν με την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού και την φυλάκιση, εξορία αλλά και εκτελέσεις χιλιάδων ανταρτών. Έτσι γράφτηκε μια από τις μελανότερες σελίδες στην σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας.
Το 1947 ο εμφύλιος πόλεμος γενικεύτηκε σε όλη την Ελλάδα και στις 24 Δεκεμβρίου του ίδιου χρόνου οι αντάρτες σχημάτισαν την Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση, αμφισβητώντας, έτσι, τον έλεγχο της κυβέρνησης στα εδάφη που έλεγχε ο Δημοκρατικός Στρατός.
Η Θεσσαλονίκη την περίοδο του εμφυλίου έγινε βάση για τον Ελληνικό Στρατό, αφού εκεί το έδαφος ήταν πιο πρόσφορο λόγω των ισχυρών δυνάμεων των ταγμάτων ασφαλείας που δρούσαν στην περιοχή ακόμα από την περίοδο της γερμανικής κατοχής. Για παράδειγμα, στο Επταπύργιο, γίνονταν μετά από διαταγές των στρατοδικίων, εκτελέσεις, ανταρτών κι αντιφρονούντων. Παρά την τρομοκρατία και τον φόβο που επικρατούσαν στην πόλη, υπήρξαν κάποιες φωτεινές εξαιρέσεις ανθρώπων του πνεύματος που αντιστάθηκαν και αποτέλεσαν πήγες θάρρους. Ένας από αυτούς ήταν και ο ποιητής Μανόλης Αναγνωστάκης.
Αυτός ήταν από τους κορυφαίους ποιητές της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς. Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη στις 9 Μαρτίου του 1925. Σπούδασε Ιατρική στο πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης και ειδικεύτηκε ως ακτινολόγος στη Βιέννη (1955-1956). Άσκησε το επάγγελμα του ακτινολόγου στη Θεσσαλονίκη και το 1978 κατέβηκε στην Αθήνα.
Κατά τη διάρκεια της κατοχής συμμετείχε στην ΕΠΟΝ και τη από το 1943 μέχρι το 1945 ήταν αρχισυντάκτης του περιοδικού του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, «Ξεκίνημα». Ως φοιτητής είχε έντονη πολιτική δράση. Είχε αναπτυγμένη πολιτική συνείδηση και το 1948 φυλακίστηκε για τις ιδέες του. Ακολούθησε η διαγραφή του από το κόμμα. Στη δίκη που ακολούθησε, το 1949, καταδικάστηκε σε θάνατο από έκτακτο στρατοδικείο, χωρίς να ομολογήσει όμως τη διαγραφή του. Το 1951 αποφυλακίστηκε με τη γενική αμνηστία.
Η ποίηση του Αναγνωστάκη είναι σαφώς πολιτική και βιωματική. Ασχολείται κυρίως με τα πολιτικά συμβάντα της εποχής του και με τη συμμετοχή του σε αυτά. Κατοχή, αντίσταση, εμφύλιος, εξορίες…. Από το 1941 μέχρι το 1971. Μετά σιώπησε… «η σιωπή ορισμένες φορές και σε ορισμένες περιπτώσεις είναι κι αυτή μια έκφραση, εγώ θα ‘λεγα πως είναι και μια πράξη»… «Στο αλλοιωμένο τοπίο της εποχής μας δεν θα ξαναγράψω», είχε εξηγήσει, γιατί «το έργο μου το ολοκλήρωσα. Επιλέγω τη σιωπή».
Χαρακτηρίστηκε ως ο «ποιητής της ήττας» καθώς με τους στίχους του εξέφρασε τη διάψευση των οραμάτων της Αριστεράς. Το ποιητικό του έργο καθόρισε την ομάδα των στρατευμένων ποιητών της μεταπολεμικής ποίησης. Είχε ενταχθεί στο ΚΚΕ και στη διάσπαση του 1968 εντάχθηκε στο ΚΚΕ εσωτερικού και ανέπτυξε αντιδικτατορική δράση. Το 1984 ήταν υποψήφιος ευρωβουλευτής με το ΚΚΕ εσωτερικού.
Πρωτοδημοσίευσε κείμενά του το 1942 στα «Πειραϊκά Γράμματα» και αργότερα, το 1944, ποιήματά του στο «Ξεκίνημα». Στη συνέχεια αρκετά περιοδικά δημοσίευσαν ποιήματα και κριτικές του. Το 1959 άρχισε να εκδίδει το περιοδικό «Κριτική» και αργότερα συμμετείχε στην έκδοση των «Δεκαοχτώ κειμένων», των «Νέων κειμένων» και το 1973 του περιοδικού «Η Συνέχεια».
Το έργο του αναγνωρίστηκε το 1986 για τα «ποιήματα 1941-1971» που κυκλοφόρησε το 1979 και του απονεμήθηκε το Α’ βραβείο ποίησης. Το 1983 κυκλοφόρησε το «ΥΓ». Το 2002 τιμήθηκε με το Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας. Αρκετά ποιήματά του μελοποιήθηκαν από μεγάλους συνθέτες της εποχής του, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης και ο Θάνος Μικρούτσικος, ενώ το έργο του έχει μεταφραστεί σε αρκετές ξένες γλώσσες.
Πέθανε στην Αθήνα στις 23 Ιουνίου 2005.
