Η υγειονομική πρόνοια και η ασφάλεια απέναντι σε εσωτερικούς και εξωτερικούς κινδύνους αποτέλεσαν τις σημαντικότερες αιτίες που το ανθρώπινο είδος οδηγήθηκε στην ανάπτυξη κοινωνιών ομάδων, πόλεων, εθνολογικών οντοτήτων και κρατών.
Τον 17ο αιώνα π.Χ. στην κοιλάδα που αρδεύεται από τα ήρεμα νερά των ποταμών Τίγρη και Ευφράτη, στα εδάφη του σημερινού πολύπαθου Ιράκ, ήταν η αρχαία Βαβυλώνα που κοσμείτο από τους κρεμαστούς κήπους της και που ήταν ένα από τα επτά θαύματα του τότε γνωστού κόσμου. Το βασίλειο ήταν κραταιό και δέσποζε στη Μεσοποταμία γιατί είχε ένα φωτισμένο ηγέτη, τον Hammurabi, ο οποίος μέσα από ένα δίκαιο σύνολο νόμων, εξασφάλιζε την ισονομία, την ισοπολιτεία και τα δικαιώματα των πολιτών. Ο κώδικας λοιπόν του Hammurabi, εκτός των άλλων, είχε κανόνες περί της ορθής ιατρικής πράξης και διασφάλιζε τα δικαιώματα των ασθενών. Υπήρχε τιμολόγηση όλων των χειρουργικών πράξεων και αποκατάστασης των καταγμάτων, η οποία όμως ήταν κλιμακωτή, βασισμένη στην οικονομική δυνατότητα του ασθενή. Η αξιολόγηση των ιατρικών πράξεων ήταν παρούσα γιατί απαιτείτο η καταγραφή των ανεπιτυχών ώστε να υπάρχει μια ώθηση για ποιοτική προσφορά υπηρεσιών υγείας. Προβλέπετο αποζημίωση σε περίπτωση ιατρικού λάθους και τα δικαιώματα των ασθενών ήταν δημοσιευμένα ώστε όλοι οι ασθενείς να είναι ενημερωμένοι επαρκώς πριν συναινέσουν στον προτεινόμενο θεραπευτικό χειρισμό. Τέλος οι ιατρικές προωθητικές ενέργειες και το ιατρικό marketing διέποντο από συγκεκριμένους κανόνες. Λίγο αργότερα στην αρχαία Ελλάδα υπήρχαν τα μεγάλα νοσοκομεία (Ασκληπιεία) με πιο φημισμένο εκείνο της Κω, όπου οι γιατροί προσλαμβάνοντο μετά από κρίση και η παροχή υπηρεσιών υγείας ήταν χωρίς διακρίσεις. Η υγεία ήταν δημόσια και ιδιωτική και υπήρχαν στρατιωτικοί γιατροί τόσο στα κέντρα εκπαίδευσης αλλά και για να συνοδεύουν τον στρατό στις εκστρατείες, όπως αναφέρεται και στα ομηρικά έπη. Τέλος υπήρχαν τα περίφημα θεραπευτικά πρωτόκολλα, δηλαδή συγκεκριμένες θεραπείες αναλόγως του νοσήματος, για να μην επιτρέπονται αυτοσχεδιασμοί επικίνδυνοι για την υγεία των ασθενών.
Δυστυχώς σήμερα λόγω της οικονομικής δυσπραγίας ο θεμελιώδης πυλώνας της υγείας βάλλεται και υποσκάπτεται. Μελέτη στη Βόρεια Ελλάδα έδειξε ότι τα τελευταία χρόνια καταγράφηκε μια αύξηση στα εγκεφαλικά επεισόδια που την συνέδεσαν με τη μείωση στη λήψη φαρμάκων για την καταπολέμηση της χοληστερίνης. Μια άλλη μελέτη στους κατοίκους της Αττικής έδειξε ότι τα χαμηλότερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα του πληθυσμού παρουσίασαν και τα υψηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας, σακχαρώδη διαβήτη, με περισσότερους ασθενείς να πάσχουν από καρδιαγγειακά νοσήματα και πολύ πιο συχνές τις ψυχικές διαταραχές.
Για τις υγειονομικές ανάγκες της χώρας μας σήμερα κατανέμεται το 5% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος, όταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος βρίσκεται στο 7%. Παράλληλα οι απηρχαιωμένες δομές, η απουσία μακρόπνοων στρατηγικών σχεδιασμών και η "γήρανση" του στελεχιακού δυναμικού της δημόσιας υγείας, εφόσον έχει σταματήσει εδώ και χρόνια η πρόσληψη νέων ιατρών, επιδεινώνουν ακόμα περισσότερο τους δείκτες υγείας. Οι κακές εργασιακές συνθήκες και η έλλειψη οράματος οδήγησε 16.000 νέους γιατρούς να αναζητήσουν την τύχη τους στο εξωτερικό, μαζί με χιλιάδες άλλους επιστήμονες υγείας. Η φυγή νέων ανθρώπων αποστερεί το έθνος μας όχι μόνο από δημιουργικά μυαλά αλλά και από νέες γεννήσεις, αφού οι νέοι μας αυτοί είναι σε αναπαραγωγική ηλικία επιτείνοντας το έντονο δημογραφικό πρόβλημα της χώρας μας.
Τα νοσοκομεία υποβαθμίζονται και συμπαρασύρουν μαζί τους και την ποιότητα εκπαίδευσης των νέων γιατρών. Οι αυξημένες παρακρατήσεις εισοδήματος λόγω της υπέρμετρης φορολόγησης και της αύξησης των φοροεισπρακτικού χαρακτήρα ασφαλιστικών εισφορών, δυναμιτίζουν τη λειτουργία των ιδιωτικών ιατρείων και εργαστηρίων. Οι συνολικές κρατήσεις στο εισόδημα στο ύψος του 75% μετατρέπουν το ιατρικό λειτούργημα σε χόμπι. Πολλά ιατρεία κλείνουν με συνεπακόλουθη αύξηση της ανεργίας, με ενίσχυση της φοροδιαφυγής, ενώ θα πληγεί ανεπανόρθωτα η μεσαία τάξη που αποτελεί τον στυλοβάτη της δημοκρατίας και της ανάπτυξης.
Απαιτείται εδώ και τώρα αναδιάρθρωση των απηρχαιωμένων δομών υγείας, ταχύτερη και ευρεία εφαρμογή ολοκληρωμένων πληροφοριακών συστημάτων (ιατρικός φάκελος, προμήθειες υλικών και φαρμάκων σε εθνική βάση) που θα μειώσουν το κόστος υγείας και θα εξοικονομηθούν πόροι. Θα πρέπει να εφαρμοσθεί η πρωτοβάθμια υγειονομική κάλυψη με ιδιαίτερη φροντίδα για τις νησιωτικές και ακριτικές περιοχές που θα στοχεύει στη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών και όχι στην "τιμωρία" των λειτουργών της υγείας. Απαραίτητο μέτρο η ελεύθερη επιλογή γιατρού και η επιβράβευση των γιατρών όταν οι ασθενείς τους επιτυγχάνουν τους στόχους που προωθούν την πρόληψη χρόνιων νοσημάτων.
Η εθνική στρατηγική οργάνωσης του ιατρικού τουρισμού με ελκυστικές συνθήκες θα συνεισφέρει στην ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας με εισροές κεφαλαίων, δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, προοπτικές επιστροφής των νέων πίσω στην πατρίδα τους και αναβάθμιση των προσφερόμενων υπηρεσιών υγείας. Η γεωγραφική θέση της χώρας, οι ιδανικές κλιματολογικές συνθήκες, ο ιστορικός πλούτος της Ελλάδας, η ποικιλομορφία του τοπίου, το υψηλότατο επίπεδο γνώσεων και επιστημονικής κατάρτισης των επιστημόνων υγείας της χώρας αποτελούν τη βάση και αναμένουν τους οραματιστές που θα οργανώσουν το ρόδινο μέλλον της πατρίδας μας.
Θα πρέπει επιτέλους να σταματήσουμε να υπονομεύουμε τη "θεραπεία" αποδυναμώνοντας την επιχειρηματικότητα γιατί το μόνο που καταφέρνουμε είναι να δυναμώνουμε την "ασθένεια".
* Ο Παναγιώτης Γ. Χαλβατσιώτης είναι επίκουρος καθηγητής Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, γενικός γραμματέας Ινστιτούτου Ερευνών του Πανελληνίου Ιατρικού Συλλόγου.
