Από τις στιγμές που σημάδεψαν βαθιά την ιστορία πριν 80 ακριβώς χρόνια, ο Δεκέμβρης του 1944, είναι ακόμη άγνωστος σε όλη του τη διάσταση. Πολύ περισσότερο είναι άγνωστη η τοπική του διάσταση και τα (ειρηνικά) γεγονότα που συνέβησαν στη Μεσσηνία. Αξίζει να υπογραμμιστεί αυτή η πλευρά της υπόθεσης που είναι άγνωστη, ι λόγοι είναι ευεξήγητοι και θα γίνουν ακόμη περισσότερο κατανοητοί από την παράθεση των γεγονότων.

Το πρώτο που πρέπει να διευκρινιστεί είναι ότι το συλλαλητήριο της Αθήνας δεν ήταν μεμονωμένο αλλά έγινε στο πλαίσιο πανελλαδικής απεργίας και γενικής κινητοποίησης των ΕΑΜικών δυνάμεων κατά του τελεσίγραφου της κυβέρνησης Παπανδρέου για αφοπλισμό όλων των αντάρτικων ομάδων, που είχε σαν αποτέλεσμα και την παραίτηση των υπουργών που συμμετείχαν από την πλευρά του ΕΑΜ. Ετσι συλλαλητήριο έγινε και στην Καλαμάτα στις 3 Δεκεμβρίου για το οποίο η "Ελεύθερη Μεσσηνία" έγραφε: "Η Καλαμάτα σε παλλαϊκό συναγερμό διατράνωσε την πίστη της στο ΕΑΜ και ζήτησε να παραιτηθεί αμέσως η κυβέρνηση του εμφυλίου πολέμου". Η συγκέντρωση έγινε το πρωί στην πλατεία 23ης Μαρτίου όπου βρίσκονταν τα γραφεία του Εργατικού Κέντρου και πήραν μέρος σε αυτή χιλιάδες κόσμου. Στη συνέχεια οι συγκεντρωμένοι κατευθύνθηκαν στην κεντρική πλατεία όπου βρίσκονταν τα γραφεία της Νομαρχιακής Επιτροπής του ΕΑΜ, όπου είχε συγκεντρωθεί και άλλος κόσμος. Μίλησαν ο πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Γ. Ξενάκης, το μέλος της διοίκησης Χ. Αντωνόπουλος και ο Βουρνάς εκπρόσωπος της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΑΜ. Στο τέλος εκδόθηκε ψήφισμα που διάβασε ο Βαγγ. Δημητρακόπουλος στέλεχος του ΕΑΜ, με το οποίο ζητείτο η παραίτηση της κυβέρνησης, ο σχηματισμός άλλης με αντιφασιστικά χαρακτηριστικά, η προσαγωγή σε δίκη των κυριότερων "εθνοπροδοτών και εγκληματιών, την παροχή πραγματικής βοήθειας από τους συμμάχους στον πεινασμένο λαό. Για την επίδοσή του εξουσιοδοτήθηκε επιτροπή από τους: "Κ. Γιαννόπουλο πρόεδρο του Δικηγορικού Συλλόγου, Γ. Φαρίνο, Γιαννούλη Παναγιωτόπουλο δικηγόρους, Μιχ. Αδαμόπουλο γιατρό, Γ. Πετεινάρη βιομήχανο, Νικήτα Μακρή καθηγητή, Γ. Κανελλακόπουλο διανοούμενο, Β. Κανελλόπουλο γεωπόνο, Νικ. Πηγαδιώτη πρόεδρο του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου, Π. Αναγνωστόπουλο έμπορο, Γ. Ξενάκη, Δ. Κοντοβουνίσιο και Χρ. Αντωνόπουλο εργάτες". Ανάλογες συγκεντρώσεις έγιναν στην Πυλία και την Τριφυλία.

ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΥΛΛΑΛΗΤΗΡΙΟ

Η δολοφονία των αόπλων στο συλλαλητήριο της Αθήνας προκάλεσε γενικό αναβρασμό και οδήγησε σε μια ακόμη μεγάλη συγκέντρωση που πραγματοποιήθηκε στις 9 Δεκεμβρίου στην Καλαμάτα. Μεγάλα πλήθη αγροτών έφθασαν στην Καλαμάτα με τα πόδια καθώς δεν υπήρχαν μεταφορικά μέσα, ξεκινώντας από τα χωριά την παραμονή του συλλαλητηρίου. Στην Καλαμάτα από τα ξημερώματα χτυπούσαν οι καμπάνες και καλούσαν τον κόσμο σε αυτό. Η συγκέντρωση έγινε πάλι κάτω από τα γραφεία του Εργατικού Κέντρου και πήραν μέρος συντεταγμένα τα σωματεία με λάβαρα σε μια εκδήλωση πένθους για τους δολοφονημένους στην Αθήνα. Χιλιάδες κόσμου στη συνέχεια κατευθύνθηκαν στην κεντρική πλατεία κάτω από τα γραφεία του ΕΑΜ για να ακολουθήσει ομιλία του δικηγόρου Γιαννούλη Παναγιωτόπουλου. Η δυνατή βροχή δεν εμπόδισε τη συνέχιση της συγκέντρωσης και στη συνέχεια μίλησαν ο εκπρόσωπος του ΚΚΕ Αντώνης Δημόπουλος και του Αγροτικού Κόμματος Γ. Δάλλας. Το ψήφισμα διάβασε ο γραμματέας της Νομαρχιακής Επιτροπής του ΕΑΜ Αλέκος Μπούσιος. Από το ψήφισμα αυτό μπορούμε να ξεχωρίσουμε εκτός των άλλων και το σημείο που αφορά το ενδεχόμενο ένοπλης σύγκρουσης, καθώς στην Καλαμάτα υπήρχαν ακόμη αγγλικά στρατεύματα: "Δηλώνει ότι εδώ στην Καλαμάτα ποτέ δεν θα αρχίσει πρώτος εχθρικές ενέργειες κι εκδηλώσεις σε βάρος των Βρετανικών στρατευμάτων και θα επιδιώξει να κατοχυρώσει κάθε μέρα και περισσότερο την ασφάλειά του που μόνο οι προδοτοφασίστες χθεσινοί συνεργάτες του καταχτητή και οι σκοτεινοί πληροφοριοδότες επιδιώκουν να διαταράξουν".

ΠΑΛΛΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Καθώς στην Αθήνα οι συγκρούσεις σκληραίνουν, την Καλαμάτα συγκροτείται "Παλλαϊκή Επιτροπή Εράνου για την Αθήνα" της οποίας προκήρυξη δημοσιεύεται στις 16 Δεκεμβρίου στην "Ελεύθερη Μεσσηνία". Πρόκειται για ένα σπάνιο ντοκουμέντο που δεν έχει δημοσιοποιηθεί μέχρι τώρα και οι λόγοι είναι ευνόητοι, αρκεί να διαβάσει κάποιος τα ονόματα που υπογράφουν την προκήρυξη την οποία αναδημοσιεύουμε ως έχει:

"Μεσσηνιακέ Λαέ,

Ο Λαός της αδούλωτης Αθήνας παλεύει σκληρά τον υπέρτατο αγώνα της Λευτεριάς και της ανεξαρτησίας της Πατρίδας μας. Αγωνίζεται να ξεφύγει η νέα διχτατορία που θέλουν να επιβάλουν κείνοι που αδιαφόρησαν, συκοφάντησαν και πρόδωσαν τον εθνικό και συμμαχικό αγώνα, σε συνεργασία με το στρατηγό Σκόμπυ που παρασύρθηκε από κακόβουλες εισηγήσεις και συκοφαντίες και παρά τη συμφωνία του Ατλαντικού και της Τεχεράνης επεμβαίνει στα εσωτερικά της Ελλάδας και καταλύει τα κυριαρχικά δικαιώματα του Ελληνικού Λαού, που γράφει με το αίμα του σελίδες άφταστης δόξας και απαράμιλλου ηρωισμού.

Η Αθήνα μας, η καρδιά της Ελλάδας, το διαμάντι της γης αιμόφυρτη αλλά αγέρωχη και γενναία υπερασπίζεται με θάρρος ακατάβλητο τις ελευθερίες του Ελληνικού Λαού και δίνει σ’ όλη την ανθρωπότητα το παράδειγμα ενός έθνους που δε νικήθηκε ούτε θα νικηθεί ποτέ.

Οσες μεγάλες κι αν είναι οι δυνάμεις που ρίχνουν οι σφαγιαστές της πατρίδας μας, όσο δυνατοί κι αν είναι οι εχθροί του Λαού μας ο τίμιος Λαός θα βγει νικητής και θα υψώσει θριαμβευτικά πάνου στην Ακρόπολη τη σημαία της αιώνιας Λευτεριάς και της Δημοκρατίας. Οι μάζες των τανκς και των αεροπλάνων του εχθρού μάταια αγωνίζουνται να αναχαιτίσουν τη θυελλώδη ορμή του Αθηναϊκού Λαού που σαρώνει κυριολεχτικά τις θέσεις των προδοτών και τις εστίες των μισελλήνων ξένων, που αντιστρατεύονται στις θελήσεις και τα αισθήματα του μεγάλου φιλελεύθερου και συμμάχου μας Αγγλικού Λαού, που παρακολουθεί μ’ αγωνία και θλίψη το δράμα της Ελλάδας και εύχεται και εργάζεται για το γρήγορο τερματισμό του εμφυλίου πολέμου.

Μεσσηνιακέ Λαέ,

Αυτή τη στιγμή ο Λαός της Αθήνας και του Πειραιά από τα οδοφράγματα που σήκωσε επιτελεί το ύψιστο καθήκον προς την Πατρίδα. Με την καρδιά του γεμισμένη από τα Ιδανικά της Λευτεριάς και της Δημοκρατίας υπερασπίζεται τον τίμιο αγώνα του Ελληνικού Λαού και νικάει νίκη περίλαμπρη. Οι εχθροί του Λαού έπειτα από την αποτυχία να δαμάσουν την Αθήνα με τα όπλα, χρησιμοποιούν τώρα τον αποκλεισμό και την πείρα πιστεύοντας πως έτσι θα την λυγίσουν ευκολώτερα και θα την αναγκάσουν να υποταχτεί.

Μα η Αθήνα μας θα μείνει και πάλι αλύγιστη κι αδάμαστη.

Λαέ της Μεσσηνίας,

Μέσα από τα οδοφράγματα η πονεμένη αλλά αγέρωχη φωνή της Αθήνας, που πολεμάει για ν’ αποφύγει ο ελληνικός λαός την εγκαθίδρυση προτεχτοράτου, καλεί όλα τ’ αδέρφια της Αθήνας μας να σταθούν στο πλευρό της. Στον ανήθικο αποκλεισμό των εχθρών της Πατρίδας εμείς πρέπει ν’ απαντήσουμε με την ολοκληρωτική προσφορά του περισσεύματός μας. Στον εκβιασμό της πείνας πρέπει ν’ απαντήσουμε με το μοίρασμα του ξεροκόμματου που υπάρχει στο σπίτι μας. Ο έρανος που γίνεται για την Αθήνα πρέπει να είναι παλλαϊκός. Κι ο πιο φτωχός πρέπει να δώσει την προσφορά του σα σύμβολο εθνικής αλληλεγγύης κι ενότητας, εκδηλώνοντας μαζί και τη χριστιανική του πίστη και αγάπη προς τα αθώα θύματα που σφαγιάζονται στον υπέρτατο εθνικό αγώνα.

Να είμαστε απόλυτα βέβαιοι πως ένας λαός που μάχεται σαν την Αθήνα, ένας λαός που δίνεται ολόκληρος στον αγώνα για δίκαιες ιδέες σαν τον ελληνικό, δε νικιέται ποτέ, αλλά γίνεται σύμβολο για τις επερχόμενες γενεές.

Στην κρίσιμη αυτή ώρα που η πολιτισμένη ανθρωπότητα παρακολουθεί μ’ ανυπόκριτο θαυμασμό τον αγώνα της Αθήνας, πρέπει να κινηθεί σύσσωμος ο Μεσσηνιακός Λαός σε μια πνευματική και οικονομική εξόρμηση, να γίνει συμπολεμιστής της αγωνιζόμενης πρωτεύουσας και να διατρανώσει σ’ όλο τον κόσμο πως οι Ελληνες ξέρουν να πεθαίνουν αλλά δεν ξέρουν να ζουν χωρίς Λευτεριά και τιμή και χωρίς εθνική αξιοπρέπεια.

Ζήτω η αδούλωτη Αθήνα.

Ζήτω ο Ελληνικός λαός.

Ζήτω η αιώνια κι αθάνατη Ελλάδα μας.

Ζήτω οι μεγάλοι μας σύμμαχοι και οι δημοκρατικοί και φιλελεύθεροι Λαοί τους.

Η ΠΑΛΛΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

† Ο Μεσσηνίας Πολύκαρπος, Δημοσθένης Μεταξάς πρόεδρος Δικαστηρίου, Βυζάς Διευθυντής Τραπέζης Ελλάδος, Χ. Χαραλάμπης Διευθυντής Εθνικής Τραπέζης, Γ. Δρούβας Διευθυντής Αγροτικής Τραπέζης, Γ. Ιγγλέσσης Διευθυντής Ιονικής Τραπέζης, Ν. Μπεβερίνος Διευθυντής Εμπορικής Τραπέζης, Γ. Γαρατζιώτος Διευθυντής Τραπέζης Εμπορικής Πίστεως, Ν. Ανδρεαδάκης Διευθυντής Τραπέζης Αθηνών, Γ. Μασουρίδης πρόεδρος Ιατρικού Συλλόγου, Κ. Γιαννόπουλος πρόεδρος Δικηγορικού Συλλόγου, Π. Μάλαμας πρόεδρος Οδοντιατρικού Συλλόγου, Ι. Νταϊφώτης πρόεδρος Φαρμακευτικού Συλλόγου, Σ. Παυλόπουλος πρόεδρος Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου, Ν. Πηγαδιώτης Επαγγελματικού Επιμελητηρίου, Γ. Φαρίνος του Ε.Α.Μ., Μ. Αδαμόπουλος της Ε.Α., Γ. Βουβαλέας της ΕΠΟΝ, Γ. Δάλλας Λαϊκής Επιτροπής Καλαμάτας, Ξανθάκος του Επαρχιακού Συμβουλίου, Ι. Χαντζόπουλος της Πανυπαλληλικής Ενωσης, Ντίνος Φερέτος Δημοσιογράφος, Γ. Ξενάκης πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου, Δ. Συκιώτης ενώσεως εφ. αξιωματικών, Χ. Κυριακόπουλος Κτηματικής αδελφότητος, Β. Κοσμόπουλος Γεωργικών συνεταιρισμών, Α. Πάνιας Συνδέσμου Καραγωγέων, Μαντηλάρης Β. του Αγροτικού Κόμματος, Αντώνης Δημόπουλος του Κ.Κ.Ε., Στάθης Καρέλιας, Νικόλαος Τσιλιβής, Χρίστος Μαυρίκος Γιατρός, Χρίστος Πάστρας, Νίκος Στασινόπουλος, Ντίνος Νικολόπουλος, Γιανούλης Παναγιωτόπουλος, Κ. Δουβόγιαννης, Π. Καίσαρης Γιατρός, Ν. Κοτταρόπουλος, Ρεμπουτσάκος, Μιχάλης Γκότσης, Γ. Στραβοσκιάδης, Γ. Γεωργουλόπουλος, Δ. Παπαδόπουλος, Γ. Παπαγιαννόπουλος, Ν. Φουρίδης.

ΚΥΡΙΕΣ

Χαραλάμπη, Σταυροπούλου, Ιγγλέσση, Ανδρεαδάκη, Κουτραφούρη Αννα, Γεωργακοπούλου Γωγώ, Δημητριάδου, Φαϊπέα, Δάλλα Αννα, Ρεμπουτσάκου Μιμίκα, Σταυροπούλου Ελλη, Νικοπούλου Νίτσα, Παπαδοπούλου Λουκία, Αντωνοπούλου Τασία".

ΕΘΕΛΟΝΤΕΣ

Στη μάχη της Αθήνας πήραν μέρος και εθελοντές από τη Μεσσηνία οι οποίοι ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα του ΕΛΑΣ και έσπευσαν να καταταγούν στις εγκαταστάσεις του 9ου Συντάγματος Πεζικού. Πριν φύγουν άντρες και γυναίκες παρέλασαν μέσα από τους κεντρικούς δρόμους της πόλης. Στις 9 Ιανουαρίου στην "Ελεύθερη Μεσσηνία" δημοσιεύεται η είδηση για τη συμμετοχή των εθελοντών στη μάχη της Αθήνας: "Τα παλληκάρια του ηρωικού 9ου Συντάγματος της Καλαμάτας έγραψαν καινούργιες σελίδες δόξας, στις μάχες που δόθηκαν στην Αθήνα για τη Λευτεριά και την Ανεξαρτησία της πατρίδας μας […] Η Μεσσηνία είναι περήφανη για τα ηρωικά κατορθώματα των παιδιών της που έσπευσαν στη φωνή της μαχόμενης Αθήνας για να υπερασπίσουν τις Δημοκρατικές ελευθερίες και την ανεξαρτησία της χώρας μας".

Παράλληλα στη Μεσσηνία είχε ξεκινήσει εκστρατεία ενημέρωσης από στελέχη του ΕΑΜ και σύμφωνα με την εφημερίδα "μίλησαν στο Σύνταγμα προς τον ΕΛΑΣ ο συν Βαγγ. Δημητρακόπουλος, στον τομέα Κεντρικής Πόλης ο σ. Γιαν. Παναγιωτόπουλος, στην Ανατολική Πόλη ο σ. Ν. Κουλαμπάς, στη Δυτική Πόλη οι συναγ. Η. Σπηλιώτης και Χαρ. Ρουμπέας και την Παραλία ο σ. Αγγ. Πετρουτσέας. Επίσης μίλησαν ο συν. Γ. Φαρίνος στη Θουρία, ο σ. Χρ. Ζουζανέας στον Αρι και ο σ. Αλ. Μπούσιος στα Αρφαρά".

Το 9ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ έφτασε στην Αθήνα στις 22 Δεκεμβρίου με διοικητή τον Ηλία Κλάπα και καπετάνιο το Ναπολέοντα Παπαγιαννόπουλο και δύο τάγματα: Το 2ο με διοικητή τον Τάσο Αναστασόπουλο και καπετάνιο τον Αρίστο Καμαρινό, και το 3ο με διοικητή τον Κ. Παναγόπουλο και καπετάνιο το Δ. Πιρπιρή. Πήρε μέρος στις μάχες της Δυτικής Αθήνας και επέστρεψε στη Μεσσηνία μετά το τέλος της ένοπλης σύγκρουσης.

[Στη φωτογραφία του Χρήστου Αλειφέρη από την ιστοσελίδα των ΓΑΚ Μεσσηνίας, εθελοντές του ΕΛΑΣ παρελαύνουν στην Αριστομένους (αριστερά το κτήριο της Τράπεζας Ελλάδος) πριν φύγουν για την Αθήνα, στις 21 Δεκεμβρίου 1944]