Η εικόνα της προπολεμικής Καλαμάτας πέρα από τις καρτ ποστάλ και τα παρτέρια, είναι πολύ διαφορετική όσο προχωράει η καταγραφή των ζητημάτων της πόλης. Με πρώτο εκείνο που ταλαιπωρεί ακόμη την πόλη παρά το γεγονός ότι πέρασαν χρόνια και έγιναν κάποια έργα ανεπαρκή πλέον. Και δεν είναι τίποτε άλλο από την αποχέτευση των ομβρίων.
Γράφει λοιπόν ο Γιώργος Αποστολόπουλος: «Ετερον κεφαλαιώδες πρόβλημα δια τας Καλάμας το οποίον αρρήκτως συνδέεται με την ύδρευσιν είνε εκείνο των υπονόμων. Παντελής είνε η έλλειψις υπονόμων εις την Μεσσηνιακήν πρωτεύουσαν, η οποία δημιουργεί μίαν μόνιμον και οδυνηράν πληγήν δια την πόλιν. Η παραμικρά βροχή είνε αρκετή δια να μεταβάλη τους δρόμους και τας πλατείας της εις τέλματα και λίμνας, τας οποίας ευρίσκεται κανείς εις την ανάγκην κυριολεκτικώς να… διαπλέυση. Είνε αφάνταστος η τραγικότης την οποίαν εμφανίζουν κεντρικώτατα σημεία της πόλεως εις περιόδους βροχεράς. Αλλά και εις περιόδους μη βροχεράς, τα υπάρχοντα εκατέρωθεν μερικών κεντρικών οδών ρείθρα, ούτε εποικοδομητικά της υγείας είνε, ούτε την αισθητικήν εξυπηρετούν. Η ολοσχερής έλλειψις δικτύου υπονόμων εις τας Καλάμας είνε πρόβλημα το οποίον ανέκαθεν πλήττει και την υγιεινήν, αλλά και την καλαισθητικήν παράστασιν της πόλεως. Η λύσις του προβλήματος τούτου θ’ απετέλει αληθώς “Ηράκλειον Αθλον”. Τον άθλον όμως αυτόν επί μακρά εισέτι χρόνια, δεν θα δυνηθή να φέρη εις πέρας η πόλις, εάν δεν ενισχυθή άνωθεν. Σαράντα εκατομμύρια στρογγυλά θα χρειασθή να καταπιή η Λερναία Υδρα των υπονόμων. Αλλ’ αι τέσσαρες αυταί δεκάδες των εκατομμυρίων, είναι αδύνατον να διατεθούν από τον δήμον. Δάνειον 30 εκατομμυρίων συνήφθη δια την ύδρευσιν και νέον δάνειον είναι αδύνατον να συναφθή αφού όλαι αι πρόσοδοι του δήμου χρησιμεύουν σχεδόν δια την εξυπηρέτησιν του πρώτου δανείου. Τμήμα μόνον μιας κεντρικής υπονόμου – της κεντρικωτέρας εις την οδόν Αναγνωσταρά – απεφασίσθη να εκτελεσθή. Τετρακόσιαι χιλιάδες διετέθησαν από τον δήμον και ετέρας 500 χιλιάδας κατέβαλεν η Λιμενική Επιτροπή. Η ολοκλήρωσις της κεντρικής αυτής υπονόμου θ’ απαιτήση δαπάνην 2,5 εκατομμυρίων, αλλά και δια του υπό εκτέλεσιν τμήματος θα επέλθη σημαντική ανακούφισις εις ένα εκ των μάλλον μαστιζομένων από τας πλημμύρας κεντρικόν σημείον της πόλεως. Η πλήρης κατασκευή της υπονόμου αυτής θα γίνη τμηματικώς δ΄ετησίων προσπαθειών. Ευτυχώς ότι δια το ζήτημα αυτό των υπονόμων εκδηλούται ζωηρόν το ενδιαφέρον και της Λιμενικής Επιτροπής η οποία εκτός της εκτελέσεως ενός μεγάλου αποχετευτικού αγωγού τον οποίον κατεσκεύασεν εις την Παραλίαν, υπόσχεται να ενισχύση πάντοτε την προσπάθειαν του δήμου προς θεραπείαν της μεγάλης αυτής πληγής των Καλαμών, η τελική ίασις της οποίας δεν θα επέλθη εάν δεν εκδηλωθή ενεργόν το κρατικόν ενδιαφέρον». Η πρώτη μεγάλη επέμβαση στο δίκτυο ομβρίων (η οποία αποτελεί και τον κορμό του σημερινού) έγινε στα μέσα της δεκαετίας του 1950-1960 επί δημαρχοντίας Παναγή Καίσαρη.
Αλλά και οι δρόμοι δεν ήταν σε… καλύτερη κατάσταση: «Με το πρόβλημα της συγκοινωνίας της πόλεως συνδέεται αρρήκτως και το ζήτημα της καταστάσεως εις την οποίαν ευρίσκεται το οδικόν δίκτυον των Καλαμών. Το οδικόν αυτό δίκτυον διήκον εις μήκος 60 περίπου χιλιομέτρων ευρίσκεται κατά το μέγα αυτού μέρος εις απελπιστικήν κατάστασιν, παρά τον παρατηρηθέντα επ’ έσχατον παρήγορον οδοποιητικόν οργασμόν εις την πόλιν. Η αθλιότης αυτού του οδικού δικτύου, οφείλεται κατά μέγα μέρος και εις την τρομακτικήν ανωμαλίων του εδάφους εις ωρισμένας περιοχάς, ιδίως της παλαιάς πόλεως και κάτωθι του Κάστρου. Και η συντήρησις όμως των τυχόν κατασκευαζομένων οδών καθίσταται προβληματική, λόγω της ελλείψεως πεζοδρομίων και ρειθροκρασπέδων. Μόνον δέκα χιλιομέτρων οδοί έχουν ασφαλτοστρωθή, εις τας οποίας περιλαμβάνονται αι λεωφόροι Αριστομένους και Σιδηροδρομικού Σταθμού και αι οδοί Φαρών και Ναυαρίνου. Από του παρελθόντος εν τούτοις έτους κατεβλήθη μια προσπάθεια και ήρχισεν η ρειθροκρασπέδωσις πολλών εκ των κεντρικών δρόμων των παλαιών συνοικιών. Ο Δήμος ανέγραψε εις τον υπό εκτέλεσιν προϋπολογισμόν του αρκετά σεβαστόν κονδύλιον εξ ενός και ημίσεως περίπου εκατομμυρίου, το οποίον θα διατεθή εξ ολοκλήρου εις οδικά έργα. Εις τα έργα αυτά – ως μας είπεν ο κ. Δήμαρχος – περιλαμβάνεται η ρειθροκρασπέδωσις και η τσιμεντόστρωσις όλων των οδών των καθέτων προς την παραλιακήν λεωφόρων Ναυαρίνου, των οδών Ανδανείας, Μεσσήνης, Νεκροταφείου, Αγίου Ιωάννου, Κυριακού, Μπενάκη καθώς και των πλατειών Φραγκολίμνης και Υπαπαντής ομού με την επισκευήν και συντήρησιν των οδών Αριστομένους και Φαρών. Εις πλείστα εκ των ανωτέρω σημείων αι εργασίαι έχουν αρχίσει ήδη και εξελίσσονται γοργώς κατά τρόπον ώστε εντός όχι μακρού χρονικού διαστήματος, η Καλαμάτα θα δύναται να εμφανίση εις τα κεντρικά τουλάχιστον αυτής σημεία αξιόλογον οδικόν συγχρονισμόν».
Και ακολουθεί η καθαριότητα με… κάρα: «Προς το ζήτημα της καταστάσεως των οδών των Καλαμών, συνάπτεται και εν άλλο ζήτημα όχι μικροτέρας σπουδαιότητος και συνεπώς το ζήτημα της υγείας και της αισθητικής. Η καθαριότης αυτή μιας πόλεως 50 χιλιάδων κατοίκων και με οδικόν δίκτυον περίπου 65 χιλιομέτρων, εκτελείται με το πρωτόγονον εκείνο σύστημα των διτρόχων. Δέκα εξ κάρα είναι διατεθειμένα προς τον σκοπόν αυτόν, με αναλόγους οδοκαθαριστάς, τα οποία περιτρέχοντα τας οδούς, ακάλυπτα καθώς είναι, με τα κουδουνάκια των και με τας φωνάς των καθαριστών, ειδοποιούντων τις νοικοκυρές να εξέλθουν, αποτελούν θέαμα όχι μόνον προσβάλον την καλαισθησίαν της πόλεως, αλλά και σοβαρόν κίνδυνον δια την υγείαν των κατοίκων. Εις τα κάρρα αυτά προσθέσατε και περί τα εκατόν περίπου μετάλλινα κάνιστρα τα οποία έχουν τοποθετηθή εις τας επικαίρους γωνίας των Καλαμών, και χρησιμεύουν δια την απόρριψιν εις αυτά παντός αχρήστου υλικού, και θα έχετε σαφή εικόνα της καθαριότητος της πόλεως. Ουδείς βέβαια, ούτε κάτοικος, ούτε πολύ περισσότερο Δήμαρχος είνε δυνατόν να είνε ευχαριστημένος από την κατάστασιν αυτήν η οποία προδίδει αναχρονισμόν αλλά και στοιχειώδη ακόμη αναφυλαξίαν. Ο κ. Δήμαρχος απεριφράστως μας ετόνισεν ότι βλέπει άμεσον την ανάγκην της προμηθείας ενός αυτοκινήτου μηχανήματος καταλλήλου δια την αποκομιδήν των απορριμμάτων. Η δαπάνη εν τούτοις δια την αγοράν του τοιούτου μηχανήματος ανερχομένη εις 500.000 περίπου δραχμών, είνε αδύνατον να καταβληθή τώρα από τον Δήμον ο οποίος θα έχη επί πλέον την πρόσθετον επιβάρυνσιν των 60-80 χιλιάδων δραχμών ετησίως, όσαι θα απαιτούνται δια την συντήρησιν του αυτοκινήτου αυτού. Δια μίαν τιρετίαν εισέτι, μας ετόνισεν ο κ. Δήμαρχος, δέον να αποκλείεται ότι ο Δήμος θα δυνηθή να προμηθευθή το απαραίτητον αυτό, εν τούτοις μηχάνημα. Εις την πόλιν εν τω μεταξύ θα εξακολουθήσουν να βασιλεύουν τα περίφημα “κάρρα των σκουπιδιών”. Σημειωτέον ότι η δαπάνη ετησίως είνε 600.000 δραχμαί, αντιμετωπιζομένη δι’ ειδικής φορολογίας των κατοίκων φερούσης την επωνυμίαν «τέλος αποκομμιδής απορριμμάτων». Το αυτοκίνητο αγοράστηκε 22 χρόνια αργότερα, όταν είχε επανεκλεγεί Δήμαρχος ο Χρήστος Κουμάντος καθώς διαβάζουμε τις δηλώσεις του στο «Θάρρος» αρχές Ιανουαρίου του 1961: «Το στοιχειώδες κριτήριο του πολιτισμού μιας πόλεως είναι η δημόσια υγεία και η καθαριότητης. Δια τούτο μια από τας βασικάς επιδιώξεις του σημερινού Δημοτικού Συμβουλίου υπήρξε η πλήρης αναδιοργάνωσις και ο τεχνικός εξοπλισμός των συνεργείων της υπηρεσίας καθαριότητος του Δήμου. Ευρισκόμεθα εις την ευχάριστον θέσιν ν’ αναγγείλω εις τους συμπολίτας μου ότι από σήμερον η καθαριότης της πόλεως έπαυσε να διεξάγεται με τον αναχρονιστικόν τρόπον των διτρόχων κάρρων και ότι η αρμόδια υπηρεσία του Δήμου, ενισχυθείσα αριθμητικώς, εφωδιάσθη με δύο καινουργή ειδικά αυτοκίνητα και δέκα ευρωπαϊκά χειραμάξια αποκομιδής απορριμμάτων. Πιστεύω ειλικρινώς ότι όλοι οι Καλαματιανοί και όλες οι Καλαματιανές θα εκτιμήσουν την σημασίαν της σοβαράς αυτής προσπαθείας του Δήμου, δια την οποίαν ούτος υπεβλήθη εις σημαντικάς δαπάνας και θα τον βοηθήσουν εμπράκτως δια να διατηρηθή η καθαριότης της Μεσσηνιακής πρωτευούσης εις το επίπεδον της υγείας και του πολιτισμού».
Η επέκταση της Λαχαναγοράς ήταν ένα θέμα που απασχολούσε την πόλη: «Καθαριότητος μέτρον επέβαλεν επίσης να αποκτήση η πόλις δημοτικά σφαγεία και να απαλλαγή από το βάρβαρον θέαμα βοών και παντοειδών άλλων ζώων, σφαζομένων μέσα σχεδόν εις την κεντρικήν πλατείαν – όπου τα κρεοπωλεία – οπόθεν το αίμα εσχημάτιζε ποταμούς διήκοντας δι’ όλης της κεντρικής λεωφόρου Αριστομένους. Η βαρβαρότης αύτη έλλειψεν ευτυχώς δια της ιδρύσεως συγχρονισμένων δημοτικών σφαγείων εις την Δυτικήν Παραλίαν, ανερχομένη εις 150.000 ετησίως ισοφαρίζεται δια των προσόδων του ιδίου αυτού ιδρύματος. Συναφές είνε το ζήτημα της Λαχαναγοράς των Καλαμών. Η Λαχαναγορά αύτη καίτοι εκ των νεωτέρων δημοτικών έργων, είνε εν τούτοις λίαν ανεπαρκής και εις απρόσφορον σημείον κτισμένη εις τρόπον ώστε να καθίσταται απολύτως αδύνατος η επέκτασίς της. Δέον να σημειωθεί ότι η παραγωγή προϊόντων εις τας Καλάμας είναι τόσον πλουσία εις πάσαν εποχήν του έτους, ώστε πολλάκις οι παραγωγοί καίτοι από της 2ας πρωινής μεταβαίνοντες δια να εξασφαλίσουν θέσιν εν τούτοις δεν το κατορθώνουν. Η ίδρυσις νέας Λαχαναγοράς εις άλλον σημείον αποκλείεται ελλείψει πόρων. Η ζητουμένη όμως διαρρύθμισις του προς βορράν της λαχαναγοράς μικρού χώρου, είνε δικαία και ο Δήμος δεν πρέπη να παραβλέψη την αξίωσιν ταύτην των παραγωγών». Πρέπει να σημειωθεί ότι και τα δύο έργα, σφαγεία και λαχαναγορά, είχαν κατασκευαστεί γύρω στα 1930 επί δημαρχίας Βασίλη Κροντήρη. Η επέκταση της Λαχανογοράς έγινε στην πλατεία Οθωνος τα μεταπολεμικά χρόνια…
(Στο επόμενο ένα δημοσίευμα μεγάλο θέμα που παραμένει άλυτο για την πόλη).
