Πριν 81 χρόνια, στις 23 και 24 Φεβρουαρίου η Μεσσηνία ζούσε ένα διήμερο θανάτου. Στην Τρίπολη και στην Παλιόχουνη οι Γερμανοί εκτελούν εκατοντάδες πατριώτες ως αντίποινα, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων προερχόταν από την Καλαμάτα και άλλες περιοχές του Νομού. Στελέχη και συγγενείς στελεχών του ΕΑΜ, που είχαν συλληφθεί από ταγματασφαλίτες του Βρεττάκου τα τέλη Ιανουαρίου ή μετά από υποδείξεις χαφιέδων των Γερμανών κατακτητών. Η πόλη μέχρι σήμερα δεν έχει τιμήσει ποτέ τη μνήμη των νεκρών του διημέρου, δεν έχει γίνει ούτε μια εκδήλωση που να θυμίζει τα γεγονότα. Το ετήσιο μνημόσυνο στην Παλιόχουνη πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά μέσα από δυσκολίες και με την παρουσία του Γρηγόρη Λαμπράκη το 1963, που τον δολοφόνησε το παρακράτος λίγους μήνες αργότερα. Οι οργανωτές συνελήφθησαν από τη Χωροφυλακή και ξυλοκοπήθηκαν. Το μνημόσυνο άρχισε πάλι τα χρόνια της μεταπολίτευσης και χρόνο με το χρόνο φθίνει καθώς «φεύγουν» οι άμεσοι συγγενείς των θυμάτων. Αφιέρωμα μνήμης το σημερινό σημείωμα, για να μην ξεχνάμε τη βαρβαρότητα του φασισμού και τη δράση των Ελλήνων ομοϊδεατών των κατακτητών.
Στις 23 Φεβρουαρίου 1944 εκτελούνται στην Τρίπολη «50 κομμουνισταί» ως «εξιλαστήριον μέτρον» για την εκτέλεση του διερμηνέα και συνεργάτη των Γερμανών Κώστα Λέκα που έγινε στις 9 του ίδιου μήνα. Από αυτούς περισσότεροι από 30 ήταν Μεσσήνιοι (24 από Καλαμάτα, 4 από Κυπαρισσία, 1 από Ψάρι, 1 από Βασιλικό, 1 από Καμάρι) τους οποίους είχαν συλλάβει οι Γερμανοί με υπόδειξη ντόπιων συνεργατών τους. Μαζί τους εκτελέστηκε συνεργάτης των Γερμανών. Από τη Μεσσηνία εκτελέστηκαν οι: Αθανασάκος ή Βρεττάκος Παναγ. Δημ., Αραπάκης Δαμιανός Γ., Βασιλόπουλος Κώστας, Δηλιάρος Περικλής, Ζαφειρόπουλος Περικλής Ι., Καλογερόπουλος Αλέξιος, Καρτάλιας Κώστας Αθ., Καστανός Παναγιώτης Αναστ., Κεκάκος Γεώργιος Μιχ., Κουτίβας Παναγιώτης Κυρ., Κουτραφούρης Αργύρης Παν., Κουτσίκος Νίκος Δημ., Μιχαλαρέας Μιχαήλ, Μούκος Χρήστος, Μουρκογιαννάκης Δημήτριος, Μπαρδουνιώτης Γιάννης Θ., Μπερδέσης Θεόδωρος Παν., Οικονομάκης Πότης Αλεξ., Παπανδρεόπουλος Φώτης, Παραγγίνης Γεώργιος Χρ., Παυλόπουλος Σπύρος Δημ., Σαρέλας Διονύσιος Παν., Σκόκος Θεόδωρος Νικ., Σκόκος Κώστας Νικ., Σούμπλης Νικήτας, Σπαντιδέας Παναγιώτης Γ., Σπηλιώτης Αριστομένης Κ., Σταυρόπουλος Θεόδωρος, Στρατίκης Βασίλειος, Στρατίκης Κώστας Β., Φουνικάκος Δημήτριος, Χριστόπουλος Γεώργιος Κ.
Μεταξύ των εκτελεσθέντων είναι ο Νικήτας Σούμπλης από τη Νέδουσα, πολιτικός μηχανικός με σπουδές στο Παρίσι και την Αταλάντα των ΗΠΑ, προϊστάμενος τεχνικών υπηρεσιών της Νομαρχίας, μέλος της Νομαρχιακής Επιτροπής του ΕΑΜ. Προσπάθησε να τον σώσει ο αδελφός του Θανάσης,τον οποίο συνέλαβαν οι Γερμανοί και τον κρέμασαν στις 15 Ιανουαρίου 1944 από μπαλκόνι της οδού Ταξιαρχών στην Τρίπολη μαζί με 7 ακόμη Μεσσήνιους και 2 Αρκάδες. Μεταξύ των εκτελεσθένων είναι ακόμη ο ταγματάρχης Βασίλης Στρατίκης επικεφαλής του ΕΛΑΣ στην Τριφυλία που αποχώρησε μετά από τη σύγκρουση με τον Ωρίωνα, πήγε στο χωριό στο Καμάρι όπου τον συνέλαβαν οι Γερμανοί με προδοσία. Μαζί του εκτελέστηκε και ο γιός του Κώστας που ήταν φοιτητής μέλος της ΕΠΟΝ και αντάρτης του ΕΛΑΣ. Για τις εκτελέσεις αυτές έχει δημοσιευτεί μια συγκλονιστική μαρτυρία στην «Ελεύθερη Μεσσηνία» τον Οκτώβριο του 1944: «Παρά κάτω δημοσιεύουμε αποσπάσματα από δυό επιστολές συναγωνίστριας που κλεισμένη κι’ αυτή μέσα στις φυλακές της Τρίπολης από τον καταχτητή και τα όργανά του, παραστάθηκε στην τελευταία στιγμή των Καλαματιανών πρωτοπόρων του Εαμίτικου αγώνα. […] «… Τα 250 παιδιά μας από τη φυλακή έφυγαν με το κεφάλι ψηλά, τόσο ψηλά όσο ουδέποτε – δεν τσάκισε κανέναν, ούτε για μια στιγμή, οι πιο δειλοί γίνανε πιο θαρραλέοι – την παραμονή της εκτελέσεως των 50 πήρανε από τα σφαγεία το Νικήτα Σούμπλη, Μπεχράκη, Αναστόπουλο Β. και τον προδότη Ι. Φλέσσα, τους πήγανε στις φυλακές, φυσικά κατάλαβαν πως πάνε για εκτέλεση και ο Νικήτας πέρασε τη νύχτα του εμψυχώνοντας τους 320 άνδρες που βρίσκοταν εκεί. Επί τρίωρον τους μίλησε για μετεμψύχωση χωρίς ούτε στιγμή να σημειωθεί αφηρημάδα τους, τραγούδησαν το καλαματιανό τραγουδάκι της φυλακής που αρχίζει από τη σύλληψη μέχρι την εκτέλεση. Το πρωί σαν άρχισε η εκφώνηση του καταλόγου των 50 καθένας πεταγότανε ενθουσιασμένος λες και τον αποφυλάκιζαν. Ως και ο γέρος Κουτσούγερας 64 χρόνων που βρισκόταν διαρκώς ξαπλωμένος στο γιατάκι του πετάχτηκε με θάρρος και με το «γειά σας παιδιά το ψωμί μου τόφαγα». Μπαίνοντας μέσα στο αυτοκίνητο άρχισαν το τραγούδι «έχε γειά καϋμένε κόσμε… και οι Ελληνες δεν ζούνε δίχως την ελευτεριά». Ο Σούμπλης κατά την ταφή βρέθηκε στο μέσον σίγουρα και κει ακόμη τους εμψύχωνε. Ο προδότης Φλέσσας που κατάλαβε ότι και αυτός δεν θα γλυτώσει ωμολόγησε τις προδοσίες του των 19 Καλαματιανών που από αυτούς σκοτώθηκαν οι 10. Του Ζυγούρη που κρεμάστηκε, και είπε πως είχε καταστρώσει σχέδιο να καταδώσει άλλους 250. Τους 19 κατέδωσε όλους μια ημέρα ντυμένος γερμανικά και τους υποδείκνυε μέσα από το παράθυρο του Φρουραρχείου Καλαμών. Σελίδες αθάνατες γράφτηκαν εκτός από το Σούμπλη και ένα Θανάση Σκάτζικα, από το λοχαγό Καράμπελα τον οποίο εκτύπησε αλύπητα προσωπικώς ο Βρεττάκος με βούρδουλα και τον ήξαιρε και ως καπετάν Λευτέρη. Ακόμη ένας Οικονομάκης, ένας Φραγκέας, ένας Ρούσης και τόσοι άλλοι που τα ονόματά τους μου διαφεύγουν. Όταν συνελήφθησαν οι καλαματιανοί στο Δημαρχείο Καλαμών τους άρχισαν με τον κατάλογο στο χέρι αλύπητα στο ξύλο δίνοντας το σύνθημα ο Βρεττάκος στα όργανά του, οπλισμένα με σανίδες και σιδερένιους λοστούς και ο ίδιος με βούρδουλα και όταν κουραζόταν το δεξί του χέρι άρχιζε αφρίζοντας με το αριστερό. Ο γιατρός Παπαϊωάννου της Μεγαλόπολης κατηγορήθηκε και εξετελέσθη γιατί περιποιήθηκε ιατρικώς τους καλαματιανούς κατά το πέρασμά τους από εκεί και ακόμα φυλακισμένος εκεί φρόντιζε για τους φυλακισμένους…». Με αγάπη για όλους σας 3-3-44 Νίκη (Καίτη Μιχαλοπούλου, εκτελέστηκε την Πρωτομαγιά στην Τρίπολη).
Στο ημερολόγιο πολέμου της γερμανικής Ναυτικής Διοίκησης Πελοποννήσου (με έδρα την Καλαμάτα) υπάρχει ένα αποκαλυπτικό ντοκουμέντο για δράση του Φλέσσα: «Ο Ελληνας υπολοχαγός Φλέσσας τέθηκε οικειοθελώς στην διάθεση μας ως διοικητής της επιχείρησης στην Καλαμάτα ενάντια στο ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ, και μας εφοδίασε με εξαιρετικά ακριβείς και χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με τα σημεία συνάντησης και διαμονής πολλών επικίνδυνων και γνωστών μελών του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ. Τα απογεύματα ανάμεσα 14.00 με 15.00 και τα βράδια στις οχτώ η ώρα συναντιούνται οι κομμουνιστές στο καφενείο του Παναγιώτη στην περιοχή της Ράχης, η οποία προστατεύεται ιδιαίτερα καλά από περιπόλους. Οι άντρες του ΕΑΜ είναι εξοπλισμένοι με τα πιο μοντέρνα όπλα. Πραγματοποιούν π.χ. ελέγχους σε κάθε ελληνικό όχημα για το αν οι επιβαίνοντες φέρουν ταυτότητες του ΕΑΜ. Ο Φλέσσας ενδύθηκε με γερμανική στολή και χρησιμοποιήθηκε ως διοικητής σε μια άμεση έφοδο ενάντια στο προαναφερόμενο καφενείο. Κατά την διάρκεια της εφόδου συνελήφθησαν έξι ύποπτα άτομα. Δύο από τα έξι αυτά άτομα θα αφεθούν ελεύθερα. Τα υπόλοιπα τέσσερα είναι εδώ και καιρό καταζητούμενοι ηγέτες των κομμουνιστών. Ανάμεσα τους βρίσκεται και ο δολοφόνος του αστυνομικού νομάρχη της Καλαμάτας, επονομαζόμενος «Τρόμος της Ράχης».
Στις 23 Φεβρουαρίου 1944, δύναμη του ΕΛΑΣ επιτίθεται σε φορτηγό που μετέφερε Γερμανούς αξιωματικούς και στρατιώτες στο Σάλεσι Μεγαλόπολης. Στη μάχη που γίνεται σκοτώνονται 15 Γερμανοί και τραυματίζονται άλλοι 7. Σε αντίποινα οι Γερμανοί διατάζουν την εκτέλεση 200 κρατουμένων στις φυλακές της Τρίπολης. Οι εκτελέσεις έγιναν στις Βίγλες Παλιόχουνης, στο σημείο που βρίσκεται σήμερα το μνημείο στον παλιό εθνικό δρόμο Καλαμάτα-Τρίπολη. Στο μνημείο είναι γραμμένα τα ονόματα 212 πατριωτών. Οι περισσότεροι ήταν Μεσσήνιοι από εκείνους που συνέλαβε το Τάγμα Ασφαλείας του Βρεττάκου στη Μάνη και την Καλαμάτα, στη μεγάλη εκκαθαριστική επιχείρηση σε συνεργασία με γερμανικές μονάδες κατοχής στα τέλη Ιανουαρίου 1944. Και οι άλλοι Αρκάδες και Λάκωνες. Μεταξύ των εκτελεσμένων γονείς με τα παιδιά τους, αδέλφια, συγγενείς. Ο μακρύς κατάλογος των εκτελεσμένων Μεσσηνίων: Αγγελέας Δημήτριος, Αγγελόπουλος Κώστας Γ., Αθανασάκης Κώστας, Αθανασακόπουλος Γεώργιος, Αθανασακόπουλος Ηλίας, Αθανασέας Σταύρος, Αθανασόπουλος Δημήτριος, Αλεξόπουλος Χρήστος Αθ., Αλούπης Ηλίας Βασ., Αναγνωστόπουλος Γεώργιος Οδ., Αναγνωστόπουλος Δημήτριος, Ανδριανίδης Χρήστος, Αντωνόπουλος Νικόλαος, Βασιλήμης Βασίλειος Χαρ., Βαγκαλάκης Κωσνταντίνος Ι., Βαγκαλάκης Ιωάννης Κ., Βασιλόπουλος Γεώργιος Σπ., Βελέντζας Γεώργιος, Βετουλάκης Ιωάννης Γ., Βοβολής Σοφοκλής Γ., Γελάσης Κυριάκος Παν., Γεωργιάδης Σάββας Παντ., Γιαννέας Παναγιώτης Ιω., Γιαννόπουλος Χρήστος. Γιατράκος Ευάγγελος Λ., Γκαγκανιάν Μιλτιάδης, Γκούζος Ιωάννης, Γκουμέας Σταύρος Ι., Γρηγορίου Αλέξης Γρ., Γοργομιχάλης Νικόλαος Σωτ., Γουνάς Νικόλαος, Δαμηλάτης Γεώργιος Νικ., Δαφνάς Μαρίνος Παν., Δεγεστίνος Χαράλαμπος Βας., Δεδούσης Θεόδωρος Αθ., Δεζάρσος Βασίλειος, Δημητρέας Παναγιώτης, Δημόπουλος Παναγιώτης, Δρινέας Πέτρος, Ζεμπίλας Χρήστος, Ζέρβας Παύλος Θεοδωρακάκης Παναγιώτης, Θεοδωρόπουλος Ιωάννης Θεοδ., Θεοδωρόπουλος Νίκος, Ιατρίδης Κώστας Γ., Κακαβάς Χαράλαμπος Νικ., Καλλιάνης Νικόλαος Δημ., Καλογερέας Κώστας Παν., Καμαριανάκος Κώστας, Καούνης Νίκος Δρακ., Καραμπάτσος Ιωάννης Νικ., Καπετανάκης Γρηγόριος Πιέρ., Κασαπιάν Παρ., Κατζάκης Χαράλαμπος Ι., Κατζέας Βασίλειος Παν., Κατσικέας Βίκτωρ Θεοδ., Κατσουλέας Κώστας, Κομηνός Ανδρέας, Κουκής Στυλιανός Ηλ., Κουκουβίνος Γεώργιος Παν., Κουράκος Σωτήριος Παν., Κουπαδέλης Νικόλαος Γ., Κουρέας Παναγιώτης Ι., Κούργιας Παναγιώτης Ι., Κουτουμάνος Παναγιώτης, Κράνιας Κώστας, Κυριακόπουλος Χρήστος Βας., Λαγογιάννης Γεώργιος Βασ., Λαγός Σωκράτης Δημ., Λάμπρος Ανδρέας Δήμου, Λούζης Σωτήριος Γεωργ., Λούρας Γεώργιος Κυρ., Μαλαπάνης Λεωνίδας, Μάλης Γεώργιος, Μαριόλης Παναγιώτης, Μαστοράκος Παναγιώτης Ιω., Μαυροειδάκος Ηλίας Ι., Μιχαλέας Θεόδωρος, Μιχαλόπουλος Νικόλαος Νικήτα, Μοσχόπουλος Παναγιώτης, Μουτζουρέας Χαράλαμπος, Μπαγκαφίλης Κωνσταντίνος, Μπαζίκος Γεώργιος Δημ., Μπάμπαλης Λεωνίδας Νικ., Μπάμπαλης Χαράλαμπος Νικ., Μπάνδραρης Χρήστος, Μπαρδουνιώτης Ιωάννης Θ., Μπαρούνης Νικόλαος Ιω., Μπεγιώργος Βασίλειος Αντ., Μπερδέλης Χαράλαμπος Νικ., Μπίκας Σωτήριος, Μυλωνόπουλος Στέλιος Νικ., Μπρεζεράκος Ηλίας Δημοσθ., Μπουκουβαλέας Παναγιώτης Ιω., Νικολαρέας Σωτήριος, Νικολόπουλος Γεώργιος Βασ., Νικολόπουλος Σταύρος Νικ., Νικολόπουλος Χρήστος Νικ., Ντάκουρης Παναγιώτης, Ξαρχάκος Ιωάννης, Οικονομάκος Βασίλειος, Παντελόπουλος Βασίλειος, Παπαδόπουλος Κωνσταντίνος, Παπαδόπουλος Νικόλαος, Παναγιωτόπουλος Κωνσταντίνος, Πανταζόπουλος Παναγιώτης Θ., Παπάλης Χαράλαμπος, Παρασκευάς Ευστράτιος Μόσχου, Πασαρέας Κωνσταντίνος Βασ., Πετράκος Χρήστος Νικ., Πετσέας Ευάγγελος, Πιλαφάς Σωτήριος, Πλάγος Κωνσταντίνος Παναγ., Ράλλης Γεώργιος Φ., Ρουμπέας Επαμεινώνδας Ευαγγ., Ρούσης Παναγιώτης Δημ. (δικηγόρος), Ρούσης Παναγιώτης Δημ. (αγρότης), Σαβέλας Σταύρος, Σακελλαρίου Γεώργιος, Σαμπατακάκης Κωνσταντίνος, Σεβίλας Χρήστος, Σεβαστιανέας ή Πιερής Γεώργιος Ιω., Σερεμέτης Βασίλειος Ηλ., Σερεμέτης Γεώργιος Ηλ., Σερεμέτης Νικόλαος Πετρ., Σκάντζικας Αθανάσιος, Σκιαδάς Θεόδωρος Βασ., Σόμαλης Γεώργιος Αναστ. Σούμπασης Γεώργιος Αντ., Σταυρόπουλος Βασίλειος, Σταυρούλιας Σταύρος, Στεφανούρης Γεώργιος Ηλ., Σωτηρίου Ιωάννης Γ., Ταβουλάρης Αθανάσιος, Τριαντόπουλος Σταύρος, Τρουμπής Κωνσταντίνος, Τρουσίνης Αθανάσιος, Τσουμελέας Πέτρος Παναγ., Τσώνης Νικόλαος Δημ., Φερέτος Ηλίας Γ., Φιλάρας Παναγιώτης, Φιλόπουλος Περικλής Δημ., Φλέσσας Ιωάννης Γ., Φραγκέας Γεώργιος Πετρ., Φωτάκης Ηλίας Αλεξ., Φωτεινάκης Νικόλαος Αθαν., Χαραλαμπάκης Νικόλαος, Χαρίτος Δημήτριος Παν., Χριστακέας Ιωάννης Βασ., Ψαλτάκος Μιχαήλ Παν., Ψαλτάκος Παναγιώτης Μιχ., Ψαράς Νικόλαος Δημ., Ψευτέας Γεώργιος Φωτ., Ψυρογιάννης Ιωάννης.
Για να μην ξεχνάμε…
