Αυτές οι νέες αντιλήψεις έλαβαν σάρκα και οστά στην Ευρωπαϊκή Ενωση με τη δημιουργία του Δικτύου «Natura 2000», του εργαλείου εφαρμογής της πολιτικής της ΕΕ για τη φύση και τη βιοποικιλότητα. Επιδίωξη είναι να αποφεύγεται η υποβάθμιση του περιβάλλοντος και η σημαντική όχλησή του, και να εκτιμώνται οι επιπτώσεις σχεδίων και δραστηριοτήτων στις προστατευόμενες περιοχές.
Το 1992 η Ευρωπαϊκή Ενωση χρηματοδότησε την μελέτη ένταξης φυσικών περιοχών της Ελλάδας στο πρόγραμμα «Natura 2000», η οποία ολοκληρώθηκε το έτος 2011 με την ένταξη του 16,3% του ελληνικού χερσαίου χώρου. Ετσι η Ελλάδα είναι η 6η χώρα, ανάμεσα στις 28 της ΕΕ, από πλευράς μέσου όρου κάλυψης του εδάφους της. Εχουμε δηλ. το τεράστιο πλεονέκτημα του σπουδαίου και εκτεταμένου φυσικού περιβάλλοντος.
Η ένταξη μιας περιοχής στο «Natura 2000» αποτελεί πανευρωπαϊκά πλεονέκτημα, αφού η ορθή διαχείρισή της μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για προώθηση εναλλακτικών μορφών τουρισμού, ενίσχυση της παραγωγής βιολογικών προϊόντων, την ανάπτυξη της οικοτεχνίας, των μικρών βιοτεχνιών και των οικογενειακών ξενοδοχειακών επιχειρήσεων - όλα χρηματοδοτούμενα από την Ευρωπαϊκή Ενωση.
Μελέτες που εκπονήθηκαν σε επίπεδο ΕΕ έδειξαν ότι 1 ευρώ επένδυσης στις προστατευόμενες περιοχές αποδίδει 20 ευρώ! Στην Ιρλανδία (που δεν έχει τόσες προστατευόμενες περιοχές, όσες εμείς) η επένδυση στο «Natura 2000» αποδίδει κάθε έτος όφελος 93 εκατομμυρίων ευρώ!
Μετά την πρόσφατη μεταρρύθμιση της αγροτικής πολιτικής της ΕΕ, οι ενισχύσεις διαχωρίστηκαν από την παραγωγή, δηλ. έπαψαν να είναι ανάλογες της «ποσότητας» που παράγεται και συνδέθηκαν με την «ποιότητα» των παραγόμενων προϊόντων και τις καλές γεωργικές πρακτικές. Ετσι οι αγροτικές ενισχύσεις έρχονται να προστεθούν στα κονδύλια προστασίας της βιοποικιλότητας του Δικτύου «Natura 2000», ώστε αθροισμένες να αποτελέσουν τον κύριο μοχλό ανάπτυξης των ενταγμένων περιοχών.
Πολλοί μύθοι έχουν ανατραπεί σήμερα. Στις περιοχές που εντάσσονται στο «Natura 2000», τα κτήματα δεν χάνουν αξία, αλλά αποκτούν μεγαλύτερη, οι οικονομικές δραστηριότητες αυξάνονται αντί να περιορίζονται, το κυνήγι και το ψάρεμα αναγνωρίζονται ως μορφές αειφόρου ανάπτυξης κι όχι ως αντιπεριβαλλοντικές πρακτικές, ενώ ο τουρισμός αποκτά ποιοτικά χαρακτηριστικά τέτοια που να συμμετέχει στην προστασία της βιοποικιλότητας και δεν καταργείται.
Ολα αυτά βέβαια δεν μπορούν να γίνουν πράξη εάν το κράτος εμμένει στο ξεπερασμένο μοντέλο της συγκεντρωτικής «προστασίας του περιβάλλοντος», όπως αυτό που προτείνει για την περιοχή του Κυπαρισσιακού Κόλπου η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, επιστρέφοντας στο... 1937, αποκλείοντας κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα και προκαλώντας (για ακόμη μια φορά) αντιευρωπαική αναταραχή στην τοπική κοινωνία.
Η βασική ευρωπαϊκή Οδηγία των Οικοτόπων (1992), προϊόν πενταετούς διαβούλευσης σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, βασίζεται στην «αρχή της αποκεντρωμένης δικαιοδοσίας». Τα κράτη-μέλη ενθαρρύνονται να δημιουργούν σχέδια διαχείρισης σε συνεργασία με τους τοπικούς φορείς κάθε περιοχής, που είναι και οι μόνοι οι οποίοι γνωρίζουν πώς πρέπει να αναπτυχθεί η περιοχή τους (είναι προφανές ότι αλλιώς πρέπει να αναπτυχθεί ο δασικός δρυμός της Πάρνηθας και αλλιώς ο Κυπαρισσιακός Κόλπος...) ποιες δραστηριότητες πρέπει να ενισχυθούν, ποιες περιοχές να αναβαθμιστούν κ.λπ. Το άρθρο 6 δε της Οδηγίας αυτής καθορίζει επακριβώς τη διαδικασία που πρέπει να ακολουθείται, κατά τη διάρκεια δημιουργίας μιας επένδυσης.
Το παράδειγμα της Γαλλίας
Η πλειοψηφία των οικοτόπων της Γαλλίας που έχουν ενταχθεί στο Δίκτυο «Natura 2000», είναι δάση. Δάση τα οποία έτυχε να ανήκουν, κατά το μεγαλύτερο ποσοστό τους σε ιδιώτες, μικρούς γαιοκτήμονες, εμπόρους ξυλείας. Μπορείτε να αναλογιστείτε λοιπόν τι θα γινόταν στην Γαλλία, εάν είχε επιλεγεί κάποιο συγκεντρωτικό, κρατικίστικο σύστημα διαχείρισης σαν κι αυτό που η ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ κυβέρνηση προτείνει για τον Κυπαρισσιακό; Απολύτως τίποτα! Εγκατάλειψη και υποβάθμιση!
Η Γαλλία όμως έχει επιλέξει ένα νομικό μηχανισμό που βασίζεται στην συνεργασία ιδιωτών σε τοπικό επίπεδο. Για κάθε περιοχή «Natura 2000» σχεδιάζονται, κάτω από την επίβλεψη της τοπικής αυτοδιοίκησης, διαχειριστικές οδηγίες για να καθοριστούν οι ειδικές ανάγκες προστασίας της και τα πρακτικά μέτρα και οι οικονομικοί πόροι που απαιτούνται. Στο τέλος υιοθετούνται τοπικά διατάγματα, τα οποία το υπουργείο Περιβάλλοντος της Γαλλίας τα συμπεριλαμβάνει σε έναν εκτενή οδηγό. Μόλις ολοκληρωθούν οι διαχειριστικές οδηγίες, κάθε τοπική αρχή υπογράφει συμβάσεις δημοσίων υπηρεσιών «συμβάσεις Natura 2000», ονομάζονται, οι οποίες επιτρέπουν στις τοπικές ενδιαφερόμενες ομάδες ιδιωτών, να διαχειριστούν ενεργά τις δασικές περιοχές τους. Η χρηματοδότηση αυτών των συμβάσεων γίνεται εν μέρει από την ΕΕ και εν μέρει από τον Κανονισμό Αγροτικής Ανάπτυξης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να υπάρχουν πολλοί Γάλλοι που... επιδιώκουν να ενταχθούν τα κτήματά τους και οι περιοχές τους εν γένει στο «Natura 2000»!
Το πρότυπο τουριστικής ανάπτυξης των Κανάριων Νησιών
Τα «Κανάρια Νησιά» (Ισπανία) είναι πρότυπο ανάπτυξης περιοχής ενταγμένης σε δίκτυο «Natura 2000». Εντεκα εκατομμύρια τουρίστες(!) τα επισκέπτονται κάθε χρόνο, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την οικονομική τους ανάπτυξη. «Το hot spot της ευρωπαϊκής βιοποικιλότητας» έχουν χαρακτηριστεί. Τα έσοδα από τον τουρισμό της περιοχής βοηθούν στην προώθηση της προστασίας του είδους μιας σπάνιας σαύρας (σαύρα Hierro), που είναι και η... μασκότ των Νησιών!
Αναλογιστείτε μόνο σε τι επίπεδα ανάπτυξης μπορούν να φτάσουν οι περιοχές του Κυπαρισσιακού Κόλπου, που είναι και ευκολότερα προσβάσιμες από τα Κανάρια Νησιά...
Συμπεράσματα
Συνοψίζοντας, θα λέγαμε ότι στόχος δεν αποτελεί να σταματήσουν οι οικονομικές δραστηριότητες στις περιοχές που εντάσσονται στο «Natura 2000» γενικότερα και στον Κυπαρισσιακό Κόλπο ειδικότερα αλλά να δοθεί η ελευθερία στις τοπικές κοινωνίες, στους ιδιώτες γαιοκτήμονες και χρήστες, να καθορίσουν οι ίδιοι τις παραμέτρους οικονομικής και αειφόρου ανάπτυξης και προστασίας της βιοποικιλότητας των περιοχών τους.
Της Πιπίνας Π. Κουμάντου Δικηγόρου
