Το πόσο σημαντικές θα είναι οι συνέπειες κανένας δεν ξέρει, γιατί δεν γνωρίζουμε αν βρισκόμαστε στην αρχή, στη μέση ή στο τέλος της κρίσης. Δεν ξέρουμε αν θα λειτουργήσει φέτος ο τουρισμός ή απλώς θα χαθούν οι πρώτοι μήνες. Δεν γνωρίζουμε αν θα συνέλθουν -και πότε- οι επιχειρήσεις που έχουν κλείσει και πότε θα ξαναπάρει μπροστά η οικονομική δραστηριότητα. Είναι με δυο λόγια πρόωρο να αποτιμηθεί το μέγεθος και το βάθος της ζημιάς στην οικονομία.
Επειδή ακριβώς δεν ξέρουμε πόσο σοβαρή είναι η βλάβη που έχει συντελεστεί, δεν μπορούμε και να κρίνουμε αν τα μέτρα που ανακοινώνονται από την κυβέρνηση βοηθούν ή αποτελούν ασπιρίνες σε μια βαριά νόσο. Για να το πούμε διαφορετικά, τα 800 ευρώ είναι μια σημαντική βοήθεια αν μετά το Πάσχα επιστρέψουν όλοι στην εργασία τους. Αν δηλαδή οι επόμενοι τουριστικοί μήνες δεν χαθούν για τις ελληνικές επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους σε αυτές. Αν οι υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης συνέλθουν και ξαναπάρουν μπροστά οι οικονομίες της Γερμανίας, της Ιταλίας, της Αγγλίας, οι εργαζόμενοι των οποίων αποτελούν τους βασικούς πελάτες του ελληνικού τουρισμού. Αν αυτό όμως δεν συμβεί και η καραντίνα συνεχιστεί Μάιο - Ιούνιο, και Ιούλιο – Αύγουστο όλη η Ευρώπη μετράει φέρετρα και κατεστραμμένες επιχειρήσεις, είναι προφανές ότι τα μέτρα που έχουν ληφθεί θα είναι ανεπαρκή. Το σημαντικότερο είναι αμφίβολα αν μπορούν να ληφθούν και νέα, στο πλαίσιο των οικονομικών δυνατοτήτων της χώρας, προκειμένου να στηριχθούν εργαζόμενοι και επιχειρήσεις.
Η αβεβαιότητα λοιπόν είναι αυτή που καθορίζει τις εξελίξεις σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο. Δεν χρειάζεται να είναι κανένας ιδιαίτερα υποψιασμένος για να αντιληφθεί ότι η οικονομική κρίση θα φέρει νέες αναταράξεις στο πολιτικό σύστημα και τα σημερινά «ωσαννά» θα μετατραπούν σε «σταύρωσον». Το έχουμε ξαναδεί το έργο και δυστυχώς τίποτα δεν προμηνύει ότι δεν θα ζήσουμε έναν νέο κύκλο λαϊκισμού και εθνικισμού, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η Ευρωπαϊκή Ενωση δύσκολα θα αντέξει μια νέα οικονομική-πολιτική κρίση η οποία θα φέρει στην επιφάνεια όλα τα προβλήματα και τις αδυναμίες του οικοδομήματος. Η οικονομική κρίση θα δώσει δύναμη και νέα ώθηση σε όλες τις ακραίες φωνές που έχουν ήδη κάνει αισθητή την παρουσία τους σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. και ζητούν τη διάλυσή της. Το τι θα βγάλει αυτό δύσκολα μπορεί να προβλεφθεί. Θα μπούμε σε μια νέα περίοδο αστάθειας, η οποία το σίγουρο είναι ότι θα αποβεί σε βάρος αδύναμων χωρών και ασθενικών οικονομιών.
Το παρήγορο για τη χώρα μας είναι ότι η κρίση αυτή δεν αφορά μόνο τη δική μας οικονομία. Η ελληνική οικονομία επηρεάζεται αλλά ταυτόχρονα αναμένεται να ωφεληθεί από τη δημοσιονομική χαλάρωση που προωθείται σε επίπεδο Ε.Ε. Υπάρχουν δηλαδή βάσιμες ελπίδες ότι θα χαλαρώσει η θηλιά των υψηλών δημοσιονομικών πλεονασμάτων. Το πρώτο δείγμα με την αγορά ομολόγων από την ΕΚΤ δείχνει ότι μπορεί να ανοίξει παράθυρο ευκαιρίας που να επιταχύνει την οικονομική ανάπτυξη. Το σημαντικότερο είναι ότι η συγκεκριμένη κρίση θα αναγκάσει το σύνολο των κυβερνήσεων στον κόσμο να δει «τον ελέφαντα στο δωμάτιο», δηλαδή το παγκόσμιο χρέος. Το πώς θα γίνει αυτό, τι εργαλεία θα χρησιμοποιηθούν, δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο, αλλά είναι βέβαιο ότι το θέμα μπαίνει πλέον από μόνο του στο τραπέζι.
Επιστρέφουμε όμως ξανά από εκεί που ξεκινήσαμε, ότι δηλαδή τα πάντα θα κριθούν από το πόσο γρήγορα θα τελειώσει η παγκόσμια περιπέτεια με τον κορονοϊό. Αν ξεμπλέξουμε γρήγορα κι εμείς και οι υπόλοιπες χώρες μπορεί να επιταχυνθεί η οικονομική ανάπτυξη και να οδηγηθούμε σε μέτρα στήριξης του εισοδήματος των εργαζομένων. Αν υπάρξει στήριξη της πραγματικής οικονομίας μπορεί να κερδηθεί η μάχη και σε πολιτικό επίπεδο. Ειδικότερα σε ό,τι αφορά τη χώρα μας, στην πρώτη φάση έχουν απομονωθεί οι λαϊκιστές σε όλα τα επίπεδα. Η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών δείχνει εμπιστοσύνη στους ειδικούς επιστήμονες της Πολιτείας και στους υπεύθυνους πολιτικούς, κυβέρνησης και αντιπολίτευσης. Δείχνουμε ότι έχουμε μάθει από τα πρόσφατα λάθη μας και ελπίζουμε ότι ακόμα κι αν χειροτερέψουν τα πράγματα δεν θα επανεμφανιστούν πολιτικοί τυχοδιώκτες οι οποίες θα πουλάνε μαντζούνια στις πλατείες!
Σε κάθε περίπτωση πάντως, το πρώτο που χρειάζεται να διασφαλίσουμε είναι ότι θα βγούμε ζωντανοί από τη μάχη με τον κορονοϊό, προσέχοντας και μένοντας σπίτι μας.
