Θαύμασα την ευγένεια των ανθρώπων, την αλληλεγγύη τους και τη διάθεση συνεργασίας και συλλογικότητας μεταξύ τους. Εντυπωσιάστηκα από την πειθαρχία τους στους κανόνες και στους νόμους που διέπουν τη σωστή λειτουργία μιας πόλης. Και ανάμεσα σε όλα αυτά τα εντυπωσιακά επιτεύγματα ανακάλυψα ένα ισχυρό και δυναμικό κίνημα εθελοντισμού. Γιατί πολιτισμός, καθημερινότητα και εθελοντισμός είναι τρία αγαθά απόλυτα συνυφασμένα και αλληλένδετα.
Και τότε εύλογα αναρωτήθηκα… γιατί η πόλη μου, η πόλη που κατοικώ και αγαπώ, δεν παρουσιάζει μια παρόμοια εικόνα; Τι φταίει;
Επ’ ευκαιρία λοιπόν του μεγαλεπήβολου στόχου που έχει θέσει η Καλαμάτα να γίνει το 2021 ευρωπαϊκή Πολιτιστική Πρωτεύουσα, αναζήτησα τις αιτίες που δεν την καθιστούν στον ίδιο βαθμό πόλη με ανεπτυγμένο πολιτισμό στην καθημερινότητα, παρόλο που έχει δυναμικούς κατοίκους, ιδιαίτερα στην πολιτιστική δραστηριότητα (7 θεατρικά ερασιτεχνικά σχήματα, πολλαπλούς χορευτικούς συλλόγους, αρκετά μουσικά σύνολα, 3 χορωδίες, δραστήριες πολιτιστικές δημοτικές σχολές, Διεθνές Φεστιβάλ χορού, Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ κ.λπ.). Θα βοηθούσε άραγε ένα ισχυρό κίνημα εθελοντισμού; Και τι είναι άραγε ο εθελοντής;
Εθελοντής είναι ο πολίτης εκείνος που συνεργάζεται και προσφέρει ανιδιοτελώς τον ελεύθερο χρόνο του, τις γνώσεις και τις υπηρεσίες του, χωρίς επιβολή ή καταναγκασμό, για χρήσιμες δράσεις και προς όφελος άλλων συνανθρώπων του, χωρίς να περιμένει κανενός είδους ανταλλάγματα. Ενας εθελοντής πρέπει να έχει ατομική πειθαρχία, να είναι υπεύθυνος, οργανωμένος, ευγενικός και πρόθυμος και να μπορεί να εξισορροπεί την ελευθερία με την ευθύνη και τη βοήθεια με το σεβασμό. Πρέπει να συνδυάζει την αγάπη του ερασιτέχνη, τη συνέπεια του επαγγελματία, την πειθαρχία του στρατιώτη και την ανιδιοτέλεια ενός «ανώτερου» ανθρώπου.
Κινητήριος δύναμη του εθελοντή πρέπει να είναι η αγάπη και η συμπαράσταση στο συνάνθρωπό του και στο κοινό καλό. Αυτή η αγάπη της προσφοράς πρέπει να ξεκινά απ’ την καρδιά του καθενός και να διαχέεται στο περιβάλλον του χωρίς φραγμούς και περιορισμούς. Οι μορφές του εθελοντισμού είναι πολλαπλές, μπορούν όμως να χωριστούν σε τομείς δράσης όπως είναι ο Ανθρωπιστικός, ο Κοινωνικός, ο Περιβαλλοντικός και βέβαια ο τομέας του Πολιτισμού.
Ο εθελοντισμός δεν είναι απλά ένας όρος... αποτελεί στάση ζωής, που ενστερνίζεται ιδιαίτερες αξίες όπως η αγάπη, η αλληλεγγύη, η κοινωνική δικαιοσύνη και η συλλογική συμμετοχή. Πώς άραγε επιτυγχάνεται μια παρόμοια ποιότητα εθελοντικής δράσης σε μια εποχή πιεστική από κάθε άποψη, που τη χαρακτηρίζει η ηθική, κοινωνική, ανθρωπιστική, πολιτιστική κρίση και ως απόρροια όλων αυτών η οικονομική χρεωκοπία; Στη σημερινή τεχνοκρατούμενη κοινωνία, με τους ξέφρενους και αγχωτικούς ρυθμούς ζωής, με τις οικονομικές δυσκολίες και τα αυξανόμενα προβλήματα της καθημερινότητας, η έννοια του ανθρωπισμού έχει δυστυχώς παραμεριστεί στο νου και στην καρδιά του σύγχρονου ανθρώπου. Σε μια κοινωνία παγκοσμιοποίησης, που κυριαρχούν οι ανισότητες και η αδικία ανάμεσα στους έχοντες και κατέχοντες, στους πλούσιους και φτωχούς, στους προνομιούχους και αποκλεισμένους, το μόνο που θα γεννήσει και θα δώσει μεγάλη δύναμη ελπίδας στο σύγχρονο κόσμο είναι το κίνημα του εθελοντισμού και η προσφορά του στον πολιτισμό.
Πώς μπορεί άραγε να παίξει ρόλο το κίνημα του εθελοντισμού στον πολιτισμό της καθημερινότητας και στην επίτευξη του στόχου να καταφέρει η πόλη μας να γίνει στην πράξη «πόλη πολιτισμού», επιτυγχάνοντας την υλοποίηση ενός πολιτιστικού σχεδιασμού σε βάθος δεκαετίας; Αρκούν άραγε τα θέατρα, οι συναυλίες, το Φεστιβάλ Χορού και ένα σωρό άλλες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις και υποδομές για να ονομάσουμε την πόλη μας πόλη πολιτισμού;
Ο πολιτισμός σε ένα δήμο αρχίζει από τις αυτονόητες μικρές υποδομές και τους κανόνες που διευκολύνουν την καθημερινότητα του πολίτη, διασφαλίζουν τη σωματική και πνευματική του ακεραιότητα και σέβονται τις ανάγκες του. Είναι αυτές οι υποδομές που κάποτε με ελάχιστο κόστος κάνουν τη διαφορά στην ποιότητα της ζωής. Αρκεί να υπάρχει η βούληση και η κατανόηση αυτής της αναγκαιότητας, όχι μόνον από την εκάστοτε δημοτική αρχή και τις υπηρεσίες της αλλά από όλους τους πολίτες μιας πόλης. Η καλλιέργεια των προϋποθέσεων αυτών είναι δύσκολο εγχείρημα και σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από την ποιότητα των συμπεριφορών του πολίτη. Οι συμπεριφορές αυτές διαμορφώνουν αυτό που συνήθως ονομάζουμε «πολιτισμό της καθημερινότητας».
Ο πολιτισμός της καθημερινότητας εκφράζεται από το ήθος του πολίτη, από την αποδοχή του «άλλου», από το σεβασμό στη διαφορετική άποψη, από την απόρριψη της βίας, από το ενδιαφέρον που δείχνει για τη διατήρηση των διαχρονικών αξιών και της μνήμης, από την ποιότητα των σχέσεών του με το περιβάλλον, τη γλώσσα και την αισθητική. Κι αυτό επιτυγχάνεται με την παιδεία.
Παιδεία και πολιτισμός είναι να μαθαίνουμε στο παιδί μας να σέβεται και να προστατεύει τη δημόσια περιουσία. Να αγαπά και να ενδιαφέρεται για το περιβάλλον όπου ζει. Ψυχή του πολιτισμού είναι ο πολιτισμός της ψυχής μας. Οι νέοι πρέπει να μαθαίνουν πώς να υπακούν και να πειθαρχούν σε κανόνες ζωής, όταν οι υπεύθυνοι ενήλικες, πρώτοι ανταποκρίνονται με συνέπεια στην επιβολή των κανόνων αυτών και στη λειτουργία και επιβολή των νόμων.
Ετσι επιτυγχάνεται ο πολιτισμός της καθημερινότητας!
Ο αληθινός δείκτης του πολιτισμού δεν είναι το επίπεδο του πλούτου ή της μόρφωσης, το μέγεθος των πόλεων, ούτε η αφθονία των αγαθών, αλλά το ήθος των ανθρώπων που ανατρέφει η χώρα, το σχολείο και προ παντός η οικογένεια.
Ο τόπος μας δεν κινδυνεύει από την έλλειψη μνημείων και αρχαιολόγων, βιβλίων και συγγραφέων ή μουσικών, ούτε θεάτρων και ηθοποιών. Κινδυνεύει από την έλλειψη πεπαιδευμένων αναγνωστών, ακροατών και θεατών, που έχουν ρίζες σε μια σπουδαία πολιτιστική παράδοση και είναι ανοιχτοί στο καινούργιο και το διαφορετικό, με ποιοτικά κριτήρια και υψηλούς στόχους. Κινδυνεύει από την έλλειψη πολιτών που σκέφτονται και ενεργούν με πνεύμα ελευθερίας, δημοκρατίας, ανεξαρτησίας και αλληλεγγύης.
Οταν λοιπόν καταφέρουμε, μέσα από την παιδεία, τη συλλογικότητα και τη λειτουργία των νόμων, έστω και διά της επιβολής, να δημιουργήσουμε μια κοινωνία πεπαιδευμένων πολιτών και να αναπτύξουμε ένα δυνατό εθελοντικό κίνημα, με τη συμμετοχή όλων ανεξαρτήτως των συμπολιτών μας, θα επιτύχουμε να υλοποιήσουμε το όραμά μας, για μια Καλαμάτα ως «Πόλη Πολιτισμού».
Λέττα Πετρουλάκη
Συνταξιούχος εκπαιδευτικός
Χειροτέχνης, εθελόντρια πολιτισμού
