Να γνωρίσουμε το παρελθόν μέσα από καταγραφές γεγονότων, να τρομάξουμε στην ιδέα εκείνου που μπορεί να συμβεί, να προσπαθήσουμε να αποτρέψουμε ή να περιορίσουμε τέτοιους κινδύνους. Η Καλαμάτα στο σύνολο ή και μεμονωμένες περιοχές της, έχουν δοκιμάσει πολλές φορές την πίκρα της πλημμύρας. Αλλά εκείνη που την “σημάδεψε” ήταν η πλημμύρα του 1924. Η οποία συνέβη τέτοιες ημέρες -άλλωστε ο Οκτώβριος και ο Νοέμβριος ήταν πάντοτε απειλητικοί μήνες...

 Δυστυχώς από την περίοδο της μεγάλης πλημμύρας δεν έχουν διασωθεί τα φύλλα των μεγαλύτερων εφημερίδων εκείνης της εποχής “Θάρρος” και “Σημαία”. Υπάρχουν μόνο φύλλα της μικρότερης εφημερίδας “Μεσσηνιακός Κήρυξ”, τα οποία όμως είναι μεταγενέστερα και καταγράφουν τον απόηχο εκείνης της εποχής, ο οποίος έχει το δικό του ενδιαφέρον. Αναγκαστικά η αναζήτηση πληροφοριών στρέφεται στις αθηναϊκές εφημερίδες, μερικές από τις οποίες δίνουν ορισμένα στοιχεία σχετικά με το τι και πώς συνέβη. Η πλημμύρα έγινε στις 21 Οκτωβρίου μετά από καταρρακτώδεις βροχές σε ολόκληρη την Πελοπόννησο, που προξένησαν μεγάλες ζημιές και σε άλλες περιοχές, όπως η Πάτρα. Από αυτήν καταστράφηκε και το δίκτυο επικοινωνιών και τα νέα κατ’ αρχάς έφθασαν μαζί με τους... επιβάτες του τρένου, όπως αντιλαμβάνεται κάποιος από την είδηση η οποία φιλοξενείται στο “Εθνος” στις 23 Οκτωβρίου: “Κατά πληροφορίας επιβατών αφιχθέντων χθες εκ Καλαμών, προχθές το απόγευμα λόγω της ραγδαίας βροχής επλημμύρισεν ο ποταμός Νέδων, τα ύδατα του οποίου διαρρήξαντα, λόγω της ορμητικότητός των το αριστερόν τείχος εις δύο σημεία της πόλεως, παρά τα κρεοπωλεία και την πλατείαν, κατέκλυσαν άπασαν σχεδόν την πόλιν προξενήσαντα μεγάλας καταστροφάς εις καταστήματα και οικίας. Τα ύδατα εύρον διέξοδον προς την Παραλίαν, εις την οποίαν επίσης εγένοντο μεγάλαι ζημίαι. Μέχρις ώρας αριθμούνται εννέα θύματα. Επίσης διερράγη και το δεξιόν τείχος παρά το προάστειον Καλύβια, άπαντες δε οι πέριξ αγροί κατεκλύσθησαν υπό των υδάτων εις μεγάλην έκτασιν. Αι προξενηθείσαι ζημίαι είναι ανυπολόγιστοι”.

Στις 25 Οκτωβρίου δημοσιεύεται εκτενέστερο ρεπορτάζ στην εφημερίδα “Σκριπ”: “Αι ληφθείσαι χθες νεότεραι πληροφορίαι περί της πλημμύρας του Νέδοντος των Καλαμών αναφέρουν τρομακτικάς λεπτομερείας. Κατόπιν ραγδαίων βροχών εις τα Αλαγωνιακά βουνά, η κοίτη του Νέδοντος υπερεπληρώθη και τα νερά υπερπηδήσαντα τα προφυλακτήρια τείχη εισόρμησαν εις την πόλιν και κατέκλυσαν την δυτικήν πλευράν αυτής. Εντός ολίγου η πόλις μεταβάλλεται εις λίμνην. Η κάτω πλατεία παριστά θέαμα τραγικόν. Βαρέλια, τραπέζια, καθίσματα και άλλα οικιακά σκεύη παρασύρονται ακολουθούντα την διεύθυνσιν των υδάτων. Τα εκεί κέντρα κατακλύζονται, ξενοδοχεία, καφενεία, ζαχαροπλαστεία υπερπληρώνονται ιλύος. Ο χείμαρρος ολοέν ογκούται. Το θέαμα είνε τρομακτικόν. Αι κεντρικαί γέφυραι, ιδίως η γέφυρα των κρεοπωλείων κατακλύζονται υπό υδάτων. Ογκοι υδάτων κυλίονται άγριοι και απειλητικοί. Μαζύ συσσωρεύονται υπό τας γεφύρας τεράστια δέντρα και άλλα ξύλα. Τα Καλύβια πλημμυρίζονται. Η εκείθεν του ποταμού κειμένη οικία του Γ. Κοντόπουλου παρασύρεται υπό των υδάτων και μεταβάλλεται εις ερείπια. Αλλαι οικίαι κείμεναι μεσημβρινώς της πόλως παρασύρονται. Διά μιαν στιγμήν γεννώνται φόβοι ότι δεν θα μείνει λίθος επί λίθου, διότι η ορμή του χειμάρρου είναι ακράτητος. Τα ισόγεια και υπόγεια των οικιών μεταβάλλονται εις λίμνας. Οι οικείοι των αποκλεισμένων εκδηλούν ζωηράς ανησυχίας. Κάρα διάφορα παρέχουν χείρα βοηθείας εις τους κινδυνεύοντας και τους μεταφέρουν εις άλλα μέρη της πόλεως”.

Το ρεπορτάζ συνεχίζει με τις καταστροφές: “Τα περιβόλια τα κείμενα δυτικώς της πόλεως μέχρι της θαλάσσης κατεκλύσθησαν υπό των υδάτων και επεχώθησαν δι’ άμμου. Τα κηπουρικά είδη κατεστράφησαν ολοσχερώς. Η συγκοινωνία της πόλεως μετά της Παραλίας έχει διακοπεί τελείως. Τα ύδατα κυλιόμενα ορμητικά παρέσυραν μέρος του προφυλακτήριου τείχους παρά το καφενείον Καμουτσή και κατέκλυσαν την πλατείαν και τας οδούς Αριστομένους και Φαρών. Ορμητικά όπως κατήρχοντο παρέσυραν ό,τι εύρισκον. Διά μιαν στιγμήν όλη η μεγάλη έκτασις με περιφέρειαν από Σιδηροδρομικού Σταθμού, οδών Κήπου Εδέμ και Φαρών, καφενείου Παραλίας “Πανελλήνιον” και ναού Αναλήψεως είχε μεταβληθεί εις μιαν απέραντον λίμνην. Τα ύδατα κατερχόμενα εκ της οδού Αριστομένους και Φαρών εχύνοντο εις τον λιμένα τον οποίον προσέχωσαν τελείως. Η επελθούσα ζημία είναι ανυπολόγιστος. Ολα τα εμπορεύματα τα οποία ευρίσκοντο εντός των αποθηκών του Τελωνείου και εις τον προ αυτού χώρον κατεστράφησαν τελείως. Και ευρίσκοντο εμπορεύματα εκατομμυρίων. Εν γένει αι επελθούσαι ζημίαι μόνον εις τον λιμένα υπολογίζονται εις δεκάδας εκατομμύρια”.

Η περιγραφή ολοκληρώνεται με τα θύματα: “Η πλημμύρα είχε δυστυχώς και ανθρώπινα θύματα. Η χήρα Ιω. Τσάκωνα μετά της θυγατρός της, της οποίας η οικία έκειτο εις την δυτικήν όχθην του χειμάρρου, επνίγησαν. Επίσης επνίγησαν η χήρα Ν. Κουντούρη, ο Σταύρος Τρέμπελης, η Κατράλαινα και μια άγνωστος γραία. Ωσαύτως εις την Παραλίαν παρασυρθέντες επνίγησαν ο Μιχαήλ Βραχάτης και δύο ναύται. Υπάρχουν φόβοι ότι υπάρχουν και άλλα θύματα. Παρά την γέφυραν των κρεοπωλείων παρεσύρθη άγνωστος τις εις τον οποίον δεν ηδύνατο κανείς να του παράσχη βοήθειαν”. Και την επόμενη ημέρα συμπληρώνονται με λεπτομέρειες οι συνθήκες πνιγμού του υπαξιωματικού του Λιμεναρχείου Μ. Βραχάτη και του τσαγκάρη Στ. Τρέμπελη που προσπάθησαν να σώσουν ανθρώπους και πολύτιμα πράγματα.

Μετά τις καταστροφές ο δήμαρχος Παν. Σάλμας κάλεσε συλλαλητήριο με αιτήματα για αποζημιώσεις και έργα προστασίας από το Νέδοντα. Και στην εφημερίδα “Μεσσηνιακός Κήρυξ” στις 5 Νοεμβρίου ο Γ. Κορφιωτάκης περιγράφει γλαφυρά την ιστορία των πλημμυρών και των... έργων: “Ηδη η διενεργουμένη μελέτη της διαρρυθμίσεως της κοίτης του χειμάρρου φαίνεται ομοία των προγενεστέρων συντασσομένων μεθ' εκάστην πλημμύραν από της πρώτης συνταχθείσης παρά του μηχανικού Αντ. Μαναράκη μετά την φοβεράν πλημμύραν του έτους 1886 και αι επόμεναι, κατόπιν φωνασκιών, διαμαρτυριών και συλλαλητηρίων. Και κάθε προς μελέτην των μηχανικών αποστολή διήρκει όσον και η ορμή του χειμάρρου, έχομεν δε τόσας μελέτας όσαι και αι συμβάσαι πλημμύραι με τας οποίας εξοικειώθημεν πλέον”. Και καταγγέλλει ότι: “Η αποψίλωσις των κλιτύων των δασών του Νέδοντος είνε η αιτία η προκαλούσα κατολίσθησιν της ιλύος και αύτη πάλιν επιφέρει το κακόν της επιχώσεως της κοίτης του ποταμού. Την αποψίλωσιν λοιπόν έδει αρχήθεν να επολεμούσαμεν και κατ' αυτής να εστρεφώμεθα διά να είχωμεν λύση τα ζητήματα και εσώζαμεν την πόλιν μας. Διότι εάν με τοιούτον γόνιμον και παρθένον έδαφος επί των κλιτύων των ορέων του Νέδοντος απηγορεύετο η ξύλευσις και η βοσκή των ζώων επί μίαν τριετίαν έστω, οίαν γνώμην εξήνεγκεν άλλοτε διακεκριμένος μηχανικός, θα είχωμεν πραγματοποιημένην την προ ετών επιζητουμένην αναδάσωσιν”.

Ο Κορφιωτάκης μάλιστα θεωρεί πως οι πρόσφυγες είναι οι πρόξενοι της καταστροφής: “Και αντί των ανωτέρω οπόσην κακήν αίσθησιν μας επροξένει να εβλέπομεν τους πτωχοπρόσφυγας από της ενταύθα αφίξεώς τους μικρούς τε και μεγάλους και γυναίκας μεταφέροντας αδιακόπως φορτώματα καυσόξυλα τα οποία συνέλεγον από τας κλιτύας και φάραγγας των ορέων του Νέδοντος, καταφύγοντες εις τούτο ως το προχειρότερον έργον χάριν εξοικονομήσεως του αναγκαιούντος αυτοίς άρτου, αφού μάλιστα τα καυσόξυλα ετιμώντο τόσον πανάκριβα. Πιστεύω δε ότι δεν αφήκαν εις τα βουνά του ποταμού κούτσουρο ή κλαράκιον, ένεκεν του οποίου έπρεπεν να αναμένωμεν την προχθεσινήν πλημμύραν. Και εν τούτοις δεν επεφάνει τις αρμόδιος να φωνάξη να εμποδισθή η τοιαύτη καταστροφή”.

Η ίδια εφημερίδα στις 2 Νοεμβρίου δημοσιεύει τη μελέτη του Ελβετού μηχανικού Φ. Παγιαρόλα ο οποίος προτείνει να κατασκευαστούν 91 φράγματα και 17 πρόβολοι: “Διά των φραγμάτων αι ύλαι αι προερχόμεναι εκ των διολισθήσεων θα κρατηθώσιν εις την χαράδραν. Αλλως τε η κοίτη θα υψωθεί και διαπλατυνθεί διά της αποθέσεως των υλών όπισθεν των φραγμάτων, η κλίσις θα ελαττωθεί κι η βάσις των διολισθήσεων θα στερεωθή. Διά των προβόλων ο χείμαρρος θα απομακρυνθεί από την βάσιν των καταπτώσεων και αύται θα τροποποιηθώσιν”. Φράγματα τελικά έγιναν μετά από χρόνια καθώς στη “Σημαία” (15/8/1936) διαβάζοντας τον απολογισμό των έργων με βάση μια άλλη μελέτη του δασάρχη Γ. Μαρίνου, βλέπουμε ότι είχαν κατασκευαστεί μεταξύ των άλλων 46 τσιμεντολιθοδόμητα φράγματα στερεώσεως κοιτών, 31 ξηρολιθοδόμητα φράγματα στερεώσεως κοιτών, 7 ξύλινα φράγματα στερεώσεως, 8 τοίχοι προσαρμογής εδάφους, ενώ είχε γίνει αναδάσωση σε 3.500 στρέμματα. Ενώ εξαγγέλλονται η κατασκευή φράγματος, η συντήρηση παλιών έργων και η τροποποίηση της μελέτης Παγιαρόλα με βάση τις νέες πρακτικές σε ευρωπαϊκές χώρες. Και με τέτοιου είδους έργα περιορίστηκαν σημαντικά οι ζημιές στην πόλη από το Νέδοντα, αν και κάθε χειμώνα οι κάτοικοι σε διάφορες περιοχές λαχταρούσαν.

 Από τότε έγιναν διάφορες παρεμβάσεις στην κοίτη του Νέδοντα, η εκβάθυνση, το τσιμεντάρισμα της κοίτης, το σκέπασμα με στήριξη σε δοκούς, η κατασκευή έργων και εγκαταστάσεων μέσα στην (προ της τσιμενταρισμένης) κοίτη του ποταμού, οι πυρκαγιές στον Ταΰγετο. Εδώ και περισσότερα από 20 χρόνια υπάρχει μελέτη του ΥΠΕΧΩΔΕ η οποία εκτιμά ότι ένα πλημμυρικό φαινόμενο μπορεί να πάρει καταστροφικές διαστάσεις για την πόλη, καθώς μάλιστα τα φερτά υλικά μπορεί να "φράξουν" την κοίτη. Η ανησυχία και η φροντίδα των δημοτικών παραγόντων κινείται περί το μηδέν, κανένας δεν έχει διεκδικήσει χρηματοδότηση του μεγάλου έργου που απαιτείται και ο καθένας σκέφτεται πως η “βόμβα” δεν θα σκάσει στα χέρια του. Μετά από τόσα που έχουν συμβεί τα τελευταία χρόνια εν είδει προειδοποιήσεων δεν ανησυχεί κανένας; Εκατομμύρια για θέατρο στην κοίτη του Νέδοντα, το οποίο θα ξηλώσει αν αγριέψει και όχι για μέτρα προστασίας της πόλης από αυτή την απειλή;