Ολοένα και περισσότερο τα τελευταία χρόνια, και ειδικά μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, τα ανθρώπινα δικαιώματα βρίσκονται σε κρίση το ίδιο όπως και τα δημοκρατικά καθεστώτα λόγω ενός άκρατου ολοκληρωτισμού και παραπληροφόρησης αλλά και του πολλαπλασιασμού των αυταρχικών καθεστώτων με την ανοχή του λεγόμενου δημοκρατικού τόξου.
Λες και κάτι άγνωστο έχει διεισδύσει αίφνης στην παγκόσμια σκέψη, λες και ξαφνικά ο εφιάλτης του ναζισμού και αντισημιτισμού ξεπήδησε από μια άκρη του πλανήτη στην άλλη, οι εναπομείνασες δημοκρατίες δοκιμάζονται σθεναρά.
Το ίδιο συμβαίνει και με τους δημοκρατικούς θεσμούς που ολοένα και πιο συχνά λοιδορούνται από τα άκρα, φυσικά χωρίς αντιπρόταση και με αποτέλεσμα να ισχυροποιείται ασύστολα η φωνή της ακροδεξιάς.
Οι δημοκρατικές κατακτήσεις των προηγούμενων αιώνων στην κυριολεξία κρέμονται από μια κλωστή.
Ο γενικός γραμματέας του Συμβουλίου της Ευρώπης, Alain Berset, προειδοποίησε για δημοκρατικές οπισθοδρομήσεις στην Ευρώπη. «Οι θεσμοί μας τίθενται σε δοκιμασία», δήλωσε την Πέμπτη ενώπιον του Μόνιμου Συμβουλίου του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) στη Βιέννη.
Προκλήσεις αποτελούν ο πόλεμος στην Ουκρανία, η παραπληροφόρηση, οι παραβιάσεις του εναέριου χώρου, οι νόμοι κατά της ξένης επιρροής, οι εθνοτικές εντάσεις, οι επιθέσεις εναντίον δικαστών, η κλιματική αλλαγή και η τεχνητή νοημοσύνη.
Ο Berset υπενθύμισε ότι ο Συμβούλιο της Ευρώπης ιδρύθηκε πριν από 76 χρόνια με σκοπό να εγγυηθεί την ειρήνη στην Ευρώπη, να σεβαστεί τα ανθρώπινα δικαιώματα και να διασφαλίσει το κράτος δικαίου.
Από την πλευρά του, o ΟΑΣΕ γιόρτασε πρόσφατα την 50ή επέτειο της Τελικής Πράξης του Ελσίνκι – μια ιστορική ανακάλυψη στο αποκορύφωμα του Ψυχρού Πολέμου. Και σύντομα η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) θα γιορτάσει τα 75 χρόνια της. To Συμβούλιο της Ευρώπης και ο ΟΑΣΕ έχουν επικρατήσει με την πάροδο των ετών, επειδή οι αξίες και οι αρχές τους εξακολουθούν να ισχύουν, δήλωσε ο Berset.
Ωστόσο, σύμφωνα με τον Γενικό Γραμματέα του Συμβουλίου της Ευρώπης, υπάρχουν πλέον «προειδοποιητικά σημάδια παντού».
Ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία, για παράδειγμα, έχει οδηγήσει σε επανεξοπλισμό στην Ευρώπη. Παρόλο που αυτές οι μαζικές επενδύσεις είναι νόμιμες, σύμφωνα με τον Berset, «βλέπουμε δημοκρατικές οπισθοδρομήσεις».
«Τι σημαίνει αυτό για την ασφάλεια;», αναρωτήθηκε ο επικεφαλής του Συμβουλίου της Ευρώπης.
«Τι θα συμβεί αν εξτρεμιστικές ομάδες επικρατήσουν σε ένα υψηλά στρατιωτικοποιημένο περιβάλλον; Μιλάμε για μια περίοδο πέντε έως δέκα ετών, που δεν είναι μια αιωνιότητα», προειδοποίησε ο Berset.
«Πρέπει να επανεξετάσουμε την αρχιτεκτονική ασφάλειας», ζήτησε ο γενικός γραμματέας του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Η πραγματική ασφάλεια σημαίνει ανθεκτικές θεσμούς, νόμους που ισχύουν για όλους και σταθερότητα στην οποία μπορεί να ευδοκιμήσει η δημοκρατία.
Για το σκοπό αυτό, πρέπει να αντιμετωπιστούν χωρίς περιστροφές διάφορα θέματα, όπως η μετανάστευση, η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, η τρομοκρατία και η εμπορία ανθρώπων. «Πρέπει να αμβλυνθούν τα όρια μεταξύ σκληρής και μαλακής ασφάλειας», συνέχισε ο Berset.
Στην Ουκρανία, για παράδειγμα, ο Συμβούλιο της Ευρώπης υποστηρίζει τη λογοδοσία, για παράδειγμα μέσω ενός μητρώου ζημιών και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Και η Μολδαβία χρειάζεται ανθεκτικότητα, είπε ο Berset, χωρίς να αναφερθεί ρητά στην απειλή από τη Ρωσία. Η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν εργάζονται για έναν διάλογο για την ειρήνη.
Ο Berset έθεσε το ερώτημα πώς πρέπει να εξελιχθεί η δημοκρατία για να ληφθούν υπόψη οι τεχνολογικές και άλλες τρέχουσες εξελίξεις. Αναφέρθηκε σε τρεις πυλώνες: εκπαίδευση, προστασία και καινοτομία.
Υπογράμμισε επίσης τις εργασίες για μια συμφωνία κατά της παραπληροφόρησης.
Το Συμβούλιο της Ευρώπης και ο ΟΑΣΕ αλληλοσυμπληρώνονται και μπορούν να αντιμετωπίσουν από κοινού απειλές που καμία χώρα δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μόνη της.
Αυτός είναι ακριβώς ο λόγος για τον οποίο ο πολυμερισμός εξακολουθεί να είναι απαραίτητος.
Το Συμβούλιο της Ευρώπης και ο ΟΑΣΕ είναι και τα δύο ειρηνευτικά έργα. «Η δημοκρατική ασφάλεια είναι η πρώτη γραμμή άμυνας μας», δήλωσε ο Berset.
Η ιστορία της Ευρώπης, τα δεινά και οι ελπίδες της μας το θυμίζουν. Μαζί με την Ουκρανία, υπερασπιζόμαστε τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ειρήνη», ανέφερε χαρακτηριστικά ο γενικός γραμματέας στο X.
