«Το βασικό που θα έπρεπε να ξέρουμε για τον Νίκο Καζαντζάκη, ειδικά στις μέρες μας, είναι η αντοχή του συγγραφέα, καθώς παρ' όλες τις πολλές δυσκολίες, ποτέ δεν έχασε την πίστη του στην αξία του πνεύματος», λέει στον ραδιοφωνικό σταθμό του Αθηναϊκού/Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων «Πρακτορείο 104,9 FM» ο Βούλγαρος Ελληνιστής, δημοσιογράφος και μεταφραστής/συγγραφές Νικολάι Κώστοβ, με αφορμή την έκδοση, για πρώτη φορά στη βουλγαρική γλώσσα, επιλογής από τα ταξιδιωτικά κείμενα του Καζαντζάκη από τους τόμους του «Ταξιδεύοντας».

Ο Νίκος Καζαντζάκης πάντα είχε μια ξεχωριστή θέση στη ζωή του Νικολάι Κώστοβ, στις αναζητήσεις του για το νόημα ζωής, ακόμα από τα νεανικά του χρόνια. Είχε διαβάσει τα έργα του στην ελληνική γλώσσα, καθώς και κάποια άλλα στα γαλλικά. «Επέλεξα να μεταφράσω τα ταξίδια του μεγάλου συγγραφέα του 20ου αιώνα, που αποκαλύπτουν τους ανθρώπους, πολιτισμούς, φιλοσοφίες, τόπους, ως μια ανεκτίμητη εμπειρία, που αποκτάμε κι εμείς, οι αναγνώστες, κοιτάζοντας στον ίδιο προορισμό μαζί με τον συγγραφέα», εξηγεί ο Νικολάι Κώστοβ.

Οι Βούλγαροι αναγνώστες για πρώτη φορά θα ταξιδέψουν μαζί με τον αγαπημένο Έλληνα συγγραφέα στην Ιταλία, την Κύπρο, την Αίγυπτο και τη Ρωσία. «Στη Ρώμη, ο Καζαντζάκης είχε συναντηθεί με τον δικτάτορα Μουσολίνι και είχε κατάλαβε ότι ο φασίστας Μουσολίνι δεν διαφέρει από τον κομμουνιστή μπολσεβίκο Λένιν», λέει ο μεταφραστής.

Πέντε φορές πήγε ο Καζαντζάκης στη Ρωσία κι έμεινε συνολικά δυο χρόνια όχι μόνο στη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη, αλλά και στις επαρχίες της αχανούς χώρας. «Η Ρωσία ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς προορισμούς του Έλληνα συγγραφέα», τονίζει ο Νικολάι Κώστοβ.

«Ο σωστός δρόμος είναι ο ανήφορος»

«Για μένα, ο Καζαντζάκης είναι ο Νίτσε της Ελλάδας, ο ίδιος διδάσκεται από τον Νίτσε. Για μένα, οι ιδέες του είναι αυτές που σήμερα είναι επίκαιρες και ακόμα συγκινούν τον κόσμο, αφού συνεχίζεται η διαμάχη του πνευματικού ανθρώπου με τον υλιστικό καταναλωτικό κόσμο. Ο άνθρωπος τόσους αιώνες δεν μπορεί να καταλήξει στο ότι το σπουδαιότερο πράγμα στη ζωή του είναι το πνεύμα, η πνευματικότητα», υπογραμμίζει ο μεταφραστής.

«Το πνεύμα, η ψυχή, η πίστη κάνουν τον άνθρωπο... άνθρωπο. Αυτή η αναζήτηση μ' αρέσει πολύ στον Καζαντζάκη. Τα παλιά τα χρόνια (σ.σ. ο Νικολάι Κώστοβ από το 1975 ασχολείται με τις ελληνοβουλγαρικές μεταφράσεις) δεν μπορούσα ως μεταφραστής να προτείνω να μεταφράσω το βιβλίο "Ταξιδεύοντας" και να φανερώσω στους Βούλγαρους την άποψη του Καζαντζάκη για τον φασισμό και τον κομμουνισμό. Αλλά, σήμερα, ο κόσμος άλλαξε και δεν φοβάται ν' ακούει, να διαβάσει τις απόψεις του συγγραφέα- στοχαστή Καζαντζάκη», λέει με μεγάλη ικανοποίηση ο Νικολάι Κώστοβ.

Ο Καζαντζάκης πήγε στη «Ρούσια» πέντε φορές: η πρώτη ήταν το 1919, κάποια στιγμή αποφάσισε και να μείνει σ' αυτή τη χώρα, μετά φυσικά άλλαξε τη γνώμη. Τα ταξιδιωτικά του ήταν σαν ρεπορτάζ του αποσταλμένου της Ελλάδας στη Ρωσία με μεγάλες κοσμοπολίτικες αλλαγές: «Έγραφε για πολλές αθηναϊκές εφημερίδες, για τη Ρωσία αλλά και τη ρωσική ψυχή που είναι κάτι άλλο, δεν εναρμονιζόταν με την πραγματικότητα που συνάντησε ο Καζαντζάκης στη χώρα των μπολσεβίκων».

Παρά την κρίση, λόγω της πανδημίας, το βιβλίου του Νίκου Καζαντζάκη που μόλις κυκλοφόρησε στη Βουλγαρία είναι περιζήτητο, λέει ο Νικολάι Κώστοφ. «Ο κόσμος διαβάζει σήμερα τα βιβλία σε ηλεκτρονική μορφή, αλλά και σε χαρτί. Το πραγματικό χάρτινο βιβλίο μας αμέσως αγαπήθηκε από τους αναγνώστες, αφού στη Βουλγαρία το περίμεναν από καιρό», εξηγεί.

Μας εκμυστηρεύτηκε ότι έχει ήδη μεταφράσει και το νέο έργο του Καζαντζάκη, που βρέθηκε σε χειρόγραφο το 2017 στην Κρήτη, στο μουσείο του Καζαντζάκη, με τίτλο «Ανήφορος». «Το μετέφρασα και βρέθηκε εκδότης!», τονίζει ο Νικολάι Κώστοβ, επισημαίνοντας πως «είναι μία ιστορία ενός Έλληνα πιλότου και συγγραφέα στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, που παντρεύεται μια Εβραία. Μετά τον πόλεμο πάει στη Μεγάλη Βρετανία, με σκοπό να επιστρατεύσει τους διανοούμενους για την υπεράσπιση της ειρήνης σε όλον τον κόσμο. Και στο τέλος, όμως, ο πιλότος καταλήγει στην ασκητική. Οι ιδέες του, που δεν βρίσκουν τελικά ανταπόκριση, μένουν μαζί του ως ένα όραμα...».

Μιλήσαμε με τον Νικολάι Κώστοβ για τη σημερινή εποχή της covid, που άγγιξε όλους τους ανθρώπους στον Πλανήτη και έφερε μια αμηχανία στο σύγχρονο άνθρωπο, που αισθάνθηκε σαν να χάνει το όνειρο του. Κι όμως, ο Νικολάι Κώστοβ δηλώνει πολύ αισιόδοξος: «Είμαι αισιόδοξος, γιατί δεν υπάρχει άλλος δρόμος, μόνο στην πνευματικότητα που είναι σωτηρία σε όλες τις καταστάσεις που συνέβησαν και θα συμβούν στον άνθρωπο», λέει και διευκρινίζει: «Δηλαδή είμαστε πάντα στον ανήφορο και πρέπει να κάνουμε προσπάθειες σ' αυτόν τον ανήφορο να τον περάσουμε, έστω με κομμένη την ανάσα. Μόνο το πνεύμα οδηγεί τον άνθρωπο μπροστά, να αναρρώσει από όποια ασθένεια υποφέρει».

Στην ερώτηση, αν θα επέλεγε απ' όλα αυτά που διάβασε από ταξίδια του Καζαντζάκη τη «Ρούσια», θέμα που τον ενθουσίασε περισσότερο, απαντάει: «Πολλά θέματα μου έμειναν ως αποκάλυψη για τη Ρωσία, αλλά η συνάντηση και η φιλία του Νίκου Καζαντζάκη με τον Ελληνορουμάνο πεζογράφο Παναή Ιστράτι (Panait Istrati)- τον «Μαξίμ Γκόρκι των Βαλκανίων», όπως τον αποκαλούσαν- θα μου μείνει για πάντα αξέχαστη! Πράγματι αυτές οι δυο μεγάλες μορφές συνδέθηκαν με μεγάλη φιλία, σε καθοριστική στιγμή της ζωής του Νίκου Καζαντζάκη. Σφραγίστηκε η φιλία τους και με το γεγονός ότι ο Ιστράτι και ο Καζαντζάκης έγιναν οι ίδιοι ήρωες των πεζογραφημάτων τους. Και οι δύο επίσης δηλώνουν την εμπιστοσύνη τους στη μοίρα των ανθρώπων που διψάνε για την ελευθερία και παλεύουν για την κατάκτηση της», υπογραμμίζει.

Ο Νικολάι Κώστοβ σήμερα δηλώνει «συνταξιούχος» που δεν έχει ούτε λεπτό ελεύθερο χρόνο με τις μεταφράσεις που αναλαμβάνει, πάντα όμως επιλέγει έργα που τον εμπνέουν. Έχει μεταφράσει πολλά θεατρικά έργα Ελλήνων συγγραφέων αλλά και των Βουλγάρων συγγραφέων στην ελληνική γλώσσα.

Πολλά χρόνια υπήρξε ανταποκριτής στη Σόφια του Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων, συνεργάστηκε και με άλλα ΜΜΕ στην Ελλάδα, ενώ αρθρογραφούσε και στην «Καθημερινή». Ως μεταφραστής υπήρξε διερμηνέας σε διακρατικές συναντήσεις του Τόντορ Ζίβκοβ με τον Ανδρέα Παπανδρέου, τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, τον Κώστα Καραμανλή κ.ά.

ΑΠΕ