«Δεν θα ξεχάσω ποτέ τη μέρα που έτρεξα στην αίθουσα της Πληροφορικής, για να γραφτώ στο Facebook», διηγείται η Τζάσμιν Ένμπεργκ, αναλύτρια της Insider Intelligence. «Είχα την εντύπωση ότι ανήκα σε ένα πριβέ κλαμπ, όπου δε βρίσκονταν ούτε οι γονείς μου, ούτε οι καθηγητές μου, και, ταυτόχρονα, ότι ανήκα σε ένα πολύ μεγαλύτερο σύμπαν μαζί με φοιτητές από ολόκληρες τις Ηνωμένες Πολιτείες».

Μετά τη δημιουργία του από τον Μαρκ Ζούκερμπεργκ και τους συμφοιτητές του στο Χάρβαρντ, στις 4 Φεβρουαρίου του 2004, το Facebook απλώθηκε σε άλλα αμερικανικά πανεπιστήμια, πριν ανοιχτεί σε όλους το 2006. Το κοινωνικό δίκτυο ήταν τότε πολύ καινούργια έννοια, αλλά κατέκτησε γρήγορα την πλειονότητα των χρηστών του Ίντερνετ. Το 2023 περισσότεροι από τρία δισεκατομμύρια χρήστες άνοιγαν το Facebook τουλάχιστον μία φορά τον μήνα, δηλαδή 3% περισσότεροι από το 2022.

«Ήταν επανάσταση», λέει η Τζάσμιν Ένμπεργκ. «Και παρότι το Facebook δεν είναι πια cool σήμερα, ό,τι και να πει κανείς θα είναι λίγο για την επίδρασή του στη λαϊκή κουλτούρα, στην πολιτική, στην online συμπεριφορά μας, στα ψηφιακά περιεχόμενα. Άλλαξε τον τρόπο επικοινωνίας μας», ανέφερε η ίδια, σύμφωνα με το ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Το Facebook συνέβαλε πολύ, επίσης, στο φαινόμενο του viral περιεχομένου και στην εμφάνιση καθολικά online μέσων, όπως το BuzzFeed.

«Χωρίς εναλλακτική»

Το BuzzFeed έκλεισε πέρυσι, αλλά η Meta, η μητρική εταιρεία των Facebook, Instagram και WhatsApp, τα πάει πολύ καλά. Το 2022, μία κακή χρονιά για την καλιφορνέζικη εταιρεία, τα κέρδη της έφθασαν σε 23 δισεκατομμύρια δολάρια.

«Η πλατφόρμα ανήκει στο ψηφιακό τοπίο», εξηγεί η Τζάσμιν Ένμπεργκ, ιδιαίτερα για τους Millennials, που γεννήθηκαν τις δεκαετίες ’80 και ’90. «Κατά συνέπεια παραμένει ακαταμάχητη για τους διαφημιζόμενους λόγω της εμβέλειας και των επιδόσεών της».

Το Facebook ποντάρει στην πολύ μεγάλης ακρίβειας διαφημιστική στόχευση για μεγάλης κλίμακας χρήστες. Αυτό το οικονομικό μοντέλο βασίζεται στα προσωπικά δεδομένα, που του έχουν κοστίσει πολυάριθμες αγωγές και πρόστιμα, από το σκάνδαλο Cambridge Analytica το 2018 μέχρι τις αποκαλύψεις μίας whistleblower, πρώην εργαζόμενης, το 2021, η οποία κατηγόρησε την εταιρεία ότι βάζει το κέρδος πάνω από την ασφάλεια των χρηστών.

Ωστόσο, ούτε οι επίσημες καταδίκες ούτε και η όλο και πιο ντεμοντέ εικόνα του Facebook μπόρεσαν να ανατρέψουν την τάση. Ο βετεράνος των κοινωνικών δικτύων αναπτύσσεται με μικρότερη ταχύτητα, αλλά αναπτύσσεται. «Είναι όπως το Twitter. Όλοι λένε “θέλω να φύγω”, αλλά κανείς δεν φεύγει, διότι δεν υπάρχει εναλλακτική», διαπιστώνει η Καρολίνα Μιλανέζι της Creative Strategies.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι χρήστες παραμένουν κυρίως για τις ομάδες που έχουν σχηματισθεί με επίκεντρο κοινά ενδιαφέροντα (γείτονες, λάτρεις της τέχνης ή της κηπουρικής, φαν διασημοτήτων, αθλητικών ομάδων…), τις μικρές αγγελίες (Facebook Marketplace) ή για να παραμείνουν σε επαφή με ορισμένα πρόσωπα.

«Οι φίλοι της μαμάς μου»

«Το χρησιμοποιώ, για να βρω πελάτες, διότι ξέρω ότι οι φίλοι της μαμάς μου είναι στο Facebook», εξηγεί η Ρούμπι Χάμερ, 18χρονη μπέιμπι σίτερ από την Καλιφόρνια. «Και επίσης για να βρω και να αγοράσω αυτοκίνητο». Παρ’ όλα αυτά, για να μιλήσει με τους φίλους της προτιμά το Snapchat και για να ανεβάσει φωτογραφίες, το Instagram.

«Η εξαγορά του Instagram το 2012 και το πέρασμα από τους υπολογιστές στα κινητά ήταν μία από τις καλύτερες εμπορικές αποφάσεις, που έχει πάρει ποτέ η Facebook», λέει η Τζάσμιν Ένμπεργκ.

Από εν δυνάμει απειλή, το Instagram έγινε ένας δεύτερος παράδεισος των διαφημιζόμενων και κατά συνέπεια ένα τεράστιο ατού. «Ισοφαρίζει την πτώση του ενδιαφέροντος, ιδιαίτερα των νέων, για το Facebook. Και κυρίως, η εταιρεία διαθέτει μία εφαρμογή, που μπορεί να ανταγωνιστεί το Snapchat και το TikTok», που είναι εξαιρετικά δημοφιλή μεταξύ των εφήβων.

Η διαφοροποίηση των δραστηριοτήτων του ομίλου επέτρεψε τη συνέχιση της καινοτομίας στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης ή το metaverse, το όνειρο του Μαρκ Ζούκερμπεργκ, χωρίς να αλλοιωθεί το Facebook. Η ανάπτυξη του πρωτοπόρου δικτύου εντοπίζεται επίσης στη νοτιοανατολική Ασία, όπου η κινητή εφαρμογή ήταν κάποτε η κύρια πύλη εισόδου στο ίντερνετ.

Σήμερα, περισσότεροι από τους μισούς χρήστες του Facebook είναι 18 έως 34 ετών, σύμφωνα με τα στοιχεία του Datareportal. Ωστόσο, η πραγματική απήχηση είναι δύσκολο να μετρηθεί. «Μπαίνω πολύ λίγο στο Facebook, αλλά ό,τι ανεβάζω στο Instagram εμφανίζεται αυτόματα και στο Facebook», λέει η Καρολίνα Μιλανέζι. «Άρα μετριέμαι ως “ενεργή”… Ίσως τα νούμερα δεν απεικονίζουν την πραγματικότητα!».