Το κάπνισμα στην εφηβεία αυξήθηκε ξανά μετά από μια περίοδο κατά την οποία είχε μειωθεί. Αυτό διαπιστώνει ο Γιώργος Παπαμακάριος, αν. υπεύθυνος του Θεραπευτικού Προγράμματος ΚΕΘΕΑ “Κύτταρο – Οξυγόνο”, μιλώντας στην “Ε” για τα προγράμματα που διοργανώνονται σε σχολικές μονάδες και είναι μια βασική μέθοδος πρόληψης εξαρτητικών μορφών συμπεριφοράς για εφήβους και έφηβες στο γυμνάσιο και το λύκειο. Ο ίδιος μάλιστα τονίζει πως οι παρεμβάσεις αυτές είναι πιο αποτελεσματικές όταν απευθύνονται σε όλες τις ομάδες του σχολείου (εκπαιδευτικοί, μαθητές, γονείς) και προσαρμόζονται στις ανάγκες τους, χωρίς να επικεντρώνονται μόνο σε θέματα χρήσης ουσιών και άλλες βλαπτικές μορφές συμπεριφοράς.
Ο αν. υπεύθυνος του ΚΕΘΕΑ “Κύτταρο – Οξυγόνο” τονίζει ακόμη την μακρόχρονη εμπειρία του οργανισμού σε τέτοιου τύπου παρεμβάσεις, που διατηρεί μνημόνιο συνεργασίας με το υπουργείο Παιδείας και ανήκει στους εγκεκριμένους φορείς υλοποίησης της θεματικής εβδομάδας στα σχολεία.
ΠΡΟΛΗΨΗ: ΜΙΑ ΜΕΓΑΛΗ ΚΟΥΒΕΝΤΑ
Ο Γιώργος Παπαμακάριος θεωρεί ότι “η πρόληψη είναι μια μεγάλη κουβέντα, για να συζητηθεί” και επί της ουσίας όταν μιλάμε για πρόληψη “είναι πολύ καλό να μην εστιάζουμε αποκλειστικά στο κομμάτι των εξαρτήσεων. Η πρόληψη αφορά ένα τεράστιο φάσμα εφαρμογών, δράσεων και δραστηριοτήτων ενός ατόμου, που μπορεί να βοηθήσει έναν άνθρωπο να μην καταλήξει σε προβληματικές συμπεριφορές”. Κυρίως “έχει να κάνει με την έμφαση στις δεξιότητες ζωής και στο κομμάτι της προαγωγής της ψυχοκοινωνικής υγείας:
Αυτό είναι ένα βασικό αντικείμενο της πρόληψης, όπως την αντιλαμβανόμαστε στο ΚΕΘΕΑ”.
ΠΟΛΥΔΙΑΣΤΑΤΟΣ Ο ΡΟΛΟΣ
Τα αυτόνομα προγράμματα του ΚΕΘΕΑ, όπως αυτό που εφαρμόζει το ΚΕΘΕΑ “Κύτταρο-Οξυγόνο”, όπως εξηγεί ο ίδιος, έχουν έναν πολυδιάστατο ρόλο: “Η έμφασή τους έχει να κάνει με το κομμάτι του πεδίου των εξαρτήσεων -αποκλειστικά, δηλαδή, με το κομμάτι της συμβουλευτικής, κινητοποίησης, θεραπείας και κοινωνικής ένταξης σε όλο το φάσμα πλέον των εξαρτήσεων, με τις διάφορες δομές που έχει το κάθε πρόγραμμα- το οποίο κυρίως εστιάζεται στο κομμάτι της δευτερογενούς πρόληψης”. Δηλαδή, “στο κομμάτι που έχει να κάνει με την παρέμβαση συγκεκριμένα στο θέμα των εξαρτήσεων, μέσα από δράσεις ενημέρωσης - ευαισθητοποίησης είτε βραχύχρονες, είτε μακροχρόνιες, το οποίο έχουν ως αποκλειστικό αντικείμενο τα Κέντρα Πρόληψης που λειτουργούν στους περισσότερους δήμους της Ελλάδας”.
ΣΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΛΑΜΑΤΑ
Στην Πελοπόννησο (και στην πόλη της Καλαμάτας) το ΚΕΘΕΑ “Κύτταρο-Οξυγόνο” με αυτό το σκεπτικό εστιάζει στο κομμάτι της δευτερογενούς πρόληψης, “παρεμβαίνοντας σε διάφορους χώρους, κυρίως με βραχύχρονες δράσεις που εστιάζουν στην ενημέρωση - ευαισθητοποίηση ομάδων γύρω από θέματα εξαρτήσεων, έχοντας πάντα όμως ως γνώμονα το κομμάτι της υγιούς θωράκισης ενός ανθρώπου με δεξιότητες και δυνατότητες, που θα τον αποτρέψουν ή με κάποιο τρόπο θα τον βάλουν σε μια διαδικασία να κινητοποιηθεί αν ο ίδιος ή κάποιος στο περιβάλλον του αντιμετωπίζει ή φαίνεται να αντιμετωπίζει ζητήματα, τα οποία ενδεχομένως να οδηγήσουν και στις εξαρτήσεις”, αναφέρει ο αν. υπεύθυνος του προγράμματος αναλύοντας τη φιλοσοφία των προγραμμάτων πρόληψης.
ΒΑΣΙΚΟ ΠΕΔΙΟ Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ
Ένα βασικό πεδίο λοιπόν στο οποίο παρεμβαίνει το ΚΕΘΕΑ “Κύτταρο-Οξυγόνο” είναι στην εκπαιδευτική κοινότητα: “Κυρίως ασχολούμαστε με γυμνάσια και με λύκεια· με τους μαθητές, αλλά και με τους εκπαιδευτικούς -δηλαδή τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση- και ταυτόχρονα ασχολούμαστε και με τη μεταδευτεροβάθμια και επαγγελματική εκπαίδευση, με σπουδαστές - φοιτητές”. Καθώς και “με γονείς είτε ατόμων που είναι στη σχολική κοινότητα, είτε γενικώς με ομάδες γονέων, πολιτιστικούς συλλόγους, άλλες ομάδες επαγγελματιών (υγειονομικούς, φαρμακοποιούς, αστυνομικούς) και ευρύτερες επαγγελματικές ομάδες”, όπου ο στόχος είναι κυρίως “να αναφέρουμε βασικά πράγματα γύρω από το φαινόμενο των εξαρτήσεων, την αιτιολογία, παράγοντες επιβαρυντικούς, καθώς και έναν τρόπο υιοθέτησης ενός υγιούς τρόπου ζωής, εστιάζοντας κυρίως στην επικοινωνία, στις δεξιότητες ζωής, στην έκφραση συναισθημάτων, στις σχέσεις, στα όρια, στην ανοιχτότητα γενικώς και στην εμπιστοσύνη”. Εν ολίγοις, διευκρινίζει, “με έναν τρόπο λειτουργούμε εστιάζοντας στις εξαρτήσεις, αλλά μέσα από ένα φάσμα που είναι πιο ευρύτερο, το φάσμα της πρόληψης”.
Αξίζει να αναφερθεί ότι οι δράσεις στα σχολεία οργανώνονται κατόπιν πρόσκλησης και “οι συνάδελφοι που παρεμβαίνουν σε αυτό το κομμάτι είναι εκπαιδευμένοι από τον οργανισμό σε θέματα πρόληψης και πιστοποιημένοι από το υπουργείο Παιδείας”.
ΕΠΑΝΑΚΑΜΨΗ ΤΟΥ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ
Στο μεταξύ, “πέρα από τις καινούργιες προσκλήσεις που έρχονται για να παρέμβουμε, έχουμε αναπτύξει και μια καλή σχέση μακροχρόνια με συγκεκριμένες σχολικές μονάδες σε όλο το δίκτυο της Πελοποννήσου, με τις οποίες έχουμε μια πιο τακτική επαφή, και ενδεχομένως να κάνουμε και κάποιες πιο εστιασμένες δράσεις”.
Ειδικότερα στη Μεσσηνία, λέει, “υπάρχει μια πολύ καλή συνεργασία. Παλαιότερα είχαν αξιοποιηθεί και δράσεις του υπουργείου Υγείας, κυρίως στα γυμνάσια, με τις θεματικές εβδομάδες”. Οι πιο αποσπασματικές συνεργασίες δε, “προκύπτουν επειδή ενδεχομένως να υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι υπάρχει κάποια αυξημένη τάση στο πεδίο των εξαρτήσεων”, σημειώνει ενώ διευκρινίζει ότι “δεν μιλάω αποκλειστικά για παράνομες ουσίες. Εμπειρικά, τουλάχιστον εγώ αυτό που παρατηρώ τα τελευταία χρόνια είναι μια επανάκαμψη του καπνίσματος στα σχολεία. Την προηγούμενη δεκαετία φαινόταν ότι ήταν σε μια πτώση”.
ΚΕΚΑΛΥΜΜΕΝΕΣ ΕΞΑΡΤΗΣΕΙΣ
Ο Γιώργος Παπαμακάριος αυτό που διαπιστώνει επίσης, είναι ότι οι εξαρτήσεις έχουν πάρει μια κεκαλυμμένη μορφή. Δηλαδή, “το κομμάτι της προβληματικής ενασχόλησης με την οθόνη, που είναι ένας ολόκληρος τομέας στις εξαρτήσεις και είναι ένα καινούργιο ζήτημα το οποίο αντιμετωπίζουμε τόσο εμείς σαν οργανισμός, όσο και η εκπαίδευση που την προηγούμενη περίοδο λειτουργούσε σχεδόν αποκλειστικά λόγω του Covid με το διαδίκτυο”, φέρνει ο ίδιος σαν παράδειγμα. Και προσθέτει: “Αναλογιστείτε το τι παρέχει αυτή τη στιγμή η τεχνολογία σε επίπεδο αναψυχής για παράδειγμα, για έναν έφηβο ο οποίος μπορεί να ζει όλη του την καθημερινότητα μέσα από μια οθόνη, και πόσο επικίνδυνο μπορεί να είναι αυτό”.
Παρατηρεί ακόμη πως “οι ενδείξεις δείχνουν ότι είμαστε σε μια φάση στην οποία επιβεβαιώνεται το κομμάτι στο οποίο ούτως ή άλλως δουλεύουμε και με τους μαθητές και με τον οποιοδήποτε στη σχολική κοινότητα και γενικότερα στις δράσεις πρόληψης, που έχει να κάνει με την αιτιολογία της εξάρτησης”.
ΤΟ ΤΡΙΓΩΝΟ ΑΤΟΜΟ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, ΕΞΑΡΤΗΣΗ
Ο αν. υπεύθυνος του ΚΕΘΕΑ “Κύτταρο-Οξυγόνο” εξηγεί πως λέγοντας για αιτιολογία της εξάρτησης, εννοεί “το περίφημο τρίγωνο μεταξύ ατόμου, περιβάλλοντος και της ίδιας της εξαρτητικής ουσίας-συμπεριφοράς”, το οποίο “επιβεβαιώνεται για άλλη μια φορά, όπου ένα περιβάλλον διαρκώς μεταβαλλόμενο και διαρκώς πιο απειλητικό προς το άτομο, του δημιουργεί μεγαλύτερα κενά και ανασφάλειες”. Έτσι “πάρα πολύ εύκολα για να καλύψει όλο αυτό το παράδοξο που αντιμετωπίζει στην καθημερινότητά του, αλλά και τα προσωπικά κενά που ενδεχομένως δεν μπορεί να αναπληρώσει μέσα από τις σχέσεις, μέσα από την κοινωνική δραστηριοποίηση, μέσα από άλλες υγιείς μορφές και δεξιότητες, καταφεύγει σε μια προσφερόμενη ουσία, δράση, συμπεριφορά”. Κι αυτό μπορεί να είναι “η νικοτίνη, το διαδίκτυο και η προβληματική του χρήση, ο τζόγος -ειδικά ο επίσημος ηλεκτρονικός τζόγος, που είναι η νέα μάστιγα της εποχής- και ό,τι άλλο υπάρχει διαθέσιμο”. Άλλωστε, παρατηρεί, “πάντα υπάρχει κάτι διαθέσιμο, το οποίο επικαιροποιείται πάρα πολύ γρήγορα και ανταποκρίνεται πολύ πιο γρήγορα από ότι ανταποκρινόμαστε όλοι οι υπόλοιποι, σε μια ανάγκη που χρειάζεται ο έφηβος άμεσα να καλύψει”. Και, “όσο πιο δύσκολα είναι τα πράγματα, τόσο πιο εύκολα παρουσιάζονται αυτού του είδους οι επιλογές στον οποιοδήποτε, για να μπορέσει κατά κάποιο τρόπο να αντιμετωπίσει μια πάρα πολύ δύσκολη πραγματικότητα”, λέει καταλήγοντας ο Γιώργος Παπαμακάριος.
* Όσοι ενδιαφέρονται να ενημερωθούν για τα προγράμματα του ΚΕΘΕΑ “Κύτταρο-Οξυγόνο”, να αναζητήσουν συμβουλές ή βοήθεια για τους ίδιους ή και για πρόσωπα του περιβάλλοντός τους, αλλά και να οργανώσουν μία δράση από κοινού με τον οργανισμό, μπορούν να απευθύνονται στο Πολυδύναμο Κέντρο Καλαμάτας, στο τηλ. 27210 86967 και στο email: pd-kalamata@kethea-kyttaro.gr
