Την δημιουργία εμπορικού λιμανιού στη Δυτική Παραλία Καλαμάτας προβλέπει το Περιφερειακό Χωροταξικό Πλαίσιο Πελοποννήσου ενώ το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) με την απόφαση 1243/2016 έχει κρίνει παράνομη τη σχετική πρόβλεψη του Γενικού Πολεοδομικού  Σχεδίου (ΓΠΣ) Καλαμάτας. Υπενθυμίζουμε ότι το ΓΠΣ Καλαμάτας προέβλεπε δημιουργία εμπορικού λιμανιού στο Μπουρνιά. Το ΣτΕ, μετά από προσφυγή ιδιοκτητών γης στην περιοχή, έκρινε παράνομη τη ρύθμιση αφενός επειδή δεν υπήρχε αντίστοιχη πρόβλεψη στον περιφερειακό και εθνικό χωροταξικό σχεδιασμό και αφετέρου επειδή οι χερσαίες εκτάσεις του νέου λιμανιού θα γίνονταν σε προστατευόμενη γεωργική γη υψηλή παραγωγικότητας. Το Περιφερειακό Χωροταξικό Πλαίσιο Πελοποννήσου που εγκρίθηκε την περασμένη εβδομάδα προβλέπει επί λέξει «Υλοποίηση εμπορικού λιμένα Καλαμάτας, με δυνατότητα εξυπηρέτησης τουριστικής κίνησης που δεν μπορεί να εξυπηρετηθεί στον υφιστάμενο λιμένα, σε νέα θέση δυτικά της Καλαμάτας, σύμφωνα με το εγκεκριμένο ΓΠΣ Καλαμάτας, μετά από ειδική μελέτη.»

Το ερώτημα που ανακύπτει αβίαστα είναι αν ο μελετητής του Περιφερειακού Χωροταξικού Πλαισίου  Πελοποννήσου γνώριζε τη απόφαση του ΣτΕ ή αν η μελέτη συντάχθηκε πριν την απόφαση του ανώτατου δικαστηρίου. Επίσης το πολιτικό ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί από τη δημοτική αρχή Καλαμάτας είναι αν σχεδιάζει να δημιουργήσει άμεσα νέο εμπορικό λιμάνι ή αν θα αφήσει παρακαταθήκη το σχεδιασμό για τις… επόμενες γενιές. Σε κάθε περίπτωση ένα σύγχρονο λιμάνι χρειάζεται τεράστια χερσαία ζώνη για την προσωρινή εναποθήκευση των κοντέινερ (με τα οποία γίνονται οι σύγχρονες θαλάσσιες μεταφορές) και σύνδεση με αυτοκινητόδρομο και το σιδηροδρομικό δίκτυο. Υπενθυμίζουμε ότι το σιδηροδρομικό δίκτυο της Νότιας Πελοποννήσου είναι εκτός λειτουργίας και ότι οι μετρικές γραμμές του εμποδίζουν την απευθείας μεταφορά εμπορευμάτων στο κανονικό ευρωπαϊκό δίκτυο. Το Περιφερειακό Χωροταξικό Πλαίσιο Πελοποννήσου προβλέπει για τα λιμάνια: «Η Περιφέρεια διαθέτει στις νότιες απολήξεις της τους λιμένες της Καλαμάτας και του Γυθείου. Ο λιμένας Καλαμάτας είναι η πλέον ευνοϊκή θέση της Περιφέρειας για την ανάδειξη ενός λιμένα διαπεριφερειακής σημασίας. Ο λιμένας αυτός μπορεί να δράσει συμπληρωματικά ως προς τον Πειραιά (εμπορευματικά φορτία εξυπηρετούμενα από τον αυτοκινητόδρομο αλλά και τον σιδηρόδρομο) και ανεξάρτητα από το λιμάνι της Πάτρας, δεδομένου ότι ο κύριος προσανατολισμός του λιμανιού της Πάτρας είναι η Αδριατική. Με την ανάδειξη της Καλαμάτας σε πρωτεύοντα διαπεριφερειακό λιμένα, ο λιμένας Γυθείου αναμένεται να περιοριστεί σε λειτουργίες μικρότερης γεωγραφικής εμβέλειας, όπως είναι η ακτοπλοϊκή εξυπηρέτηση της γειτονικής νησιωτικής περιοχής Κυθήρων, αλλά και ορισμένων νήσων των νοτιοδυτικών Κυκλάδων. Ο λιμένας Ναυπλίου αναμένεται να περιοριστεί σε μικρή εμπορική κίνηση, δεδομένων και των ιδιαίτερων απαιτήσεων της γειτονικής περιοχής από άποψη ποιότητας περιβάλλοντος και αισθητικής. Τέλος, οι λιμένες του βόρειου τμήματος της Περιφέρειας αναμένεται να διατηρήσουν το ρόλο τους με κυρίαρχο τον λιμένα των Αγίων Θεοδώρων στην ξυπηρέτηση σχεδόν αποκλειστικά βιομηχανικών δραστηριοτήτων.»

Η ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ

Η απόφαση 1243/2016 του Συμβουλίου της Επικρατείας με την οποία κηρύχθηκε παράνομη η τροποποίηση του ΓΠΣ Καλαμάτας για τη δημιουργία νέου λιμανιού, αναφέρει μεταξύ άλλων τα εξής: «Επειδή, ο σχεδιασμός νέου λιμένα, λόγω της μείζονος σημασίας των επεμβάσεων που συνεπάγεται στο παράκτιο και θαλάσσιο περιβάλλον και στον οικισμό που εξυπηρετεί πρέπει να αποτελεί, προκειμένου να διασφαλίζεται η βιωσιμότητα του έργου, αλλά και του φυσικού και οικιστικού περιβάλλοντος, σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν ήδη, αντικείμενο μείζονος χωροταξικού εθνικού ή περιφερειακού σχεδιασμού, χαρακτήρα που δεν έχουν τα γενικά πολεοδομικά σχέδια, που αποτελούν μηχανισμούς σχεδιασμού τοπικής κλίμακας. Το επίμαχο λιμενικό έργο, αποτελεί νέο λιμένα, με αυτοτελή και εν μέρει διαφορετικό χαρακτήρα (εμπορικό – τουριστικό), που χωροθετείται σε περιαστική περιοχή που δεν βρίσκεται σε άμεση χωρική γειτνίαση με τον υφιστάμενο λιμένα, ο οποίος, κατά τα ήδη εκτεθέντα, εντάσσεται στον οικιστικό ιστό της πόλεως της Καλαμάτας.   Συνιστά,   κατά   συνέπεια,   περίπτωση   δημιουργίας   νέου εμπορικού και τουριστικού λιμένα, ο οποίος δεν μπορεί να θεωρηθεί ως εν ευρεία εννοία λειτουργική επέκταση της λιμενικής υποδομής του παλαιού λιμανιού. Ήταν επομένως, αναγκαία, κατά τα ήδη εκτεθέντα σε προηγούμενη σκέψη, η ένταξη του έργου αυτού σε προηγούμενο χωροταξικό σχεδιασμό. Ο σχεδιασμός όμως αυτός δεν υφίσταται, εν προκειμένω, αντιθέτως δε, όπως εκτέθηκε, το Περιφερειακό Χωροταξικό Σχέδιο της Πελοποννήσου αναφέρεται σε αναβάθμιση του υφιστάμενου λιμένα και όχι σε χωροθέτηση νέου, σε άλλη θέση. Πέραν τούτων, ο νέος λιμένος χωροθετείται σε περιοχή που προορίζεται για αγροτική εκμετάλλευση και της οποίας εκτεταμένα τμήματα έχουν, κατά τα ήδη εκτεθέντα, τον χαρακτήρα προστατευόμενης γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας, σε περιαστική, δηλαδή, αγροτική περιοχή, της οποίας ο χαρακτήρας πρέπει, κατά τον υπερκείμενο περιφερειακού επιπέδου χωροταξικό σχεδιασμό, να διαφυλάσσεται κατ’ αρχήν αναλλοίωτος, διότι η προστασία της εξυπηρετεί τη βιώσιμη ανάπτυξη. Προς το σκοπό αυτό άλλωστε, η πραγματοποίηση επεμβάσεων σε εκτάσεις με αυτό το χαρακτήρα επιτρέπεται μόνον κατ’ εξαίρεση, εφόσον τόσο  επιβάλλεται κατά την ειδικώς αιτιολογημένη κρίση των αρμοδίων οργάνων, για τη θεραπεία ζωτικών αναγκών, οι οποίες δεν θα μπορούσαν  να ικανοποιηθούν με άλλο τρόπο (πρβλ. ΣτΕ 328, 395, 400/2014, 3489/2001 κ.ά). Υπό τα ανωτέρω δεδομένα, το επίμαχο λιμενικό έργο, δεν αποτέλεσε αντικείμενο του προσήκοντος σχεδιασμού, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα, η σχετική ρύθμιση του προσβαλλόμενου γενικού πολεοδομικού σχεδίου,που περιέχεται στο άρθρο 4 παρ. 16.6 αυτού, πρέπει να ακυρωθεί.

Επειδή, κατόπιν τούτων η κρινόμενη αίτηση πρέπει να γίνει δεκτή, και να ακυρωθεί το προσβαλλόμενο σχέδιο κατά  το  μέρος αυτό, κατά το οποίο και μόνον το πλήττουν οι αιτούντες, την κατασκευή δηλαδή νέου εμπορευματικού λιμένα Καλαμάτας στη Δυτική Παραλία της πόλης.»