Η ενίσχυση της ελληνοαμερικανικής στρατιωτικής συνεργασίας και η ενεργειακή διάσταση ανοίγουν ευκαιρίες, αλλά εγείρουν ερωτήματα για τα κυριαρχικά όρια και τους κινδύνους που αναλαμβάνει η χώρα.

Η πρώτη επίσκεψη της νέας Αμερικανίδας Πρέσβεως Κίμπερλι Γκίλφοϊλ στο Υπουργείο Άμυνας σηματοδοτεί την εκκίνηση μιας πιο απαιτητικής φάσης στις ελληνοαμερικανικές σχέσεις. Η συνάντηση με τον ΥΕΘΑ Νίκο Δένδια δεν περιορίστηκε σε τυπικές δηλώσεις, αλλά  ανέδειξε μια σαφή αμερικανική στρατηγική: η Ελλάδα καλείται να αναλάβει πιο ενεργό ρόλο στην αρχιτεκτονική ασφάλειας της Ανατολικής Μεσογείου.

Κεντρική ανακοίνωση της Αμερικανίδας Πρέσβη ήταν η έγκριση από τον Υπουργό Άμυνας των ΗΠΑ, Πιτ Χέγκσεθ, της ένταξης της Ελλάδας στο State Partnership Program με την Εθνοφρουρά των ΗΠΑ. Πρόκειται για αναβάθμιση με άμεσο επιχειρησιακό αποτύπωμα: κοινή εκπαίδευση, ενοποίηση δογμάτων, ενίσχυση ειδικών επιχειρήσεων και διαλειτουργικότητα με τις πλέον προηγμένες δυνάμεις του ΝΑΤΟ. Η ένταξη της Ελλάδας στο «State Partnership Program» του Υπουργείου Πολέμου των ΗΠΑ δεν είναι απλώς τεχνική συνεργασία. Πρόκειται για στρατηγική τοποθέτηση: Το πρόγραμμα έχει σαφή γεωπολιτικό προσανατολισμό, από την Ανατολική Ευρώπη και τη Βαλτική μέχρι την Κεντρική Ασία, και στοχεύει στην περιφερειακή κυριαρχία των ΗΠΑ έναντι Ρωσίας και Κίνας. Η αμερικανική στρατηγική περνάει μέσα από λιμάνια, ναυπηγεία, ενεργειακές υποδομές και διαμετακομιστικά κέντρα. Η Ελλάδα αναβαθμίζεται σε κρίσιμη πύλη των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά η αναβάθμιση αυτή έχει και κόστος: αυξημένες δεσμεύσεις, πιέσεις για συμμετοχή σε συγκρούσεις και περιορισμό της ανεξαρτησίας στις αποφάσεις. Η Ουάσιγκτον δείχνει ότι επενδύει στην ελληνική στρατιωτική αξιοπιστία σε μια περίοδο όπου η Τουρκία αυτονο. Η Τουρκία,  μετεωρίζεται μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχα, ενώ επιπλέον η Άγκυρα διατηρεί προνομιακές σχέσεις με το Ιράν και τη ΧΑΜΑΣ και είναι σε μετωπική σύγκρουση με το Ισραήλ και τους Κούρδους, αμφότεροι στυλοβάτες των αμερικανικών στρατηγικών σχεδίων στην περιοχή.

Η πρέσβης Γκίλφοϊλ , στις συναντήσεις της με αξιωματούχους της Ελληνικής Κυβέρνησης, υπογράμμισε , εμφατικά,  την ανάδειξη της Ελλάδας σε ενεργειακό κόμβο. Η ενεργειακή ατζέντα του «συστήματος Τραμπ» στην Ανατολική Μεσόγειο εστιάζει σε δύο άξονες: την Ελλάδα ως πύλη αμερικανικού LNG προς την Κεντρική και ΝΑ Ευρώπη μέσω Ρεβυθούσας και Αλεξανδρούπολης, και την επιτάχυνση της αξιοποίησης υδρογονανθράκων σε όλη την περιοχή, από Κρήτη έως Λιβύη. Με άμεσα κέρδη για εταιρείες και αυξημένη αμερικανική επιρροή, οι επιλογές αυτές προδιαγράφουν πιέσεις για «διευθετήσεις» που ενδέχεται να αναδιαμορφώσουν γεωπολιτικά τον χώρο.

Το 3+1 ως νέο γεωπολιτικό δόγμα

Η επίσκεψη Γκίλφοϊλ στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας , αφού προηγουμένως  επισκέφτηκε το Υπουργείο εξωτερικών (ΥΕΘΑ Ν. Δένδιας και ΥΠΕΞ Γ. Γεραπετρίτης),  εντάσσεται στη συνολική αμερικανική προσπάθεια να ενισχύσει το σχήμα 3+1 (Ελλάδα–Κύπρος–Ισραήλ + ΗΠΑ), που από πολιτικός μηχανισμός, εξελίσσεται πλέον σε σταθεροποιητική δομή με τρεις σκληρούς πυλώνες: ενεργειακή ασφάλεια και προστασία κρίσιμων υποδομών, θαλάσσια επιτήρηση και διαχείριση κρίσεων, αποτροπή αναθεωρητικών πολιτικών σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο. Η αμερικανική επιμονή στο 3+1 σχετίζεται άμεσα με την ενισχυόμενη ιρανική επιρροή μέσω ένοπλων proxy οργανώσεων (Χεζμπολάχ, Χαμάς, Χούθι, σιιτικές πολιτοφυλακές σε Συρία–Ιράκ). Το Ιράν χρησιμοποιεί αυτές τις δυνάμεις για να απειλεί το Ισραήλ, ζωτικές θαλάσσιες ενεργειακές οδούς και δίκτυα ανεφοδιασμού από τον Περσικό έως την Ανατολική Μεσόγειο. Και επιπροσθέτως,  ο ρωσικός παράγοντας παραμένει ενεργός στη Συρία, ενώ η τουρκική αναθεωρητικότητα συνεχίζει να προκαλεί εντάσεις σε ΕΕ και ΝΑΤΟ.

 Το ζήτημα των F-35:  Ερωτηθείσα για τα αμερικανικά μαχητικά αεροσκάφη F-35 που επιθυμεί να αποκτήσει η  Τουρκία, η Αμερικανίδα Πρέσβης ήταν ξεκάθαρη: η ισχύουσα νομοθεσία το απαγορεύει. Ωστόσο,  μια πιο προσεχτική ανάγνωση της δήλωσης,  αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο μελλοντικής αλλαγής στάσης των ΗΠΑ προς την Τουρκία. Άλλωστε και Αμερικανός Πρόεδρος Ντ. Τραμπ, κατά τη συνάντηση που είχε με τον Πρόεδρο της Τουρκίας Ταγιπ Ερντογάν στον Λευκό Οίκο, δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο, κάτω υπό προϋποθέσεις, η Τουρκία να προμηθευτεί αριθμό μαχητικών F-35 και μάλιστα στην πλέον βελτιωμένη έκδοση.

Κοντολογίς, οι επισκέψεις της  Γκίλφοϊλ στα Υπουργεία,  Εθνικής Άμυνας και Εξωτερικών, δεν ήταν “εθιμοτυπικές”. Ήταν μια καθαρή στρατηγική υπενθύμιση, ότι  η επόμενη πενταετία στην Ανατολική Μεσόγειο θα καθορίσει , με την στρατιωτική ισχύ, το νέο γεωπολιτικό περιβάλλον και με κεντρικό πυρήνα την ενέργεια και τη γεωοικονομία.  Η νέα Αμερικανίδα πρέσβειρα στην Αθήνα, Κίμπερλι Γκίλφοϊλ, αναβαθμίζει  τη συνεργασία Ελλάδας–ΗΠΑ σε επίπεδα που δεν έχουν προηγούμενο. Οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις θα συνδεθούν ευθέως με τμήματα της Εθνοφρουράς των ΗΠΑ, με πιθανές  κοινές στρατιωτικές δράσεις. Η Ελλάδα μπαίνει σε ζώνες όπου η στρατιωτική συνεργασία με τις ΗΠΑ δεν είναι μόνο ασπίδα, αλλά και βάρος. Η γεωενεργειακή διάσταση, τα λιμάνια, οι αγωγοί και οι ενεργειακοί κόμβοι γίνονται πεδία ανταγωνισμού όπου τα ελληνικά συμφέροντα δοκιμάζονται.  Το στοχαστικό ερώτημα παραμένει: μπορεί η Ελλάδα να αξιοποιήσει την τεχνογνωσία και την ασφάλεια που προσφέρει η Ουάσιγκτον, χωρίς να υπονομευτεί η κυριαρχία της; Γιατί, το ερώτημα  δεν είναι τι ζητούν οι ΗΠΑ , αυτό είναι δεδομένο. Το πραγματικό ερώτημα είναι,  αν η Ελλάδα μπορεί, θέλει και τολμά να ανταποκριθεί σε έναν διευρυμένο αμερικανικό ρόλο, χωρίς να υπονομεύσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα. Η σύγκλιση με την Ουάσιγκτον πιθανόν να είναι χρήσιμη συγκυριακά, αλλά όχι πάντα ταυτόσημη. Τα αμερικανικά Στρατηγικά συμφέροντα, δεν ταυτίζονται απόλυτα και σε κάθε περίπτωση,  με τα ελληνικά. Η Ελλάδα,  οφείλει να διασφαλίσει,  ότι η εμβάθυνση της ελληνοαμερικανικής συνεργασίας, ειδικά στον στρατιωτικό τομέα,  θα ενισχύει την ελληνική ισχύ , χωρίς όμως και να  τη δεσμεύει, ειδικά σε θέματα που άπτονται ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων. Ο μειλίχιος, καλοζυγισμένος λόγος της Αμερικανίδας Πρέσβεως παρουσίασε μια αισιόδοξη, σχεδόν ανθόσπαρτη ελληνοαμερικανική συνεργασία, μια εικόνα θελκτική, αλλά συνδεδεμένη με σαφείς στρατηγικές απαιτήσεις από την Αθήνα και μάλλον χωρίς μεγάλα περιθώρια ελληνικού «αντιλόγου»...