Η αύξηση της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού (bullying) παραμένει θέμα ταμπού για τους εκπαιδευτικούς αλλά και τους μαθητές - θύματα τέτοιων φαινομένων στο σχολικό τους περιβάλλον. Και παρόλο που όπως επισημαίνει στην "Ε" ο Χάρης Ασημόπουλος, καθηγητής Κοινωνικής Εργασίας και μέλος της διεπιστημονικής ομάδας παρέμβασης κατά του εκφοβισμού της Εταιρείας Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου (ΕΨΥΠΕ), ένας στους έξι μαθητές έχει υποστεί κάποιας μορφής σωματική ή λεκτική βία, το φαινόμενο μπορεί να είναι πιο ανησυχητικό.
«Στη χώρα μας το φαινόμενο δεν τυγχάνει ακόμα της απαιτούμενης προσοχής και δεν έχουν διαμορφωθεί πολιτικές πρόληψης και αντιμετώπισης. Τα περιστατικά βίας στα σχολεία τείνουν να αποσιωπούνται διότι θεωρείται ότι εκθέτουν και στιγματίζουν τους θύτες, τα θύματα και το κύρος του σχολείου», αναφέρει χαρακτηριστικά. Και προσθέτει πως στην Ελλάδα, από δεδομένα διαφόρων ερευνών, «υπολογίζεται ότι το 10% του συνόλου των μαθητών γίνονται θύματα διαφόρων μορφών βίας στο σχολείο» - ενώ «οι μαθητές που ασκούν βία, οι θύτες, υπολογίζεται ότι ανέρχονται στο 5% του συνόλου των μαθητών». Εχει επίσης παρατηρηθεί ότι τα αγόρια εμπλέκονται περισσότερο σε περιστατικά βίας, και ιδιαίτερα σωματικής, σε σύγκριση με τα κορίτσια, που εμπλέκονται σε μικρότερο βαθμό και κυρίως αναμειγνύονται σε λεκτικά περιστατικά. «Ειδικότερα τα αγόρια εμπλέκονται σε περιστατικά βίας σε σχέση με τα κορίτσια σε αναλογία 3 προς 1», σημειώνει.
ΜΟΡΦΕΣ ΒΙΑΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Η έκφραση της βίας στο σχολείο ανάμεσα στους μαθητές έχει διάφορες μορφές και είναι δυνατόν να είναι σωματική, λεκτική, ψυχολογική και κοινωνική. Οπως εξηγεί ο κ. Ασημόπουλος, συμπεριλαμβάνονται χειρονομίες, σπρωξιές, ξυλοδαρμοί, φραστικές επιθέσεις, βρισιές, προσβολές, απειλές, εκβιασμοί, κλοπή προσωπικών αντικειμένων, σεξουαλική παρενόχληση και κακοποίηση, καθώς επίσης αποκλεισμός και απομόνωση από συναναστροφές, ομαδικά παιχνίδια και κοινωνικές δραστηριότητες. «Το γεγονός έχει πολλαπλές επιπτώσεις στην υγεία, τη ψυχική υγεία και την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού», επισημαίνει.
Οι ενδείξεις που είναι δυνατόν να υποδηλώσουν ότι τα παιδιά έχουν πέσει θύματα εκφοβισμού και βίας στο σχολείο είναι: «Η εμφάνιση του παιδιού με ρούχα ή πράγματα σκισμένα σε συνδυασμό με μελανιές και σημάδια επίθεσης, αλλαγή στις συμπεριφορές του, νυχτερινή ενούρηση, ονυχοφαγία, απομάκρυνση από κοινωνικές δραστηριότητες, νευρικότητα και φοβίες, αλλαγές στο συναίσθημα με ξεσπάσματα, κλάμα, κόπωση, σχολική άρνηση, καθυστερήσεις στη σχολική προσέλευση, αλλαγή των δρομολογίων μετακίνησής του από και προς το σχολείο, καθώς και παράπονα για ψυχοσωματικά προβλήματα», καταλήγει ο καθηγητής.
ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΙ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ
Mε στόχο λοιπόν την αντιμετώπιση του εκφοβισμού στα σχολεία η ΕΨΥΠΕ έχει αναλάβει πρωτοβουλία, για τη συγκρότηση του «Δικτύου κατά της βίας», στην οποία συμμετέχουν το υπουργείο Παιδείας, η Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, σημαντικοί φορείς και πανεπιστήμια. Αξίζει δε να σημειωθεί ότι τα αποτελέσματα των μέχρι τώρα ερευνών «επισημαίνουν την ανάγκη αντιμετώπισης της βίας στα σχολεία με την εφαρμογή πολυδιάστατων προγραμμάτων (π.χ. διερεύνηση αναγκών, παρέμβαση και ευαισθητοποίηση) σχετικά με τις ανάγκες των μαθητών με εμπειρίες βίας, την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων και τις στρεσογόνες συνέπειές τους για την ομαλή ψυχοσυναισθηματική τους εξέλιξη στο χώρο του σχολείου», όπως αναφέρει ο Χ. Ασημόπουλος. Και προσθέτει πως «χρειάζεται άμεσα να δημιουργηθεί σύστημα υποστήριξης των σχολείων από υπηρεσίες κοινωνικής προστασίας και ειδικών ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων που θα λειτουργούν στο πλαίσιο εκπαιδευτικών περιφερειών». Ρόλος τους θα πρέπει να είναι, όπως λέει, η παροχή υπηρεσιών στα σχολεία με δραστηριότητες πρόληψης, με την διάγνωση και την εκτίμηση των αναγκών κατά περίπτωση, η παρέμβαση στην κρίση, η υποστήριξη των εκπαιδευτικών ατομικά και ομαδικά και η διασύνδεση με τις υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας και ψυχικής υγείας της περιοχής, σε περιπτώσεις που κρίνεται αναγκαία μια πιο συστηματική αντιμετώπιση.
ΥΠΑΡΚΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ
Οι μαθητές, στις ομαδικά εστιασμένες συνεντεύξεις για τις ανάγκες της έρευνας, ανέφεραν ότι θεωρούν τον εκφοβισμό και την ενδοσχολική βία υπαρκτό πρόβλημα στα σχολεία τους. «Γενικά, οι μαθητές εντοπίζουν ότι ο εκφοβισμός συμβαίνει πιο συχνά στα διαλείμματα, σε σημεία του σχολείου όπου δεν ελέγχονται από τους εκπαιδευτικούς, σε γωνίες του προαυλίου, στους πίσω χώρους, στις τουαλέτες, αλλά αναφέρουν και ότι συμβαίνουν περιστατικά και εκτός σχολείου, κατά την προσέλευση και την αποχώρηση», όπως λέει ο καθηγητής.
Οσο για τους εκπαιδευτικούς, αντίθετα από τους μαθητές, «δεν έδωσαν σαφείς και ολοκληρωμένους ορισμούς σχετικά με τον εκφοβισμό», επισημαίνει - και προσθέτει πως «τείνουν να μην του δίνουν την έκταση και τον βαθμό της σοβαρότητας που του δίνουν οι μαθητές, και ορισμένοι τον αντιλαμβάνονται σαν κάτι που βρίσκεται στα όρια του φυσιολογικού της ζωής μίας ομάδας».
Χαρακτηριστικό επίσης είναι πως όσον αφορά τις προσπάθειες του σχολείου να αντιμετωπίσει τον εκφοβισμό, οι μαθητές διατύπωσαν αρνητικές απόψεις. «Κατά την άποψή τους, το σχολείο προσεγγίζει τον εκφοβισμό αποσπασματικά και περιορίζεται να αντιμετωπίζει περιπτώσεις γεγονότων σωματικής κακοποίησης», κάτι που όπως επισημαίνει «φαίνεται ότι λειτουργεί σε πολλές περιπτώσεις αποτρεπτικά στο να απευθύνονται οι μαθητές για βοήθεια στους εκπαιδευτικούς».
Στους γονείς οι μαθητές «απευθύνονται συνήθως όταν έχουν αποτύχει οι άλλες προσπάθειές τους για να διαχειριστούν το πρόβλημα», σημειώνει καταλήγοντας ο Χάρης Ασημόπουλος.
